بالاترین سوالات
زمانبندی
چت
دیدگاه
استان اصفهان
یکی از استان‌های ایران از ویکی‌پدیا، دانشنامه آزاد
Remove ads
استان اصفهان از استان‌های مرکزی ایران است که مرکز آن، شهر اصفهان است که بر پایه برآورد، پرجمعیت‌ترین شهر این استان و سومین شهر پرجمعیت کشور به‌شمار می‌آید. این استان با جمعیتی برابر با ۵٫۲۵۴٫۵۵۵ نفر، ششمین استان پهناور و سومین استان پرجمعیت ایران است.[۶] اصفهان با گستره‌ای نزدیک به ۱۰۶۷۸۶ کیلومترمربع میان ۳۰ درجه و ۴۳ دقیقه تا ۳۴ درجه و ۲۷ دقیقه عرض شمالی خط استوا و ۴۹ درجه و ۳۶ دقیقه تا ۵۵ درجه و ۳۱ دقیقه طول شرقی نصف‌النهار گرینویچ، واقع شده است.
استان اصفهان بیشترین استان‌های همسایه را در کنار خود دارد که از شرق با استان‌های یزد و خراسان جنوبی، از شمال با استان‌های سمنان، قم و مرکزی، از غرب با استان‌های لرستان و چهارمحال و بختیاری، از جنوب با استان‌های کهگیلویه و بویراحمد و فارس همسایه است.
استان اصفهان از نظر طبیعی نیز به دشت کویر در شرق و شمال، رشته‌کوه‌های زاگرس در غرب و جنوب بسته شده است که این موقعیت طبیعی، از یک سو چارچوب‌هایی و از سوی دیگر پتانسیل‌ها و برتری‌هایی را برای استان فراهم نموده است.[۷][۸] اصفهان قطب تولید قهوه، آهن، فولاد، طلا و همچنین صنایع دستی در ایران است.[نیازمند منبع]
استان اصفهان با وجود جاذبه‌های بسیار فرهنگی، تاریخی، طبیعی و مذهبی، یکی از مراکز مهم گردشگری ایران است.
.jpg)
Remove ads
آمار
خلاصه
دیدگاه
جمعیت
بر پایه داده‌های دستامده از سرشماری عمومی نفوس و مسکن در دوره‌های گذشته، جمعیت استان اصفهان در سال ۱۳۵۵، نزدیک به ۲ میلیون نفر بوده است که با رشدی فزآینده به ۶ میلیون نفر در سال ۱۳۹۵ رسیده است. کاوش آمار جمعیتی استان هنگام بازهٔ زمانی ۱۳۵۵ تا ۱۳۹۵، نشان می‌دهد نرخ شهرنشینی در استان اصفهان به پیروی از کشور از رشد چشمگیری برخوردار بوده است و به پیروی از الگوی رشد جمعیتی در کشور در استان اصفهان نیز شهرنشینی با افزایش رشد روبه‌رو بوده است که این افزایش همراه با کاهش روند رشد روستا نشینی در استان همراه بوده است به‌گونه‌ای که از ۳۷ درصد در سال ۱۳۵۵ به ۱۲ درصد در سال ۱۳۹۵ رسیده است.[۹] در این باره باید گفت گسترش گستره شهرها، تبدیل روستاها به شهر و ایجاد شهرهای نو مایه تغییرات گسترده‌ای در گذشت ۶۰ سال گذشته در نظام سکونتگاهی استان اصفهان شده است.[۱۰]
منابع طبیعی و محیط‌زیست
نزدیک به ۳۳ درصد از گستره استان را بیابان تشکیل می‌دهد[۷] و ۱۰ درصد از بیابان‌های ایران در استان اصفهان است که بخش بزرگ آن را شهرستانهای شهرضا، نائین، ورزنه، نجف آباد، اردستان، نطنز، آران و بیدگل، کاشان، خمینی‌شهر و اصفهان شامل می‌شود. البته بخشهای از این استان کوهستانی بوده و دارای آب و هوای معتدل است. از مهم‌ترین شهرستانهای کوهستانی این ناحیه می‌توان از شهرستان گلپایگان، خوانسار، فریدن، فریدونشهر، سمیرم، دهاقان، چادگان، تیران، کرون، بویین و میاندشت نام برد. گستره جنگل‌های استان ۴۱۲ هزار هکتار است که از این میزان ۳۴۷ هزار هکتار آن اعم از بیابانی و غیربیابانی دست‌کاشت است و مابقی یعنی ۶۵ هزار هکتار جنگل‌های زاگرس هستند.[۷] پوشش جنگلی ناحیه زاگرسی بیشتر در جنوب و جنوب غرب استان و در ۲ شهرستان فریدونشهر و سمیرم واقع شده اما ناحیه جنگلی ایران و توران در استان اصفهان به گونه پراکنده در شرق، شمال، شمال شرقی و منطقه مرکزی استان واقع شده که سطح زیادی از استان را شامل می‌شود این جنگل‌های پراکنده بیشتر در شهرستانهای کاشان، نطنز، آران و بیدگل، لنجان، دهاقان و نایین واقع شده‌اند.[۱۱]
حوضه‌های آبریز استان اصفهان شامل حوضه‌های آبریز کارون، گاوخونی، دریاچهٔ نمک، کویر ریگ زرین و کویر مرکزی است (دو حوضهٔ آبریز ابرقو-سیرجان و مهارلو–بختگان گستره بسیار ناچیزی را از استان به خود اختصاص می‌دهند).[۹] بر پایه داده‌های موجود، ۷ رود دائمی (مرغاب کرون، زایندهرود، ماربر، گلپایگان، آب ونک، وهرگان، گوکان و سمیرم)، ۲۱۸ رود فصلی، ۸٬۸۱۶ چشمه، تعداد ۴۷٬۸۴۷ چاه عمیق و نیمه‌عمیق مجاز، تعداد ۴٬۰۵۱ رشته قنات و ۷ سد شامل یک سد بتنی (سد زایندهرود) و ۶ سد خاکی (حنا، کمانه، خمیران، آغچه، قره‌قاچ و گلپایگان) در استان اصفهان وجود دارد.[۷]
مناطق تحت مدیریت ادارهٔ کل حفاظت محیط زیست استان شامل مناطق چهارگانهٔ سازمان حفاظت محیط‌زیست با گستره ۹۷۶٬۰۰۰ هکتار (۲ پارک ملی، ۴ پناهگاه حیات وحش و ۴ منطقه حفاظت شده) یعنی بیش از ۹ درصد گستره استان، ۱۲ منطقه شکار-ممنوع با گستره ۱/۰۸۰/۰۰۰ هکتار و یک تالاب بین‌المللی با گستره ۶۳/۰۰۰ هکتار است.[۷] استان اصفهان به لحاظ موقعیت جغرافیایی و اقلیمی و واقع شدن در فلات مرکزی ایران دارای تنوع گونه‌ای ویژه‌ای است. وجود گونه‌های گوناگون در رده‌های انبوه جانوری و گیاهی در زیستگاه‌های گوناگون استان دلالت بر همین موضوع دارد. بر پایه گاوش‌ها و پژوهش‌های روی داده تاکنون در استان اصفهان بیش از ۲۰۰۰ گونه گیاهی مربوط به نزدیک ۷۰۰ جنس و در چارچوب ۱۳۰ خانواده شناسایی شده است. از این تعداد ۳۵۰ گونه دارویی، ۴۵ گونه ویژه، ۵۴ گونه آسیب‌پذیر، ۱۶ گونه کم‌یاب و ۱۹ گونه دیگر هستند. از گونه‌های گیاهی در معرض انقراض می‌توان به زرین‌گیاه (Deracocephelum otschyi) اشاره نمود. در استان اصفهان ۴۸۵ گونه مهره‌دار شامل ۶۳ پستاندار، ۲۹۶ پرنده، ۴۰ گونه خزنده ۸ گونه دوزیست و ۴۱ گونه ماهی شناسایی گردیده است. بر پایه فهرست اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت از گونه‌های جانوری حیات وحش استان تعداد ۱۸ گونه شامل ۵ گونه پستاندار، ۸ گونه پرنده، یک گونه خزنده، و ۴ گونه ماهی در زمره گونه‌های در معرض تهدید هستند. بر پایه سرشماری پستانداران در سال ۱۳۹۴ جمعیت ۳ گونه کل و بز، قوچ و میش و آهوی ایرانی در مناطق چهارگانه استان بالغ بر ۲۵۰۰۰ رأس گزارش شده است. همچنین، تعداد ۹۱۶۴ قطعه پرنده در سرشماری پرندگان آبزی و کنار آبزی در سال ۱۳۹۴ شمارش گردیده است.[۷] درحال حاضر مجموع گستره مناطق حفاظت‌شده استان بیش از ۲ میلیون هکتار است که این مقدار حدود ۲۰ درصد از گستره استان اصفهان را شامل می‌شود.[۱۲]
