ئارنۆڵد ج. تۆیمبی
مێژوونووسی بەریتانی / From Wikipedia, the free encyclopedia
ئارنۆڵد جۆزێف تۆینبی (لە دایکبووی ١٤ی نیسانی ١٨٨٩ – ٢٢ی تشرینی یەکەمی ١٩٧٥) مێژوونووسێکی ئینگلیز، فەیلەسوفێکی مێژوو، نووسەری چەندین کتێب بووە و مامۆستای توێژینەوەی مێژووی نێودەوڵەتی بووە لە قوتابخانەی ئابووری لەندەن و کۆلێژی کینگ لەندەن. لە ساڵی ١٩١٨ تا ١٩٥٠، تۆینبی بە پسپۆڕێکی پێشەنگی کاروباری نێودەوڵەتی دادەنرا؛[1] لە ساڵی ١٩٢٤ تا ١٩٥٤ بەڕێوەبەری توێژینەوە بووە لە چاتام ھاوس، لەو پۆستەدا ٣٤ بەرگی ڕاپرسی کاروباری نێودەوڵەتی بەرھەمھێنا، بۆ پسپۆڕانی نێودەوڵەتی لە بەریتانیا.[2][3]
چاو پێکەوتن لەگەڵ ھیتلار
تۆینبی لەکاتێکدا کە لە ساڵی ١٩٣٦ سەردانێکی بەرلینی کرد بۆ قسەکردن لەسەر کۆمەڵگای یاسا نازی، لەسەر داوای ھیتلەر بانگھێشتی چاوپێکەوتنێکی تایبەتی لەگەڵ ئەدۆلف ھیتلەر کرا.[4] لەم چاوپێکەوتنەدا کە ڕۆژێک پێش پێشکەشکردنی وتارەکەی تۆینبی بەڕێوەچوو، ھیتلەر جەختی لەسەر ئامانجی فراوانخوازی سنوورداری خۆی لە بنیاتنانی نەتەوەیەکی گەورەتری ئەڵمانیا کردەوە، ھەروەھا خواستی خۆی بۆ لێکتێگەیشتن و ھاوکاریی بەریتانیا لەگەڵ ئەڵمانیای نازی دا دەربڕی. ھەروەھا ھیتلەر پێشنیاری کرد کە ئەڵمانیا دەتوانێت ببێتە ھاوپەیمانی بەریتانیا لە ناوچەی ئاسیا و زەریای ھێمن ئەگەر ئیمپراتۆرییەتی کۆلۆنیالیزمی زەریای ھێمن بۆ ئەڵمانیا بگەڕێنرێتەوە.[5] تۆینبی پێی وابوو کە ھیتلەر دڵسۆزە و لە یاداشتێکی نھێنیدا بۆ سەرۆک وەزیران و وەزیری دەرەوەی بەریتانیا پشتگیری لە پەیامەکەی ھیتلەر کرد.[6]