Гаити Республикаһы
Төньяҡ Америкалағы ил / From Wikipedia, the free encyclopedia
Гайти, тулы рәсми формаһы — Гайти Республикаһы[4] ((гаити креоль Repiblik Ayiti [ɣepibˈlik ajiti], франц. République d’Haïti [ʁe.py.bˈlik de’a.iti])) — Гаити утрауының көнбайыш өлөшөндәге һәм ҡайһы бер яр буйы утрауҙарында урынлашҡан ил. Гаитиҙың баш ҡалаһы — Порт-о-Пренс. Утрауҙың Көнсығыш яртыһын Доминикан республикаһы биләй.
| |||||
Девиз: «L'Union Fait La Force» | |||||
Гимн: «La Dessalinienne» | |||||
Үҙаллылыҡ датаһы | 1 ғинуар 1804
(иғлан ителгән) 1825 (танылған) ( Франциянан) | ||||
Рәсми телдәр | Француз теле һәм гаитянский креольский язык[d] | ||||
Баш ҡала | Порт-о-Пренс | ||||
Эре ҡалалар | Порт-о-Пренс, Каррефур, Дельма | ||||
Идара итеү төрө | Президент республикаһы | ||||
Президент
Премьер-министр | Мишель Мартейи
Лоран Ламот | ||||
Территория • Бөтәһе • % һыу өҫтө | 142 27 748 км² 0,7 | ||||
Халыҡ • Һаны (2021) • Халыҡ тығыҙлығы | 11508242[1] чел. (82) 414.7 чел./км² | ||||
ЭТП (ППС) • Бөтәһе • На душу населения |
38,198 млрд[2] долл. 3166[2] долл. | ||||
ЭТП (номинал) • Бөтәһе • Бер кешегә |
20,182 млрд[2] долл. 1673[2] долл. | ||||
ИЧР (2021) | ▼ 0,535[3] (низкий) (149 урын) | ||||
Валюта | гурд (HTG,код 332) | ||||
Интернет-домен | .ht | ||||
Код ISO | HT | ||||
МОК коды | HAI | ||||
Телефон коды | +509 | ||||
Сәғәт бүлкәте | −5 |
Ил халҡы 10 033 000 кеше тәшкил итә[5] (2009 йыл, шуларҙың яҡынса 1 миллионы сит илдә — башлыса АҠШ-та йәшәй).
Гаити республикаһы Франциянан бойондороҡһоҙлоҡто 2004 йылда гаити революцияһынан һуң ала һәм бойондороҡһоҙлоҡто алған 2-се (АҠШ-нан һуң) дәүләт булып тора. Был ил АҠШ-та француз теле өҫтөнлөк иткән берҙән-бер, ул тел дәүләт теле булған 2 илдең (тағын Канада) береһе. Гаити — Америка Ҡушма Штаттарының иң ярлы дәүләте, һәр ваҡыт та дәүләт түңкәрелештәре, аслыҡтар һәм тәбиғәт ҡазаларынан яфалана.
Күрше Доминикан Республикаһы иҡтисады Гаити иҡтисадынан 574 процентҡа тиерлек ҙурыраҡ. 2022 йылда Гаитиҙа йән башына ЭТП (номиналь) 1673 доллар тәшкил итә, ә Доминикан Республикаһында — 10 573 доллар, йән башына ЭТП буйынса Гаитиҙа — 3166 доллар, ә Доминикан Республикаһында — 24 120 доллар[6].