تاکنون نزدیک به ۱۷۰۰ کوره فعال آجر در سطح کشور، نزدیک به ۴۵۷ واحد آن در سطح استان اصفهان مستقر هستند. ظرفیت تولید سالانه این واحدها ۱۰ میلیون تن و رُس مورد نیاز برای این مقدار تولید نیز ۱۰ میلیون تن در سال است. قسمت عمده‌ای از این تعداد واحد در محور شرق، شمال شرقی و شمال اصفهان متمرکز می‌باشند که باعث افزایش بار آلودگی و پدیده گرد و غبار هوای شهرستان اصفهان می‌شوند. برداشت رس از زمین‌ها در سالیان گذشته افزون بر ویران چشم‌انداز و ایجاد گودال‌هایی تا عمق بیش از ۱۰ متر، شرایط را جهت ایجاد کانون‌های محلی گرد و غبار فراهم نموده است.[۷]
کشاورزی
استان اصفهان در سال ۱۳۹۷ در بخش کشاورزی با داشتن نزدیک به ۵۶۸ هزار هکتار زمین کشاورزی و ۶ میلیون واحد دامی در مجموع نزدیک به ۵/۷ میلیون تن تولید محصولات کشاورزی داشته که نزدیک به ۵ درصد از تولیدات کشاورزی کشور را تشکیل می‌دهد.[۱۳] این استان در ساخت گلخانه جایگاه نخست در کشور را دارد اما از نظر سطح گلخانه‌ها در جایگاه سوم است.[۱۴]
بهداشت و سلامت
کل بیمارستان‌های استان اصفهان ۶۲ بیمارستان است که ۵۴ بیمارستان زیر نظر دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و ۸ بیمارستان زیر نظر دانشگاه علوم پزشکی کاشان هستند.[۷] استان اصفهان از لحاظ ارائه خدمات درمانی، استان‌های همسایه یعنی چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، فارس و برخی اتباع خارجی را تحت پوشش داشته و به عنوان قطب خدمات درمانی برای منطقه محسوب می‌گردد.[۹]
میراث فرهنگی
در فهرست میراث جهانی یونسکو از میان ۲۶ مکان ثبت شده از ایران، ۴ مورد شامل میدان نقش جهان، باغ ایرانی (باغ چهلستون و باغ فین کاشان)، مسجد جامع اصفهان و قنات‌ها (مزدآباد میمه، وزوان در بخش میمه و قنات دوطبقه اردستان) در استان اصفهان هستند. همچنین تعداد آثار تاریخی شناسایی شده در استان ۲۲۱۱۱ مورد و تعداد آثار ثبت شده تاریخی استان تا پایان سال ۱۳۹۴ در فهرست آثار ملی ۱۷۳۱ اثر می‌باشد. در استان اصفهان تعداد ۲۴ موزه شامل موزه‌های محلی، استانی دولتی یا مشارکتی وجود دارد که در آنها حدود ۲۱ هزار شیء تاریخی نگهداری می‌شود. در استان اصفهان ۵۴۸ محوطه و منطقه باستانی با وسعت و قدمت مختلف وجود دارد.[۹]
از رسوم خاص مراسم نخل‌گردانی یا نخل بندان، مراسم چاووشی، مراسم دعای باران، مراسم ماه رمضان، مراسم عید نوروز و سیزده نوروز، مراسم گلاب‌گیری کاشان و قمصر و نیاسر، مراسم مشهد اردهال یا مشهد قالی‌شویی، مراسم لایروبی قنات، جوی کنی، و برداشت محصول، غوره گ‌چینی، پنبه‌چینی، زنان چادرسفید ورزنه، میوه‌چینی و غیره، نشاکاری نهال‌کاری، بیل‌زنی، ساختن بند و سد، ساختن قنات و بقیه است.[۱۵]
برخی از مکانهای باستانی استان عبارتند از:[۱۶]
- تپه آشنا در چادگان (هزاره چهارم ق. م)
- تپه باستانی اریسمان در شهرستان نطنز
- تپه سیلک کاشان (اولین تمدن یکجانشینی و شهرنشینی جهان)
- تپه سبا در ورزنه
- تپه گورتان اصفهان
- تپه باستانی گزبرخوار
- تپه و قلعه وداغ گلپایگان مربوط به دوره مادها
- تپه چغا حسن در گلپایگان (هزارهٔ ششم ق. م)،
- نپه تلشاهی سمیرم
- تپه جوزک تیران وکرون (هزارهٔ سوم ق. م)،
- تپه‌های ننادگان
- سنگ‌نگاره‌های تیمره گلپایگان از هزاره پنجم پیش از میلاد تا دوران اسلامی
- غارهای قلعه بزی مبارکه
استان اصفهان، ۱۰ میلیون و ۷۰۰ هزار هکتار وسعت دارد.[۱۷]
توپوگرافی
پوشش گیاهی
سه میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار بیابان و ۱۰۰ هزار هکتار جنگل است که از نوع درختانی از نوع بلوط، بنه، بادام، داغداغان، گردو و ارس است. همچنین ۳۰۷ هزار هکتار پوشش گیاهی جنگلی دست‌کاشت در مناطق بیابانی استان در شهرستانهای نطنز، اردستان، برخوار، اصفهان، نائین، ورزنه، خور و بیابانک، کاشان و آران و بیدگل است.[۱۷]
گیاهان و جانوران
از عمده‌ترین گیاهان دارویی زراعی استان اصفهان پس از گل محمدی و زعفران، می‌توان به بابونه، آلوئه ورا، کاسنی، رازیانه، زیره سبز، به لیمو، مریم گلی، بادرنجویه و نعناع فلفلی اشاره کرد.[۱۸] از گیاهان که در مراتع و منابع طبیعی اصفهان می‌روید می‌توان کرفس کوهی، زرین گیاه، آویشن دنایی، موسیر، باریجه و آنغوزه را نام برد.[۱۹] از گونه‌های موجود در مناطق حفاظت شده، پارک‌ها، پناهگاه‌ها و مناطق شکار ممنوع پستانداران مثل، قوچ، میش، پلنگ، خرس قهوه ای، کفتارراه راه، گرگ، شغال، روباه و پرندگانی مانند عقاب، شاهین، کرکس، کبک، تیهو و خزندگانی مانند انواع مارها، سوسمارها و لاک پشت زندگی می‌کنند. همچنین، از نظر زندگی گیاهی انواع گیاهان علفی مانند درمنه، بوته‌های مختلف به‌ویژه گون، درختانی مانند تاغ، گز، بادام کوهی و انواع گیاهان دارویی به‌طور عمده دیده می‌شود.
