Κόνων ο Σάμιος

Ο Κόνων της Σάμου (περ. 280 π.Χ. − περ. 220 π.Χ.) ήταν Έλληνας αστρονόμος και μαθηματικός, γνωστός κυρίως για την ονομασία που έδωσε στον αστερισμό της Κόμης της Βερενίκης.

Κόνων ο Σάμιος
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Κόνων (Αρχαία Ελληνικά)
Γέννηση	280 π.Χ. (περίπου) Σάμος
Θάνατος	220 π.Χ. (περίπου) Αλεξάνδρεια
Εκπαίδευση και γλώσσες
Μητρική γλώσσα	αρχαία ελληνικά
Ομιλούμενες γλώσσες	αρχαία ελληνικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	αστρονόμος μαθηματικός
Περίοδος ακμής	245 π.Χ.
δεδομένα

Ζωή και έργο

Ο Κόνων γεννήθηκε στη Σάμο και ενδεχομένως πέθανε στην Αλεξάνδρεια της πτολεμαϊκής Αιγύπτου, όπου ήταν αστρονόμος του Πτολεμαίου Γ' του Ευεργέτη. Ονόμασε τον αστερισμό Κόμη Βερενίκης προς τιμή της συζύγου του Πτολεμαίου Βερενίκης. Η Βερενίκη είχε θυσιάσει τα μαλλιά της σε αντάλλαγμα για την ασφαλή επιστροφή του συζύγου της από τον Γ' Συριακό Πόλεμο, ο οποίος ξεκίνησε το 246 π.Χ.. Όταν τα μαλλιά της, που είχε κόψει και θέσει σε βωμό ως αφιέρωμα, κλάπηκαν από εκεί, ο Κόνων εξήγησε ότι η θεά είχε δείξει την εύνοια της τοποθετώντας τα μαλλιά (κόμη) στον ουρανό. Δεν αποδέχθηκαν όλοι οι Έλληνες αστρονόμοι την ονομασία του αστερισμού. Στην πτολεμαϊκή Αλμαγέστη, η Κόμη της Βερενίκης δεν αναφέρεται ως ξεχωριστός αστερισμός. Ωστόσο, ο Πτολεμαίος έδινε διάφορες εποχικές ενδείξεις στον Κόνωνα. Ο Κόνων ήταν φίλος του μαθηματικού Αρχιμήδη, τον οποίο συνάντησε κατά πάσα πιθανότητα στην Αλεξάνδρεια.

Ο μαθηματικός Πάππος αναφέρει ότι η Σπείρα του Αρχιμήδη ανακαλύφθηκε από τον Κόνωνα. Αναφέρεται επίσης ότι ο Κόνων είχε επινοήσει μια καμπύλη με την ονομασία «ισταμένη», για την οποία όμως δεν γνωρίζουμε κάτι. Ο ποιητής Απολλώνιος ανέφερε ότι ο Κόνων εργάστηκε στις κωνικές τομές, και το έργο του έγινε η βάση για το τέταρτο βιβλίο του Απολλώνιου, τα Κωνικά. Ο Απολλώνιος αναφέρει στις εκθέσεις ότι o Κόνων έστειλε μερικά από τα έργα του στον τύραννο του Ακράγαντα Θρασύδαιο, αλλά αυτό φαίνεται ανακριβές. Δεδομένου ότι αυτό το έργο του δεν έχει διασωθεί, είναι αδύνατο να εκτιμηθεί η ακρίβεια του σχολίου του Απολλώνιου.

Στην αστρονομία, ο Κόνων έγραψε σε επτά βιβλία το έργου του Περί αστρολογίας, συμπεριλαμβανομένων των παρατηρήσεων για ηλιακές εκλείψεις. Ο Πτολεμαίος αποδίδει περαιτέρω δεκαεπτά «Σημάδια των Εποχών» στον Κόνωνα, αν και αυτό δεν μπορεί να αποδοθεί στο Περί αστρολογίας. Ο Σενέκας γράφει ότι o Κόνων ήταν προσεκτικός παρατηρητής και ότι «κατέγραφε ηλιακές εκλείψεις που παρατηρήθηκαν από τους Αιγυπτίους», αν και η ακρίβεια αυτής της δήλωσης του έχει αμφισβητηθεί μερικώς. Ο Ρωμαίος Κάτουλλος γράφει ότι o Κόνων «διέκρινε όλα τα φώτα στο αχανές σύμπαν και αποκάλυψε τις εξεγέρσεις και τις ρυθμίσεις των άστρων και το πώς η πύρινη λάμψη του ήλιου αρχίζει να σκοτεινιάζει και το πώς τα αστέρια "φεύγουν" σε σταθερές ώρες.»

• Ο κρατήρας Κόνων στη Σελήνη πήρε την ονομασία του από τον Κόνωνα τον Σάμιο.

Πηγές

• Μαρκόπουλος, Προκόπιος Τ.: «Η προσφορά των αρχαίων Ελλήνων μαθηματικών στη μαθηματική επιστήμη» (μέρος Β΄), περιοδ. Ακτίνες, τεύχος 583 (Ιούlιος 1997), σελ. 214