جغرافیای آمریکای جنوبی
From Wikipedia, the free encyclopedia
آمریکای جنوبی بخش جنوبی یک خشکی وسیع است که بهطور کلی از آن به عنوان خشکیهای نیمکره غربی، بَرّ جدید، یا قاره آمریکا یاد میشود. آمریکای جنوبی گاه بخشی از قاره آمریکا به حساب میآید و گاه خود به عنوان قارهای جدا برشمرده میشود. بزرگترین رودخانه جهان (رود آمازون) و همچنین خشکترین مکان جهان (بیابان آتاکاما) در آمریکای جنوبی قرار دارد.
آمریکای جنوبی به مثابه قارهٔ جدا، چهارمین قاره بزرگ جهان است و ۱۷۸۱۴۰۰۰ کیلومتر مربع مساحت دارد که تقریباً یکهشتم مجموع کل خشکیهای کره زمین را دربر میگیرد. این قاره شکلی تقریباً مثلثی دارد که در شمال عریض است و بهسوی نقطهای در جنوب (دماغه هورن، شیلی) باریک میشود. آمریکای جنوبی در نیمکره غربی قرار دارد. اگرچه برخی از قسمتهای شمال این قاره در نیمکره شمالی جای گرفتهاند، بیشتر قاره آمریکای جنوبی در نیمکره جنوبی قرار دارد. قسمتی از این قاره که در نیمکره شمالی است شامل ونزوئلا، گویان، گویان فرانسه، سورینام، بخشهایی از برزیل، بخشهایی از اکوادور و تقریباً کل کلمبیا میشود.
آمریکای جنوبی از شمال غرب و شمال به دریای کارائیب، از شمال شرق، شرق و جنوب شرق به اقیانوس اطلس و از غرب به اقیانوس آرام محدود میشود. در شمال غرب از طریق باریکه پاناما با آمریکای شمالی پیوند مییابد. این باریکه یک پل زمینی است که در یک نقطه حتی تا ۸۰ کیلومتر باریک میشود. آمریکای جنوبی از گُسَستِ دارین در شمال غربی تا مجمعلجزایر تیرا دل فوئگو در جنوب امتداد دارد. گسست دریک، در جنوب دماغه هورن، آمریکای جنوبی را از قاره قطب جنوب جدا میکند.
از نظر مساحت، آمریکای جنوبی چهارمین قاره بزرگ جهان پس از آسیا، آفریقا و آمریکای شمالی است. آمریکای جنوبی از نظر مساحت تقریباً دو برابر از اروپا بزرگتر است و بهطور جزئی بزرگتر از روسیه است. در آمریکای جنوبی ۱۲ کشور و ۳ منطقه وابسته به قدرتهای اروپایی وجود دارد.
آمریکای جنوبی دارای خط ساحلی حدود ۲۵۴۲۷ کیلومتر است. چهار منطقه زمانی مختلف در آمریکای جنوبی وجود دارد: یوتیسی منهای ۲، منهای ۳، منهای ۴ و منهای ۵.
آمریکای جنوبی دارای بلندترین آبشار جهان، آبشار آنجل، بزرگترین رودخانه (از نظر حجم)، رودخانه آمازون، طولانیترین رشته کوه، آند، خشکترین بیابان، آتاکاما، بزرگترین جنگل بارانی، جنگل بارانی آمازون، مرتفعترین پایتخت، لاپاز، بولیوی، مرتفعترین دریاچه تجاری قابل کشتیرانی جهان، دریاچه تیتیکاکا و جنوبیترین شهر جهان، پوئرتو تورو، شیلی است.[1] کوه آکونکاگوا در آمریکای جنوبی، پس از قله اورست که در آسیا قرار دارد، دومین قله مرتفع از هفت قله جهان است. بیابان آتاکاما تنها منطقه در جهان است که متوسط بارش در آن از جنوبگان کمتر است.[2]
بزرگترین کشور آمریکای جنوبی، یعنی برزیل، بیش از نیمی از خشکی این قاره را دربر گرفتهاست. برزیل تنها کمی کوچکتر از ایالات متحده است. بزرگترین شهر آمریکای جنوبی یعنی سائو پائولو نیز در برزیل قرار دارد. سائو پائولو با بیش از ۲۱ میلیون نفر (۲۰۱۹) یکی از ده شهر بزرگ جهان است. کوچکترین کشور آمریکای جنوبی سورینام است. این کشور یکی از ۱۰ کشور کم جمعیت جهان است.[3]
منابع طبیعی اصلی آمریکای جنوبی مس، سنگ آهن، قلع و نفت است. سراسر جهان از منابع بسیاری از آمریکای جنوبی بهرهمند میشود. با این حال، این منابع اغلب مانع توسعه اقتصادهای متنوع شدهاند. این امر منجر به تفاتهای عمدهای در اقتصاد کشورهای آمریکای جنوبی شده که اغلب باعث بیثباتی سیاسی نیز میشود.[4]
آمریکای جنوبی بسیاری از گونههای جالب و منحصر به فرد از حیوانات از جمله لاما، آناکوندا، پیرانا، جگوار، ویکونیا و تاپیر را در خود جای دادهاست. جنگلهای بارانی آمازون دارای تنوع زیستی بالایی هستند و بخش عمدهای از گونههای زمین را در خود جای دادهاند.