- منطقه شکار ممنوع کهیاز - کوه‌ها و دشتهای اطراف کهیاز و سیاه کوه زیستگاه هوبره (جاندار گونه در خطر انقراض)
- منطقه شکار ممنوع کرکس،
- منطقه شکار ممنوع حنا،
- منطقه شکار ممنوع عباس‌آباد- زیستگاه گونه‌های منحصر به فرد ناحیه بیابان یوزپلنگ ایرانی، گربه شنی، روباه شنی و گربه وحشی کاراکال
آب‌وهوا
_khafr_village_In_iran-_Isfahan_Province_28.jpg)
تفاوت ارتفاعات مناطق مختلف استان از سطح دریا موجب تنوع آب و هوا (بارندگی، درجه حرارت، رطوبت نسبی و غیره) در استان گردیده است. به‌طور کلی استان دارای سه نوع آب‌وهوا به شرح زیر است:
- آب‌وهوای بسیار خشک تا خشک گرم، شامل قسمت اعظم استان ازجمله نواحی پست شرقی و دشتهای مرکزی و شمال‌شرقی استان.
- آب‌وهوای نیمه‌مرطوب تا مرطوب سرد، شامل نواحی مرتفع غربی و جنوبی استان.
- آب‌وهوای نیمه‌خشک، شامل نواحی مرتفع مرکزی و شمالی استان.
کوه‌های زاگرس در قسمت غرب، مانع نفوذ رطوبت به نواحی مرکزی و شرق استان است، از طرفی وجود نواحی پست و کویری شرق استان هوای بخش وسیعی از استان را تحت تأثیر می‌گذارد.
متوسط بارش سالیانه استان ۱۶۰ میلیمتر و متوسط بارش شهر اصفهان حدود ۱۲۰ میلیمتر است. تنوع رژیم حرارتی در استان تحت تأثیر مناطق کوهستانی و کویری و وزش بادهای غربی است به طوری که میانگین درجه حرارت سالانه در مناطق غرب و جنوب به حدود ۴ درجه سانتیگراد می‌رسد. در بین مناطق استان، خور با میانگین دمای سالانه ۱۹/۵ درجه سانتیگراد گرمترین و بوئین میاندشت با دمای میانگین سالانه ۱۰/۶ درجه سانتیگراد سردترین منطقه استان اصفهان است.[۲۰]
نزولات جوی استان اصفهان بیش از ۱۷ میلیاردمترمکعب در سال است که از این میزان ۴ میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعب روان‌آبها محسوب می‌شود و وزارت نیرو فقط ۲ میلیارد مترمکعب آن را از طریق سدها کنترل می‌کند.[۲۱]
کل آب مصرفی در استان اصفهان برابر با ۳/۷ میلیارد متر مکعب است که از این مقدار ۹۱ درصد در بخش کشاورزی، ۶ درصد در شهرها و روستاها و حدود ۳ درصد در بخش صنعت استفاده می‌شود. ۷۲ درصد کل آب مورد مصرف از منابع زیر زمین تأمین می‌شود.[۲۲]
آلودگی خاک کشاورزی
آلودگی خاک کشاورزی ناشی از آفتکش و سموم در کانال‌های بتنی و زه‌کشی مثل رودشتین و سگزی صورت می‌گیرد.[۲۳]
شرق اصفهان بیشترین موارد ابتلا به بیماری سالک را دارد.[۲۴]
آلودگی هوا
بیش از ۴۳ شهرک و مجتمع صنعتی بزرگ و کوچک و بیش از ۳۰ واحد صنعتی بزرگ مانند فولاد، ذوب آهن، پتروشیمی، نیروگاه، پالایشگاه، سیمان، پلی‌اکریل و … در این استان فعال است. تصفیه‌خانه فاضلاب، کوره‌های آجرپزی و کوره‌های تولید گچ، کارخانهٔ قند، سیمان در محدوده شهری و سکونتگاه هستند و از فناوری قدیم استفاده می‌کنند، ۶۰۰ هزار واحد مسکونی از سوخت فسیلی استفاده می‌کنند. بیش از یک میلیون خودرو در شهر اصفهان و پیرامون تردد می‌کنند (۶۰ درصد آلودگی هوا)، و از سوخت غیراستاندارد و تکنولوژی استاندارد مصرف سوخت کهنه استفاده می‌کنند.[۲۵]
Remove ads
تقسیمات استانی
خلاصه
دیدگاه
شهرها و شهرستانها
آمار نشان می‌دهد شهرستان نائین با گستره ۲۵۱۲۳ کیلومتر مربع گسترده‌ترین و شهرستان خمینی‌شهر با گستره ۱۸۱ کیلومتر مربع کوچک‌ترین شهرستان استان است. از لحاظ مسافت نیز مرکز شهرستان خمینی‌شهر و مرکز شهرستان فلاورجان با حدود مسافت ۱۵ کیلومتر تا مرکز استان نزدیک‌ترین و مرکز شهرستان خور و بیابانک با مسافت نزدیک‌به ۳۹۱ کیلومتر دورترین شهرستان دربرابر به مرکز استان است.[۹]
روی‌هم رفته سازگان رده‌بندی شهرهای استان اصفهان به این گونه است که پس از کلان‌شهر اصفهان به عنوان شهر سطح اول و سپس شهرهای کاشان، نجف آباد، خمینی شهر و تیران و کرون در سطح دوم و شهرهای زرین شهر، شهرضا و شاهین شهر در سطح سوم و دیگر شهرهای استان در سطوح چهارم و پنجم قرار دارند.[۱۰]
|
Remove ads
تاریخ و هنر
خلاصه
دیدگاه
پیشینه زندگی انسان در استان اصفهان به بیش از ۴۲ هزار سال پیش می‌رسد.[۲۶]
استان اصفهان یکی از بزرگ‌ترین مراکز تولید گونه‌های گوناگون صنایع دستی ایران به‌شمار می‌رود. این استان از دیرباز گهوارهٔ هنرهای زیبا و صنایع دستی بوده است. تزئینات آجری، کاشی کاری، گچ بری و انواع خط در بناهای باستانی اصفهان، از سده‌ها پیش تا دوره معاصر، بر کناره‌های مناره‌ها و میان و بیرون مسجدها، قصرها و هنرهای زری دوزی و قلم کاری، ترمه و نقره‌کاری و زرنگاری و رونویسی کتاب‌های گوناگون، قرآن و قطعات نگارگری و نقاشی جملگی به مرکزیت هنری اصفهان گواهی می‌دهند.
