Кніганошы
From Wikipedia, the free encyclopedia
Кнігано́шы (па-летувіску: knygnešiai) — фэномэн летувіскай гісторыі XIX стагодзьдзя, кантрабандысты, якія ў час забароны летувіскага друку лацінскім альфабэтам у Расейскай імпэрыі (1864—1904) нелегальна прывозілі і распаўсюджвалі незаконныя лацінкавыя кнігі на летувіскай мове. Для выданьня забароненай летувіскай літаратуры выбіраліся друкарні, якія знаходзіліся ў геаграфічна блізкіх да памежжа мясцовасьцях. Большасьць літаратуры выдавалася і пастаўлялася ў летувіскамоўныя рэгіёны Расейскай імпэрыі з Усходняй Прусіі (Малой Летувы).
Афіцыйныя расейскія асобы змагаліся супраць кантрабанды забароненай літаратуры. Выкрытыя кніганошы караліся, каля паўсотні іх былі высланыя ў Сыбір, сотні траплялі ў турмы і пастарункі ці былі выселеныя ў суседнія губэрні імпэрыі. Нягледзячы на гэта, паводле сучасных падлікаў, уладам удалося сканфіскаваць толькі каля 8—10% кантрабандных кніг.
Рух кніганошаў, у якім удзельнічалі пераважна сяляне, стаў важным элемэнтам барацьбы за захаваньне нацыянальнай самабытнасьці і складовай часткай летувіскага нацыянальна-вызвольнага руху другой паловы XIX — пачатку XX стагодзьдзя, на дзесяцігодзьдзі сфармаваліся шэрагі заангажаваных у нацыянальную справу дзеячоў, утварыліся шматлікія сувязі — адна з асноваў нацыянальнага руху. Штогод у наш час, 16 сакавіка адзначаецца ў Летуве як Дзень кніганошы.