ایزد
مفهوم زرتشتی با طیف گستردهای از معانی است اما بهطور کلی بهمفهوم الوهیّت یا خدایی / From Wikipedia, the free encyclopedia
ایزَد (به اوستایی: 𐬫𐬀𐬰𐬀𐬙𐬀، آوانگاری: یَزَتَ) یا یَزدانْ (به پارسی میانه: 𐭩𐭦𐭲𐭠𐭭، آوانگاری: یَزَتانْ/یَزَدانْ) واژهای اوستایی و یک مفهوم زرتشتی با طیف گستردهای از معانی است اما بهطور کلی بهمفهوم الوهیّت یا خدایی است. این اصطلاح در معنای واقعی کلمه، بهمعنی «شایستهٔ پرستش و ستایش» است.[1][2] ایزد به ربالنوعها، الهگان، فرشتگان، خدایگان و اربابان طبیعی نیز گفته میشود.
در لغتنامه دهخدا در معنی ربالنوع یا ایزد آمدهاست: فرشتهای که حقتعالی برای پرورش و حفاظت هر نوع نباتات و حیوانات و جمادات مقرر فرموده چنانکه برای پرورش هر نوع، فرشتهای علیحده است. در فرهنگ لغات و اصطلاحات فلسفی آمدهاست: اشراقیان میگویند هر نوعی از افلاک و کواکب و بسایط عنصری و مرکبات و اشباح مجرد پروردگاری دارند که عقل مدبر آن نوع است و اوست غاذی و منمی و مولد. ملاصدرا گوید: کلمه ربالنوع را حکمای قدیم مانند انباذقلس و هرمس و فیثاغورس بکار بردهاند و رب صنم هم نامیده شدهاست. مؤلف پس از شرح عقاید سقراط و افلاطون و ابوعلی سینا و یونانیان قدیم گوید: ماحصل کلام آنکه فلاسفه هریک با اختلاف خاصی که در تعبیرات خود دارند گفتهاند که برای هر نوعی از انواع موجودات مادی جهان هستی فردی است عقلانی و نورانی و روحانی که حافظ نوع خود میباشد و در معرض تحولات و تغییرات و فساد نیست و افراد مادی تابع و مقهور پرتوی از آنها میباشد و آنها را به نام ارباب انواع و غیره خواندهاند.[3]