صنایع دستی
سیم‌کشی، زرکشی، زربافی، گلابتون دوزی، منبت گلپایگان، پولک‌دوزی، زنجیره‌بافی، قالی‌بافی و نساجی از صنایع دستی رایج اصفهان است. این صنایع در دوران شاهان صفوی رواج فراوان داشت. در دوران قاجاریه، بازار صنایع دستی در اصفهان از رواج افتاد؛ ولی پس از انقلاب مشروطه باز گسترش یافت. روی‌هم رفته طرح و نقش عموم دست ساخته‌های اصفهان اعم از فرش و قلمکار و ظروف قلم‌زنی و کاشی، دوختنی‌های روی پارچه تحت تأثیر طرح‌های تزئینی دوران صفویه قرار دارد و طراحان اصفهان، به نسبت قدرت درک و مهارت خود از آثار قدیمی برمی‌گیرند و با خلاقیت خود، آنها را زیباتر می‌سازند. از مهم‌ترین لباس سنتی مردم: ابیانه، چادر سفید ورزنه است.
آداب و رسوم
بازی‌های دسته جمعی شامل بازی یه قل دو قل، تخم مرغ بازی، الک دولک، گرگم و گله می‌برم، هفتسنگ، طنابکشی و … هستند. بقیه آثار فرهنگی استان شامل موسیقی و ساخت آلات موسیقی، سبک معماری، بافتن فرش دستباف، گلیم و عبا، پارچه‌های نخی تهیه سفال و کاشی و سوغات منحصر به فرد است. افسانه‌ها و حکایتهای محلی ازجمله ماه‌پیشونی، کلاغ و روباه، هفت در و نمکی، کاوه آهنگر، در مناطق مختلف نقل می‌شود. در مناطق مختلف استان اصفهان، لالایی و دوبیتی‌های محلی، به‌طور خودجوش توسط زنان و مردان سروده شده است. نمایش‌های محلی شامل تعزیه و روضه محرم، شمایل گردانی، نقالی و پرده خوانی پهلوانی و حماسی و مذهبی بوده است.[۲۷]
مردم‌شناسی و فرهنگ
خلاصه
دیدگاه
جمعیت‌شناسی
به ترتیب بیشترین مهاجران به استان از استان تهران ۲۲ درصد، خوزستان ۲۱ درصد، فارس ۷ درصد و لرستان ۴ درصد بوده است. خارج‌شدگان از استان نیز ۳۵ درصد به تهران، ۹ درصد خوزستان، ۸ درصد به چهارمحال و بختیاری، ۷ درصد به فارس و ۴ درصد به یزد بوده است. در فاصله سال‌های ۸۵–۱۳۷۵، شهرستان برخوار و شهرستان میمه و وزوان بیشترین مهاجرپذیری را داشته‌اند. مناطق کوهستانی فریدن و فریدونشهر مهاجر فِرست بوده‌اند.
نرخ باروری عمومی در استان کاهش یافته و به عدد ۱٫۴ رسیده است.[۲۸] عشایر استان اصفهان برپایه آمار سال ۱۳۸۷ با جمعیتی بالغ بر ۹۶۰۵ خانوار و ۵۲۹۸۴ نفر از سه ایل بختیاری، قشقایی و عرب نصرآباد (جرقویه) تشکیل شده‌اند که با داشتن ۱۲۷۶۰۰۰ رأس دام از ۴/۱ میلیون هکتار چراگاه‌ها استان بهره‌برداری می‌کنند.[۲۹]
- جدول رشد
قومیت و زبان
بیشتر مردم استان اصفهان را فارس‌ها تشکیل می‌دهند. قوم‌های مختلف دیگری چون: ترک‌های قشقایی، لرها، ارمنی‌ها، کُردستانی‌ها، گرجی‌ها، یهودی‌ها و مازندرانی‌ها و گیلک‌ها و عشایر عرب جرقویه، گبرها (نایین، اردستان، نطنز، میمه، برخوار) در این استان ساکن هستند.[۳۰]
فارسی‌زبان‌ها بزرگ‌ترین گروه قومی استان اصفهان هستند که در شمال غرب، غرب، جنوب غرب و دشتهای استان ساکن هستند. زبان فارسی در استان اصفهان دارای لهجه‌های متنوعی است؛ مانند:
۱- لهجه اصفهانی که مختص به شهر اصفهان است (واژگان به گونه کشیده ادا می‌شوند).
۲-لهجهٔ مردم خمینی‌شهر و فلاورجان که به لهجه اصفهانی شباهت زیادی دارد.
۳-لهجهٔ مردم نجف‌آباد، مبارکه، لنجان، شهرضا و دهاقان که به لحاظ واژگان و آوا فارسی است و با لهجه اصفهانی دارای اشتراکات زیادی است.
۴-لهجه‌هایی که در سایر شهرستانهای استان مثل کاشان، نائین، اردستان، گلپایگان، خوانسار و ... صحبت می‌شود.[۳۱]
ایل قشقایی: به‌گونه پراکنده در بخش چشمگیری از جمعیت شهرستانهای سمیرم، شهرضا، دهاقان و نیز جمعیت‌های کمتری در دیگر شهرستانهای استان مانند اصفهان، شاهین‌شهر و میمه و … را تشکیل می‌دهند. همچنین عشایر قشقایی ییلاق خود را در سه شهرستان سمیرم، شهرضا و دهاقان در استان اصفهان و قشلاق را در استان فارس سپری می‌کنند.[۳۲]
لرها: بر اساس برآوردهای رسمی در سال ۱۳۸۹ بختیاری‌ها حدود ۸ درصد جمعیت اصفهان را تشکیل می‌دادند[۳۳] بختیاری‌های بومی استان بخشی از جمعیت شهرستانهای فریدونشهر، داران، چادگان و بوئین و میاندشت و سمیرم را شامل می‌شوند.[۳۴] اما بخشی از بختیاری‌ها نیز از چهارمحال و بختیاری و خوزستان به استان اصفهان مهاجرت کرده‌اند که بیشتر در بهارستان، شاهین شهر و فولادشهر ساکن هستند.[۳۵][۳۶][۳۷] مهم‌ترین دلیل مهاجرت لرها به استان اصفهان کار در مراکز صنعتی است.[۳۸][۳۹][۴۰]
ارمنی‌ها: ارمنی‌ها را در زمان صفویه را به اصفهان و به‌ویژه مناطق فریدن و فریدونشهر کوچاندند. ارمنی‌ها از گذشته تا به امروز نقش پر رنگی را در شهر اصفهان داشته‌اند و نمونه‌های بارز حضور پر رنگ‌شان، کلیسای وانک و بسیاری از تعمیرگاه‌ها در شهر اصفهان است. امروزه بیشتر ارمنیان فریدن و به‌ویژه روستای خویگان علیا در فریدونشهر که زمانی بزرگ‌ترین روستای ارمنی‌نشین ایران بوده به اصفهان و در منطقه‌ای به نام جلفا زندگی می‌کنند.
کُردستانی‌ها: کُردها در شهرهای اصفهان، گلپایگان، کاشان و همچنین نایین زندگی می‌کنند. آنها منسوب به استان کُردستان هستند و در زمان پهلوی اول به استان‌های اصفهان و یزد کوچانده شدند.[۴۱][۴۲]
گرجی‌ها: گرجی‌ها نیز همانند ارمنی‌ها در زمان شاه عباس یکم از قفقاز به استان اصفهان کوچانده شدند. آنان نخست در شهر تازه بنا شدهٔ نجف‌آباد سکنا گزیدند سپس به‌دلیل ناسازگاری با آب و هوای نجف‌آباد و دلایل دیگر به فریدن و فریدونشهر رفتند. امروزه زبان و نوشتن گرجی در فریدونشهر آموزش داده می‌شوند.
