Behiç Ərkin
From Wikipedia, the free encyclopedia
Mehmet Behiç Ərkin (1876[2], Konstantinopol, Osmanlı imperiyası – 1961[2], İstanbul) — türk əsgəri, siyasətçisi və diplomatı.
Behiç Ərkin | |
---|---|
türk. Behiç Erkin | |
Türkiyənin Fransadakı səfiri | |
1939 – 1943 | |
Baş nazir | İsmət İnönü |
Türkiyənin Macarıstandakı səfiri | |
1928 – 1939 | |
Baş nazir | Mustafa Kamal Atatürk |
Türkiyə İctimai İşlər naziri | |
14 yanvar 1926 – 15 oktyabr 1928 | |
Baş nazir | İsmət İnönü |
Əvvəlki | Süleyman Sırrı Aral |
Sonrakı | Rəcəb Pekər |
Türkiyə Respublikası Dövlət Dəmir Yolları (TCDD) baş direktoru | |
1 dekabr 1921 – 11 yanvar 1926 | |
Sonrakı | Vəsfi Tuna |
Türkiyə Böyük Millət Məclisinin II-VII çağırışları millət vəkili[1] | |
Seçim bölgəsi | 1923 – İstanbul 1927 – İstanbul 1943 – Çanqırı[1] |
Şəxsi məlumatlar | |
Doğum adı | Mehmet Behiç |
Doğum tarixi | 1876[2] |
Doğum yeri | |
Vəfat tarixi | 1961[2] |
Vəfat yeri | |
Dəfn yeri | |
Partiya | |
Təhsili |
|
İxtisası | əsgər, siyasətçi və diplomat |
Fəaliyyəti | diplomat, siyasətçi, hərbi qulluqçu |
Dini | islam |
Hərbi xidmət | |
Xidmət illəri | 1900-1926 |
Mənsubiyyəti |
Osmanlı imperiyası (1900-1920) Türkiyə (1920-1926) |
Rəhbərlik edib |
Çanaqqala döyüşündə Ordu Dairə başçısı Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsində bütün cəbhə daşınma işlərinin rəhbəri |
Döyüşlər | |
Rütbəsi | miralay |
|
|
Təltifləri | |
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Çanaqqala döyüşü bitdikdən sonra Alman dövlətinin ən önəmli mükafatlarından olan Dəmir Xaç medalının ən yüksək rütbəsi I dərəcəli Dəmir xaç ordeni ilə almanlar tərəfindən təltif edilən iki komandirdən biri olmuşdur. Digəri isə Mustafa Kamal Atatürk olub.
İstər Çanaqqala döyüşünün müdafiə səfərbərlik planını hazırlayaraq, istərsə də Ordu Dairə başçısı olduğu dövrdən hazırladığı müdafiə səfərbərlik planını müvəffəqiyyətlə həyata keçirərək, müharibənin zəfərindəki mükəmməlliyətçi idarəçiliyinə görə, Osmanlılar tərəfindən iki medal, eləcə də almanlar tərəfindən də iki medalla təltif olunaraq qəhrəman elan edilmiş komandirdir.
Eləcə də Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsində Mustafa Kamal tərəfindən “Siz daşımalarda müvəffəqiyyətli olun ki, mən də cəbhələrdə uğur qazanım” deyərək bütün daşınma işlərini güvənərək həvalə etdiyi və Mustafa Kamalın yaxın dostu kimi tanınan komandir olub. O, İstiqlaliyyət müharibəsidən sonra həm İstiqlal medalı ilə təltif olunub, həm də Türkiyə Böyük Millət Məclisinin xüsusi təqdirnaməsi ilə Qurtuluş Savaşı Qəhrəmanı adına layiq görülüb.
Türkiyə Respublikası Dövlət Dəmir Yollarının (1920-1926) qurucusu və ilk baş direktoru olan Ərkin “Dəmir yollarının atası” kimi də tanınır.
Türkiyə Böyük Millət Məclisinin II və III dövr çağırışlarında (22 noyabr 1928-ci ildə istefa verdi) İstanbul, VII çağırışında, 1926-1928-ci illərdə Çanqırı naibi və ictimai işlər naibi (indiki ictimai işlər naziri) vəzifələrində çalışmışdır.[1] Nazirlikdə olduğu müddətdə İcra Deputatları Şurasının üzvü kimi “Milli Təhlükəsizlik Xidmətləri Təşkilatı” (Milli Kəşfiyyat Təşkilatı) imzalarından birinin sahibi, həm ideya atası, həm də təsisçi olub. 1926-cı ildə respublikanın ilk pensiya fondu olan “İmalat-ı Hərbiyyə Teavün və Sığorta Fondu”nu təsis edib.
O, Atatürkün (1907-ci ildən) ən yaxın həmkarlarından biri idi, şəxsi məktublarında fikirlərini açıq şəkildə bölüşdüyü, milli və dünya mövzularında fikir mübadiləsi apardığı nadir insanlardan idi. O, Osmanlı imperiyasında dəmir yolları haqqında əsər yazan ilk və yeganə müsəlman türküdür.[3] İkinci Dünya müharibəsi illərində Parisdə səfir işləyərkən, minlərlə yəhudini nasistlərin soyqırımından xilas etməsi ilə tanınır.