Uran (kimyəvi element)
From Wikipedia, the free encyclopedia
Uran (lat. Uranium) — simvolu U olan kimyəvi elementlərin dövri sistemindəki 92-ci element. Radioaktivdir. Elementlərin dövri sisteminin III qrupundadır, atom nömrəsi 92, atom kütləsi 238,029, aktinoidlər ailəsindəndir, gümüşü ağ rəngli metaldır. Üç allotropik modifikasiyası (alfa, beta, qamma) var. Alfa uranın sıxlığı 298 K-da 19,5 q/sm3 dur, 1405 K-da əriyir, 4093 K-də qaynayır. Təbii uranın 3 izotopona (u-238(99,282%), u-235(0,712%) və u-234(0,006%)) rast gəlmək olar. Süni izotoplarından u-233 daha əhəmiyyətlidir. Uranı alman kimyaçısı M. H. Klaprot uran dioksid şəklində kəşf etmiş və ona Uran planetinin adını vermişdir. Uranı ilk dəfə fransız kimyaçısı E. M. Peliqo almışdır. Uranın yer qabığında kütləcə miqdarı 2,5x10-4%-dir. Əsas mineralı nasturandır. Az miqdarda urana qranitdə, torpaqda və suda rast gəlinir. Uran birləşmələrində +2-dən +6-ya qədər okisdləşmə dərəcəsi göstərir. Kimyəvi aktivdir. Otaq temperaturunda səthi oksid təbəqəsi ilə örtülür. 473 K-də uran dioksid,473–673 K-də tri uran okta oksid, daha yüksək temperaturda isə uran trioksud əmələ gətirir. 343 K-də su təsirindən səthində uran dioksid qoruyucu örtüyü yaranır. Uran uran filizlərinin sulfat turşusu mühitində manqan dioksid ilə işləyib, xüsusi üzvi həlledicilərdə ekstraksiya etməklə ayrılır. Sonra nitrat turşusu ilə işləndikdə dioksuran dinitrat duzuna çevrilir.
| ||||||
Ümumi | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
Ad, İşarə, Nömrə | uran, U, 92 | |||||
Qrup, Dövr, Blok | 3, 7, f | |||||
Xarici görünüşü | ||||||
Atom kütləsi | 238.02891 q/mol | |||||
Elektron formulu | [Rn] 5f3 6d1 7s2 | |||||
Fiziki xassələr | ||||||
Halı | ||||||
Sıxlığı | (0 °C, 101.325 kPa) q/L | |||||
Ərimə temperaturu | 1132.2 °C (1405.3 K, 2070 °F) | |||||
Qaynama temperaturu | 4131 °C (4404 K, 7468 °F) | |||||
Elektromənfiliyi | ||||||
Oksidləşmə dərəcəsi | ||||||
Spektr = | ||||||
İonlaşma enerjisi | kCmol-1 |