- نظرسنجی سال ۱۳۸۹
در پژوهشی که به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۱۳۸۹ انجام شد و برپایه یک پژوهش میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و نزدیک به ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظرسنجی نمونه‌گیری شد در این استان به گونه زیر بود:
زبان‌شناسی
بیشینه مردم اصفهان به زبان‌های ایران مرکزی سخن می‌گفته‌اند. روند فارسی شدن زبان این مناطق در دوران صفوی و با اعلام اصفهان به عنوان پایتخت به بیشترین سرعت خود دست یافت.[۴۴] این روند هم‌چنان ادامه دارد و بسیاری از روستاهای محل سکونت گویشوران زبان‌های مرکز ایران که بیشتر در بخش خاوری استان اصفهان قرار دارند امروزه در معرض تغییر زبانی به سوی فارسی هستند.[۴۵] این گروه‌های زبانی بنظر می‌رسد دارای زبانی با اصل مشترک بوده‌اند. در گذشته در بسیاری شهرهای بزرگ ایران این گویش‌ها رواج داشته که امروز جای خود را به فارسی سپرده‌اند. گویش قدیم کرمان و یزد که توسط زرتشتیان و یهودیان این دو شهر حفظ شده گویش قدیم اصفهان که در اشعار برخی شاعران مانند اوحدی اصفهانی نشانه‌هایی از آن بدست آمده توسط کلیمیان این شهر و روستاهای مجاور شهر مانند زایندهرود و گز باقی مانده است. این زبان مرکزی که گاهی زبان راجی نیز نامیده می‌شود در گذشته در شهرهای ری و قم و همدان نیز تکلم می‌شده است.[۴۶] چنانچه در آثار شمس قیس رازی آمده است که مردم ری و عراق عجم علاقه‌ای به اشعار فارسی ندارند و شعر محلی فهلوی خود را بیشتر می‌پسندند. در بروجرد و خرم‌آباد نیز این گویش‌ها رواج داشته‌اند که امروزه تنها گروه‌های اقلیت مذهبی این شهر گویش کهن را حفظ کرده‌اند. بر پایه گزارشی که ابن مقفع از وضعیت زبان‌های رایج میان ایرانیان آورده، این گویش‌ها در گذشته فهلوی و در زمان قدیمتر پهلوی نامیده می‌شدند.[۴۷]
مکانهای تاریخی و گردشگری
آتشگاه دژ ماربین، ساروبه، مشهد کاوه، کهندژ، تپه اشرف نمونه آثار جامانده از پیش از اسلام است.[۴۸]
جلفای نو و کلیساهای آن (کلیسای بیت لحم، کلیسای مریم و هاکوپ، کلیسای گئورگ مقدس اصفهان و …)
مسجد شاه اصفهان (مسجد جامع عباسی)
آرامستان تاریخی تخت فولاد
منطقه نمونه گردشگری ناژوان (باغ پرندگان، باغ خزندگان، آکواریوم اصفهان، موزه صدف‌ها، باغ پروانه‌ها، تله سیژ)
اردوگاه هفتاد هکتاری شهید بهشتی اصفهان
پارک کوهستانی صفه (تله کابین، بولینگ، شهربازی، باغ وحش)
شهربازی شهر رؤیاها
استخر و پارک آبی آبسار
دهکده تفریحی سد زایندهرود چادگان
سد خمیران تیران و کرون
سد حنا و سد قره آقاچ سمیرم
سد باغکل خوانسار
دشت لاله‌های واژگون دره بید فریدن، گلستانکوه خوانسار، دهاقان و …
شهر تاریخی ورزنه[۴۹]
روستای ابیانه
تالاب بین‌المللی گاوخونی
آبشار نمکی پتاس خور و بیابانک
روستا و ارگ تاریخی قورتان در شهرستان ورزنه دومین بنای خشتی جهان بعد از ارگ بم
شهر تاریخی گزبرخوار
آبشارهای سمیرم و فریدون شهر
جنگل‌ها و چراگاه‌های و کوهستان‌های فریدونشهر و سمیرم
تونل‌های برفی فریدون شهر
پیست اسکی فریدون شهر
خانه‌های تاریخی کاشان[۵۲](خانه طباطبایی‌ها، خانه بروجردی‌ها، خانه عامری‌ها، خانه عباسیان، خانه شریفیان)
مسجدهای تاریخی کاشان
مزارع گل محمدی و فصل گل و گلاب کاشان و قمصر
تپه سیلک کاشان
کویر خارا، کویر مصر، کویر مرنجاب
ارگ گوگد و مسجد جامع گلپایگان
Remove ads
اقتصاد
خلاصه
دیدگاه
۱۵ درصد تولید ناخالص ملی صنعت مربوط به استان است، با بیش از ۹ هزار واحد صنعتی به عنوان صنعتی‌ترین استان کشور است. صادرات در استان سالیانه ۱٫۴ میلیارد دلار است. ۷۰ درصد تولید فولاد کشور، ۵۰ درصد صنایع ساختمانی و سنگ و ۶۰ درصد مصنوعات طلای کشور در استان اصفهان تولید می‌شود.[۵۳] اصفهان بیش از ۷۰ شهرک و ناحیه صنعتی و افزون بر ۹ هزار واحد تولیدی و صنعتی فعال دارد و به‌عنوان فعال‌ترین استان کشور در حوزه صنایع کوچک است.[۵۴]
۱۸ هلیپد از سازمان فوریت‌های پزشکی در استان به بهره‌برداری رسیده است.[۵۵] از سال ۱۴۰۰ شرکت مادر تخصصی بازرگانی دولتی ایران اداره کل غله استان آرد را به شکل اینترنتی به فروش می‌رسانید.[۵۶]
| [۵۷] | ||||
|---|---|---|---|---|
| صنعت | کشاورزی | معدن | ساختمان | خدمات |
صنایع نظامی، صنایع شیمیایی، پالایشگاه صنایع نفت و پتروشیمی، هواپیماسازی، صنایع غنی‌سازی اورانیوم، نیروگاه، صنایع سیمان، صنایع نساجی و چرمسازی، برق و الکترونیک، صنایع چوب، صنایع خودرو و موتور متحرکه، صنایع دارویی و بهداشتی، صنایع غذایی و … در استان اصفهان است.
معدن
استان اصفهان با دارا بودن ۶/۶ درصد از مساحت کشور، ۷/۸ درصد از کل ذخایر معدنی کشور را در خود جای داده و از این لحاظ دارای رتبه دوم در میان دیگر استان‌های کشور است. مجموع ذخیره قطعی و احتمالی استان، معادل ۳/۴ میلیارد تن است که سهم گروه‌های معدنی از آن به صورت مصالح ساختمانی ۸۴/۵ درصد (برابر ۲/۸میلیارد تن)، مواد فلزی ۰/۹ درصد (برابر ۳۰ میلیون تن)، سنگهای تزئینی و نما ۱۱/۹درصد (برابر ۴۰۳میلیون تن) و مواد غیرفلزی ۲/۶درصد (برابر ۸۹ میلیون تن) است.
