Αρχαία ελληνική μουσική
From Wikipedia, the free encyclopedia
Με τον όρο αρχαία ελληνική μουσική χαρακτηρίζεται η τέχνη, η τεχνολογία και η επιστήμη της μουσικής που αναπτύχθηκε στην αρχαία Ελλάδα και τις περιοχές που επηρέασε ο πολιτισμός της από τον 11ο αι. π.Χ. ως την 4ο αι. μ.Χ. Οι ρίζες της φτάνουν πιο πίσω, στους προϊστορικούς πολιτισμούς του Αιγαίου και τους πολιτισμούς της Εγγύς Ανατολής, ενώ η κληρονομιά της επιβίωσε στο μεταγενέστερο Βυζάντιο και τον λατινικό Μεσαίωνα, φτάνοντας από εκεί και στη νεότερη ευρωπαϊκή μουσική.
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
.
Ο αρχαίος ελληνικός όρος μουσική (ενν. τέχνη) εμφανίστηκε για πρώτη φορά τον 5ο αι. π.Χ. για να δηλώσει αρχικά την οργανική μουσική (κροῦσις), το τραγούδι (ᾠδὴ), τον λόγο (λέξις) και τη ρυθμική κίνηση (ὄρχησις) ως αδιάσπαστη παραστασιακή ενότητα, αλλά και γενικότερα την παιδεία, την πνευματική καλλιέργεια και την ευφράδεια, που τελούσαν υπό την προστασία των Μουσών.[1] Μουσικὸς ως επίθετο σήμαινε «καλλιεργημένος».[2] Ήδη στα Ομηρικά Έπη, η ενασχόληση με τη μουσική συμβολίζει την ειρηνική ζωή και τον πολιτισμό μιας οργανωμένης κοινωνίας σε αντιδιαστολή προς τη βαρβαρότητα του πολέμου.[3]
Ανάλογη με αυτό το εννοιολογικό εύρος είναι και η σημασία που απέδιδε στη μουσική ο πολιτισμός της ελληνικής αρχαιότητας.[4] Ακόμα και με τη σημερινή, στενή έννοια της τέχνης των ήχων, η μουσική κατείχε εξέχουσα θέση στην παιδεία, την ψυχαγωγία, τον αθλητισμό, τη λατρεία, την πολιτική και την κοινωνική ζωή. Ο κλασικός φιλόλογος John Herington καθιέρωσε τον όρο «πολιτισμός τραγουδιού» (song culture) για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, θεωρώντας ότι η μουσική (με τραγούδι και κίνηση) ήταν η κύρια καλλιτεχνική έκφραση της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας ως το τέλος της Κλασικής περιόδου.[5] Ο Παρμενίδης από την Ελέα της Κάτω Ιταλίας, στον οποίο οφείλει η φιλοσοφία την αφηρημένη έννοια του εἶναι και την ιδέα ότι οι αισθήσεις μπορεί να απατούν, έγραψε το φιλοσοφικό έργο του στη μουσικοποιητική φόρμα του διδακτικού έπους.[6] Ο Σόλων, πριν κληθεί το 594 π.Χ. να εισαγάγει τις γνωστές νομοθετικές μεταρρυθμίσεις του στην Αθήνα, με τις οποίες άρχισε ο εκδημοκρατισμός του πολιτεύματός της, είχε ωριμάσει πολιτικά μιλώντας στα τραγούδια του για τον άδικο πλουτισμό, τη θεία δίκη, την ευνομία, τον διχασμό και την κοινωνική εξέγερση.[7]
Οι γνώσεις μας για την αρχαία ελληνική μουσική είναι ωστόσο ελλιπείς, καθώς ήταν πρωτίστως προφορική και ταυτισμένη με τη ζωντανή εκφορά της. Ειδική μουσική σημειογραφία βασισμένη στο ελληνικό αλφάβητο χρησιμοποιόταν ήδη από τον 5ο αι. π.Χ.,[8] η καταγραφή μελωδιών όμως παρέμεινε σποραδική και σήμερα δεν σώζονται παρά μόνον ελάχιστα, αποσπασματικά δείγματά της.[9] Η ερμηνεία τους δεν είναι προφανής, αλλά ζήτημα της έρευνας. Γνωρίζουμε πάντως τους ρυθμούς της αρχαίας ελληνικής μουσικής από τη μετρική της ποίησης, το τονικό σύστημά της και τη σημειογραφία της από μουσικοθεωρητικές πραγματείες, τα όργανά της από αρχαιολογικά ευρήματα και απεικονίσεις στις εικαστικές τέχνες, και τέλος στοιχεία των αρχαίων ηθικών, αισθητικών και άλλων συμβολικών προσεγγίσεών της από εξειδικευμένα μουσικοθεωρητικά ή γενικότερα φιλοσοφικά και λογοτεχνικά κείμενα.