Грейпфрут, тәлгәшле помпельмус[1] (лат. Cītrus paradīsi)[2][3] — мәңге йәшел субтропик ағас; руталар (Rutaceae) ғаиләһенә ҡараған цитрус төрө; шулай уҡ 10-15 см диаметрындағы емеш.[4].
Ҡыҫҡа факттар Фәнни классификация, Халыҡ-ара фәнни исеме ...
Грейпфрут |
Ҡыҙыл грейпфрут емештәре |
Фәнни классификация |
---|
арауыҡтағы ранг
Аҫҡы батшалыҡ: | Йәшел үҫемлектәр | Тәртип: | Сапинда сәскәлеләр |
|
Халыҡ-ара фәнни исеме |
---|
Citrus paradisi Macfad.
|
Синонимдар |
---|
Citrus pompelmos racemosus Risso et Poit. Citrus decumana var. racemosa Roem. Citrus racemosa Marc. Citrus maxima var. uvacarpa Merr.
|
Ггрейпфрутов һәм помело үҫтергән өлкәләр (2005) |
---|
|
|
Ябырға
Грейпфрут тураһында беренсе тапҡыр донъяға 1750 йылда ботаник-рухани Гриффитс Хьюджес хәбәр итә. Ул емеште «тыйылған емеш» тип атай. Һуңғараҡ грейпфрутты шеддок тип йөрөтөлгән помело менән оҡшашлығы арҡаһында «бәләкәй шеддок» тип атайҙар (Инглиз капитаны Шеддок фамилияһы буйынса, ул Барбадос утрауына XVII быуатта уны индерә), ә 1814 йылда Ямайкала сауҙагәрҙәр был емеште грейпфрут исеме менән алмаштыра. Ул әфлисун һәм помелоның осраҡлы гибриды була[5]. 1880 йылдан һуң АҠШ-та һәм аҙаҡ Кариб байссейны илдәрендә, Бразилияла, Израилдә һәм Көньяҡ Африка Республикаһында был культураның сәнәғәт етештереүенең тиҙ үҫеше башлана. XX быуатта грейпфрут донъяның емеш-еләк баҙарында алдынғы урындарҙы биләй.
Тышҡы яҡтан грейпфрут емеше әфлисун емеше менән оҡшаш, ләкин бер аҙ әсерәк. Шуға ҡарамаҫтан, энциклопедияларҙа ул диетик емештәргә индерелгән. Һуңынан селекционерҙар тарафынан грейпфрут нигеҙендә танжело (Citrus paradisi x Citrus reticulata гибриды, 1905) һәм миннеола (танжело төрө, мандариндың Dancy һәм грейпфруттың Duncan сорттарынан, 1931) барлыҡҡа килә.
Емештәр өлгөрөүенең уртаса ваҡыты яҡынса 9-12 ай тирәһе тәшкил итә.
Грейпфрут үҫтергән илдәрҙә икенсе февралдә «Грейпфрут йыйыу байрамы» башлана, ул бер нисә көн дауам итә.