سهم استان اصفهان از ذخایر گروه‌های مواد معدنی در کشور به ترتیب شامل ۱۰/۳ درصد مصالح ساختمانی (رتبه نخست کشور)، ۲۳/۵ درصد از ذخایر سنگ تزئینی و نما رتبه نخست کشور، ۰/۶ درصد از ذخایر فلزی (رتبه هشتم کشور) و ۳/۱ درصد از ذخایر غیرفلزی (رتبه دهم کشور) است.[۵۸] استان اصفهان در سال ۱۴۰۱ تعداد ۳۱۱ معدن درحال بهره‌برداری داشته که نسبت به سال پیش از آن ۳/۴- درصد کاهش داشته است و ۵/۴ درصد از کل معادن فعال کشور را تشکیل می‌دهد. در این معادن تعداد ۵۹۸۸ نفر تا سال ۱۴۰۱ شاغل بوده‌اند. ارزش افزوده این معادن ۲۷۱۲۱ میلیارد ریال بوده است.[۵۹]
محورها و قطب‌های معدنی استان به چهارگروه تقسیم‌بندی می‌شوند:
۱ـ معادن سنگهای تزئینی (سنگ چینی، مرمرو …)
۲ـ معادن مصالح ساختمانی (سنگ گچ، آهک و …)
۳ـ معادن غیرفلزی (خاک نسوز و …)
۴ـ معادن فلزی (طلا، آهن، سرب)
انرژی
.jpg)
گردشگری
استان از لحاظ طبیعی، جمعیتی، رفاهی، زیرساختی، اقتصادی و فرهنگی، تاریخی پتانسیل گردشگری دارد. بعد از تهران، اصفهان بیشترین ورود گردشگر خارجی را دارد، و در ۱۸۰ رشته صنایع دستی هنرمند شناخته شده دارد.
از کل حجم ورودی گردشگران خارجی، مرداد ماه رتبه اول را دارد، از مشکلات صنعت گردشگری فقدان برخورداری از سیستم کارتهای اعتباری جهانی است که گردشگر بتواند بدون نیاز به حمل پول نقد، از آنها استفاده و مصرف کند در نتیجه، ناتوانی در کسب درآمد کافی.[۶۰]
کشاورزی
کشاورزی استان مشکل آب دارد.[۶۱]
در گذشته نظام حق آبه به نام طومار شیخ بهایی وجود داشت. سهم شهر اصفهان از ۳۳ سهم برابر ۴ سهم است. مناطقی مانند اصفهان، فلاورجان و خوراسگان در ناحیه خاک هموار آبرفتی قرار دارند که در یک سال می‌توان چندین نوبت محصول از آن خاک برداشت کرد.[۶۲]
کشاورزی شامل زراعت، باغداری، دامداری و دامپروری، پرورش ماکیان، پرورش زنبورعسل، جنگلداری و پرورش آبزیان است. استان حدود ۶۹ فراورده کشاورزی صادر می‌کند. از میزان ۶ میلیون تن تولیدات بخش کشاورزی استان در سال ۱۳۸۶ ،۷۵ درصد به زراعت، ۱۵ درصد به امور دام و ۱۰ درصدبه امور باغبانی اختصاص داشته است.
دیمکاری استان بیشتر شامل گندم و جو بوده ومناطق دیمکاری استان، محدودبه قسمتی از جنوب و شمال غرب زمین‌های زیرکشت اصفهان در حاشیه زایندهرود و بخشهایی از شهرستانهای غربی و جنوبی استان است.
از مهم‌ترین این محصولات می‌توان به میوه‌های هسته‌دار، دانه‌دار، بادام، گردو، پسته، خرما و … اشاره کرد. بیشترین سطح در بین میوه‌ها سیب درختی، انار و انگور بیشترین سهم تولیدات باغی استان را به خود اختصاص داده‌اند و شهرستانهای سمیرم، اردستان و تیران و کرون بالاترین درصد تولید را دارایند. استان اصفهان از نظر تولید میوه‌های دانه دار و هسته دار در کشور رتبه ۵ و ۴ است. همچنین شهر برزک به عنوان بزرگ‌ترین قطب تولید شاه‌توت کشور است تولید گل محمدی و اسانس آن در شهرستانهای کاشان، آران و بیدگل از شهرت جهانی برخوردار است. شهرستانهای نجف‌آباد، شهرضاو خوانسار به ترتیب بیشترین مقدار تولید عسل را دارد. تولیدآبزیان دراستان در دوگروه، ماهیان خوراکی سرد آبی (قزل‌آلا) و ماهیان گرم آبی (کپور، آمور و …) و ماهیان زینتی، تقسیم می‌شود ۲۰۰ مزرعه ظرفیت ۲۷۰۰ تن ماهی در استان دارد. استان در تولید محصوالتی مانند سیبزمینی، پیاز، گوشت قرمز، گوشت مرغ، و تخممرغ به خودکفایی رسیده است[۶۳]
استان اصفهان در بخش زراعت و باغداری از نظر سطح زیر کشت حدود ۲/۱۶ درصد از سطح کشور، از نظر تولید انواع محصولات زراعی، در تولید محصولاتی مانند سیبزمینی، پیاز، جو و ذرت علوفه‌ای در سطح کشور رتبه‌های سوم تا پنجم را به خود اختصاص داده است. در زمینه تولید محصولات باغی استان اصفهان در تولید میوه‌های دانه دار نظیر سیب، گلابی، به، انار، بادام، زعفران و گیاهان دارویی در مقایسه با سایر استان‌های کشور رتبه‌های ۲ تا ۵ را دارد. در تولیدات گلخانه‌ای نیز این استان چهارمین تولیدکننده محصولات گلخانه‌ای است. این استان ۱۲/۳۳ درصد از محصولات گلخانه‌ای کشور را تأمین می‌نماید.
در تولیدات دامی نیز با حدود ۶ درصد از کل واحد دامی کشور سالانه تولیدکننده بیش از یک میلیون تن تولیدات دامی گوشت قرمز و شیر می‌باشد که حدود ۹/۱ درصد از تولیدات دامی کشور است. این استان از نظر میزان تولید شیر خام، تولید شیر به ازای هر راس گاو شیری صنعتی، تعداد گاوداری‌های شیری و ارزش اصلاحی گاو شیری اصیل و همچنین از نظر افزایش بهره‌وری در گاوداری‌های صنعتی رتبه اول کشور را داراست. در زمینه تولیدات طیور استان اصفهان دارای حدود ۱۸۰۹ واحد مرغداری گوشتی با ظرفیت حدود ۳۴ میلیون قطعه جوجه‌ریزی در هر دوره) حدود ۱۱ درصد ظرفیت کشور و همچنین ۱۵۳ واحد مرغداری تخمگذار با حدود ۹ درصد ظرفیت کشور است. ۱۰ درصد تخم مرغ کشور دراستان اصفهان تولید می‌شود این استان درحال حاضر رتبه نخست کشور در تعداد واحدهای مرغداری گوشتی و رتبه دوم در تولید گوشت مرغ را دارا است. همچنین با دارا بودن تعداد ۴۸ واحد پرورش بوقلمون گوشتی، رتبه سوم کشوری و در تولید گوشت و در تولید محصولات شتر مرغ رتبه سوم کشور را داراست. ۶/۴۶ درصد از ظرفیت صنایع تبدیلی و تکمیلی کشور در استان اصفهان قرار گرفته است.[۶۴]
گروه‌بندی محصولات زراعی کشت شده در شهرستانهای مختلف استان اصفهان[۶۵][۶۶]
| غلات | حبوبات | گیاهان علوفه‌ای | دانه‌های روغنی | محصولات جالیزی | سبزیجات | گیاهان صنعتی | گیاهان دارویی و ادویه‌ای |
| گندم | نخود | یونجه | آفتابگردان* | هندوانه | سیبزمینی* | چغندرقند | زعفران |
| جو | لوبیا | شبدر | کنجد* | خربزه | پیاز | تنباکو | زیره |
| برنج | عدس | اسپرس | گلرنگ* | طالبی | گوجه‌فرنگی | سیبزمینی | سیاه‌دانه |
| ذرت | ماش | سورگوم علوفه‌ای | کلزا* | خیار | بادمجان | پنبه | شاه‌دانه |
| سورگوم | ذرت علوفه‌ای | کدو | باقلا | روناس | |||
| ارزن | شلغم علوفه‌ای | لوبیا سبز | آفتابگردان | ||||
| چغندر علوفه‌ای | سیر | کنجد | |||||
| گلرنگ | |||||||
| کلزا |
* از لحاظ کاربرد در دو گروه قرار می‌گیرند.
میانگین ده ساله سطح زیرکشت گروه‌های زراعی استان اصفهان بهمراه نسبت سطح زیرکشت هر گروه زراعی به کل سطح زیرکشت استان
| گروه‌های زراعی | سطح زیرکشت* (هکتار) | نسبت سطح زیرکشت گروه زراعی به کل سطح زیرکشت استان |
| غلات | ۱۷۹۸۵۱ | ۰/۵۶ |
| حبوبات | ۷۴۲۵ | ۳/۲ |
| گیاهان علوفه‌ای | ۶۰۶۶۰ | ۹/۱۸ |
| دانه‌های روغنی | ۴۴۶۰ | ۴/۱ |
| محصولات جالیزی | ۷۷۴۸ | ۴/۲ |
| سبزیجات | ۲۶۲۱۳ | ۲/۸ |
| گیاهان صنعتی | ۳۳۸۴۹ | ۵/۱۰ |
| گیاهان دارویی و ادویه‌ای | ۹۷۲ | ۳/۰ |
| کل سطح زیرکشت | ۳۲۱۱۸۱ |
* در محاسبات، سطح زیرکشت گونه‌هایی که از لحاظ کاربرد در دو گروه مجزا قرار گرفتند، برای هر دو گروه منظور شد.
صنعت فناوری پیشرفته
تیر ۱۴۰۰ نخستین آزمایشگاه صنعت ۴/۰ ایران برای هوشمندسازی انرژی در دانشگاه صنعتی اصفهان ساخته شد.[۶۷]
مناطق ویژه اقتصادی مصوب
Remove ads
رسانه و مخابرات
به نقل از مدیرمنطقه سرعت اینترنت استان تا ۲۰۲۱ حدود 140gbps بود.[۶۸][۶۹] شرکت مخابرات سیار ایران ۱۶۵۵ بی تی اس و ۷/۴ میلیون خط مشترک پذیرنده داشت.[۷۰]
- خبرگزاری ایمنا
- شبکه استانی اصفهان - از سال ۱۳۷۴ افتتاح شد.
- نشریه الکترونیک استانداری اصفهان[۷۱]
امکانات رفاهی شهری عام‌المنفعه
مقدار زیادی پسماند در شهر اصفهان به شکل روزانه جداسازی نمی‌شود.[۷۲]
- شرکت گاز استان اصفهان
- شرکت برق منطقه‌ای اصفهان
- شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان- شهر اصفهان به تنهایی ۳۶۰ هزار متر مکعب پساب در شبانه روز تولیدمیکند.[۷۳][۷۴]
تصفیه خانه‌های اصفهان، شاهین شهر، صفائیه و بهارستان با روش لجن فعال ساخته شده است.[۷۵] ۸۲ شهر استان تحت پوشش خدمات آبرسانی و ۲۸ شهر استان تحت پوشش خدمات فاضلاب.
ورزش‌ها
پیست موتور نقش جهان[۷۶] مسئولیت تصدی استادیوم‌ها اداره ورزش و جوانان استان است.[۷۷] فولاد ماهان سپاهان یکی از اسپانسرهای ورزشی استان بوده است.[۷۸]
خیریه
سازمان بهزیستی با داشتن ۱۱۸ مجتمع خدمات اجتماعی شهری و روستایی، ۳۲ مرکز نگهداری از کودکان بی سرپرست، ۱۰۰ مرکز حمایت از خانوارهای بی سرپرست و نیازمند، ۱۴۷ مرکز خدمات توان بخشی، ۳۲ مرکز بازپروری معتادان و ۷ مرکز مشاوره ژنتیک فعالیت می‌کند. ۳۴ واحد کمیته امداد در استان وجود دارد.[۷۹]
مناطق مسکونی استان
بازار تجارت
اداره گمرک صادرات از استان اصفهان به ۹۸ کشور جهان دارد. مهم‌ترین کشورهای هدف صادراتی استان اصفهان در شش ماه نخست سال جاری، عراق، چین، افغانستان، امارات و تایلند است.[۸۰][۸۱]
Remove ads
آموزش عالی
استان اصفهان با نرخ باسوادی ۵۳/۸۷ درصد در سال ۱۳۸۵ در مقایسه با سایر استانها پس از تهران است. همچنین استان اصفهان بعد از استان تهران با ۲۰۹ مؤسسه آموزش عالی و مرکز پژوهشی دومین استان پهناور به لحاظ آموزش عالی است و نقش و سهم بسیار مهمی در توسعه علم و فناوری کشور دارد.[۸۲]
آموزش و پرورش دو جنبه آموزش رسمی فنی وحرفه ای و آموزش عمومی دارد، ۵۶ مرکز فنی حرفه‌ای در استان فعال است. ضریب نفوذ اینترنت در استان برابر با ۴/۳۳ درصد است؛[۸۳]
سال ۲۰۲۱ دانشگاه‌های صنعتی اصفهان، علوم پزشکی اصفهان و کاشان از استان اصفهان رتبه‌های برتر را کسب کردند.[۸۴]
رصدخانه ملی ایران در کاشان در تیر ۱۴۰۰ راه اندازی شد.
Remove ads
سیاست
استانداری
استانداری اصفهان دو راهبرد محور اصلی توسعه استان را گردشگری و صنایع‌های تک تعیین کرده است.[۸۵][۸۶] مجمع نمایندگان استان اصفهان
فهرست نمایندگان مجلس خبرگان رهبری
- رده:حوزه‌های انتخابیه استان اصفهان
برنامه چشم‌انداز بیست ساله اهداف چشم‌انداز فرهنگی، اقتصاد، جمعیت، شهری، منابع و محیط یست:- تهیه GIS سیستم اطلاعات جغرافی
- ساختن ایستگاه پژوهکده تحقیقاتی بین المملی کویر و بیابان
- راه انداختن صندوق سرمایه‌گذاری جوانان
- اصلاح روند مهاجرت
- مطالعه منابع معدنی و منابع نفت
- بانک ژن گیاهی و جانوری
- نوسازی نظام آموزشی[۸۷]
دادگستری
دادگستری استان اصفهان ۲۱ دادگستری شهرستان دارد.[۸۸]
شهرداری‌ها
ستاد کل نیروهای مسلح
ارتش و سپاه پاسداران
پادگان‌های ارشد نظامی ارتش منطقه اصفهان شامل گروه توپخانه ۲۲ و ۴۴ است.[۸۹][۹۰][۹۱]قرارگاه سیدالشهدا نیروی زمینی سپاه شامل سپاه‌های استانی صاحب‌الزمان اصفهان، قمر بنی‌هاشم چهارمحال و بختیاری و الغدیر یزد است.[۹۲]
فرماندهی کل انتظامی
پلیس آگاهی فرماندهی انتظامی استان اصفهان رتبه یک کشور است.[۹۳][۹۴][۹۵]
ترابری
خلاصه
دیدگاه
استان اصفهان با دارا بودن ۳۹۹ کیلومتر آزاد راه، ۱۶۴۶ کیلومتر بزرگراه، ۲۱۵۹ کیلومتر راه اصلی، ۱۱۹۹ کیلومتر راه فرعی و ۵۵۳۱ کیلومتر راه روستایی، نقش بسیار مهمی در بخش حمل و نقل جادهای کشور، ایفا می‌نماید. اهمیت این نقش با علم به این موضوع که بیش از ۲۲ درصد آزادراه‌ها و بزرگراه‌ها در این استان قرار گرفته، پررنگ تر می‌گردد. تراکم راه‌های همسنگ استان معادل ۲۲/۳ کیلومتر در ۱۰۰ کیلومتر مربع است که در مقایسه با تراکم ۲۳ درصدی در راه‌های همسنگ کل کشور، از نظر این شاخص، در سطح پایینتر از میانگین کشور قرار گرفته است. از نظر شاخص‌های حمل بار و جابجایی مسافر، استان اصفهان با دارا بودن ۱۲/۷ درصد حمل بار و ۷/۳ درصد از جابجایی مسافر کشور، به ترتیب دارای رتبه اول و سوم در سطح کشور می‌باشد.
استان اصفهان دارای ۶۴۹ کیلومتر ّخط اصلی ریلی، ۱۸۷ کیلومتر ّخط فرعی و مانوری، ۶۶ کیلومتر ّخط تجاری و ۳۷ ایستگاه بازوبسته است. استان اصفهان دارای پنج فرودگاه است که و فقط فرودگاه بین المللی شهید بهشتی کاربرد غیرنظامی و مالکیت عمومی است.[۹۶] درحال حاضر حمل و نقل هوایی در استان اصفهان در بین سایر بخشها از نظر حمل مسافر، پس از حمل و نقل جادهای در رتبه دوم و از نظرحمل بار، با سهمی اندک از جابجایی بار، در رتبه سوم قرار دارد. پل روگذر غیر مسطح بزرگراه امام خمینی به طول ۵ کیلومتر از بزرگ‌ترین وپیشرفته‌ترین پلهای روگذر کشور است.[۹۷]
Remove ads
مشاهیر
از مشاهیر استان اصفهان می‌توان به شخصیتهای چون سلمان فارسی، ام‌الفارسیه (اولین ایرانی مسلمان)، فاطمه جوزدانی، آمنه بیگم مجلسی، مریم بانو نائینی، هما امامزاده (اولین پزشک زن ایرانی از شهرضا)، بی بی جان کاشانی و بانومجتهده امین، اساتیدی همچون استاد حیدر اصفهانی، عماد ورزنه، علیرضا عباسی، محمدرضا امامی، علی اکبر اصفهانی، میرعماد، محمدغفاری کاشانی (کمال الملک)، حبیب‌الله فضائلی و استاد محمود فرشچیان، نمونه‌هایی از هنرمندان این استان‌اند. استان شخصیتها و چهره‌های برجسته چون مجلسی، ملاصدرا، فاضل اصفهانی، حسین خوانساری، حکیم شفایی، صائب تبریزی، محتشم کاشانی، علیرضا عباسی، علی اکبر محمدصادق اردستانی، وحید اصفهانی، علیمردان خان چهارلنگ نایب السلطنه صفویه، استاد حسین مسرور، ملا محمدباقر فشارکی، محمدحسین فشارکی، عنایت‌الله قهپایی، قاضی اسدالله کوپایی، آقامحمد بیدآبادی، حکیم قمشه‌ای (صهبا)، جهانگیرخان قشقایی، لطف‌الله صافی گلپایگانی، سید جمال الدین گلپایگانی، سید محمدرضا موسوی گلپایگانی و سیدمحمدباقر درچه‌ای از دیگر مشاهیر استان هستند.
Remove ads
انگیزهٔ نامگذاری
خلاصه
دیدگاه
 | این بخش به هیچ منبع و مرجعی استناد نمی‌کند. |
شهر اصفهان از روزگاران کهن تاکنون به نام‌های: آپادانا، آصف‌هان، اسباهان، اسبهان، اسپاتنا، اسپادنا، اسپاهان، آسپدان، اسپدانه، اسپهان، اسپینر، اسفاهان، اسفهان، اصباهان، اصبهان، اصپدانه، اصفاهان، اصفهان، اصفهانک، انزان، بسفاهان، پارتاک، پارک، پاری، پاریتاکن، پرتیکان، جی، دارالیهودی، رشورجی، سپاهان، سپانه، شهرستان، صفاهان، صفاهون، گابا، گابیان، گابیه، گبی، گی، نصف جهان و یهودیه سرشناس بوده است.
یاقوت حموی، می‌نویسد: «اصفهان یا اسپهان از کلیه اسباه است که به معنی سپاه و اسب می‌باشد.»
استاد پورداود، می‌گوید: «ارزش این وجه اشتقاق فقط در این است که می‌رساند در لهجهٔ قدیم اصفهانی، اسباه به معنی اسب نیز بوده است» پورداود یادآور شده است که بطلمیوس، جغرافیانگار سدهٔ دوم میلادی، نام این شهر را «اسپدان» نگاشته، سپس می‌گوید واژهٔ اصفهان روی اسپاهان قرار گرفته که خود شامل سپاه به معنی ارتش و هان نام مکان، یعنی جای سپاه است.
نویسندهٔ کتاب حدودالعالم از این شهر به نام «سپاهان» یاد کرده، می‌گوید: «سپاهان شهری عظیم است و آن دو شهر است: یکی را جهودان خوانند و یکی را شهرستان و در هر دو منبر نهاده‌اند … .»
محمد حسین بن خلف تبریزی، دربارهٔ نام اصفهان، نوشته است: «اصباهان، معرب اسپاهان است و آن شهری است مشهور در عراق (عراق ایران) و نام اصلی او این است؛ و نام مقامی است ازجمله دوازده مقام موسیقی و آن را اصفهانک نیز خوانند.»
در کتیبه‌های پارسی هخامنشی، انزان شامل ناحیهٔ اصفهان و اطرافش بوده و پیش از کورش، مرکز قدرت هخامنشیان در این ناحیه بوده و پس از کورش انزان به گابیان تبدیل یافته و استرابن هم آن را به همین نام خوانده است و گابیان رفته رفته به جی تغییر یافت.
هرتسفلد نگاشته است: اصفهان نام بلوکی از ولایت پریت کان و نام شهر «گبی» بوده است. گبی بعدها «گی» و سپس عربی شد و به «جی» تبدیل یافت.
در سدهٔ ۲ میلادی، نام گبی و اسپدانا در نقشهٔ بطلمیوس دیده می‌شود. وی «اسپدانا» ی پارسی زمان هخامنشی را از کتاب ارتستنس، مدیر کتابخانهٔ اسکندر مقدونی برداشته بود. در یک نقشهٔ جهان‌نما که ۱۰۰ سال پیش از بطلمیوس ترسیم شده است، این نام به صورت ساسانی «سپانه» یعنی سپاهان نگاشته شده و معنی آن، جای لشکریان است.
اسکندر مقدونی هنگام دنبال کردن داریوش هخامنشی به پارتاک یا پارک یاگی آمد و آن را گشود و اکسازر را که والی شوش بود به حکومت پارتاک گمارد. تاریخ نگاران پیشین، پارتاک را پاریتاکن نامیده‌اند که به پارسی آن روزی پرتیکان می‌گفتند و امروز فریدن می‌خوانند. پرتیکان به تمامی ناحیهٔ اصفهان گفته می‌شده است.
منابع
پیوند به بیرون
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads