شاهنشاهی ساسانی
آخرین شاهنشاهی پیش از حمله اعراب / From Wikipedia, the free encyclopedia
شاهنشاهی ساسانی (به پارسی میانه: 𐭲𐭯𐭩𐭲𐭯𐭮𐭯𐭮) با نام رسمی ایرانشهر (به پهلوی سنگنوشتهای: 𐭠𐭩𐭫𐭠𐭭𐭱𐭲𐭥𐭩 به پهلوی کتابی: 𐬀𐬌𐬭𐬀𐬥𐬱𐬙𐬥𐬥)، پایان دورهٔ ایران باستان و واپسین شاهنشاهی ایرانی پیش از حمله اعراب به ایران در سدهٔ ۷ و ۸ میلادی بود که از سال ۲۲۴ میلادی تا ۶۵۱ میلادی به مدت ۴۲۷ سال بر ایرانشهر فرمان راند؛ شاهنشاهان این دودمان از خاندان ساسان بودند.[10] این شاهنشاهی یکپارچه را اردشیر بابکان با شکست اردوان چهارم، واپسین شاهنشاه اشکانی، پایهگذاری کرد.[11][12][13][14][15] شاهنشاهان ساسانی که ریشهشان از پارس بود،[16] بر پهنهٔ بزرگی از آسیای غربی چیرگی یافته و در کنار امپراتوری روم-بیزانس، در گذر بازهٔ زمانی افزون بر ۴۰۰ سال، ابرقدرت جهان باستان شمرده میشدند.[17] پایتخت ایران در این دوره، شهر تیسفون در نزدیکی بغداد در عراق امروزی بود. پرچم ایران باستان در این دوره، درفش کاویانی بود که پس از سرنگونی ساسانیان از میان رفت.
شاهنشاهی ساسانی | |||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
۲۲۴ میلادی–۶۵۱ میلادی | |||||||||||||||||||||||||||||||
درفش کاویانی
(پرچم کشور) سیمرغ
(نشان شاهنشاهی) | |||||||||||||||||||||||||||||||
شاهنشاهی ساسانی در بزرگترین گسترهٔ خود در دورۀ خسرو پرویز ح. ۶۲۰ همراه سرزمینهای تسخیر شده از امپراتوری بیزانس | |||||||||||||||||||||||||||||||
وضعیت | شاهنشاهی | ||||||||||||||||||||||||||||||
پایتخت | |||||||||||||||||||||||||||||||
زبان(های) رایج |
| ||||||||||||||||||||||||||||||
دین(ها) | |||||||||||||||||||||||||||||||
حکومت | پادشاهی اربابرعیتی[6] | ||||||||||||||||||||||||||||||
شاهنشاه | |||||||||||||||||||||||||||||||
• ۲۲۴–۲۴۱ | اردشیر بابکان (نخستین) | ||||||||||||||||||||||||||||||
• ۶۳۲–۶۵۱ | یزدگرد سوم (واپسین) | ||||||||||||||||||||||||||||||
دوره تاریخی | دوران باستان متأخر | ||||||||||||||||||||||||||||||
• هرمزدگان | ۲۸ آوریل ۲۲۴ میلادی | ||||||||||||||||||||||||||||||
۶۰۲–۶۲۸ | |||||||||||||||||||||||||||||||
۶۲۸–۶۳۲ | |||||||||||||||||||||||||||||||
۶۳۳–۶۵۱ | |||||||||||||||||||||||||||||||
۶۵۱ میلادی | |||||||||||||||||||||||||||||||
مساحت | |||||||||||||||||||||||||||||||
۵۵۰[8][9] | ۳٬۵۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۱٬۴۰۰٬۰۰۰ مایل مربع) | ||||||||||||||||||||||||||||||
واحد پول | دینار، درهم | ||||||||||||||||||||||||||||||
کد ایزو ۳۱۶۶ | IR | ||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
امروز بخشی از | ایران عراق کویت عربستان سعودی عمان امارات متحده عربی قطر بحرین یمن سوریه ترکیه اردن افغانستان پاکستان چین تاجیکستان ترکمنستان ازبکستان قزاقستان قرقیزستان روسیه ارمنستان جمهوری آذربایجان گرجستان |
دورهٔ ساسانی یکی از مهمترین و سرنوشتسازترین دورههای تاریخ ایران شناخته میشود. در دورهٔ ساسانی، تمدن ایرانی در بسیاری از جَهات به نهایت شکوفایی و پویایی خود رسید. همچنین، ایران در دورهٔ ساسانیان، تأثیر فراوانی بر فرهنگ روم گذاشت. تأثیرات ساسانیان تنها محدود به مرزهای ایران نبود، بلکه تاثیراتش به هند، چین، اروپای غربی و آفریقا هم میرسد. ساسانیان نقشی برجسته در پدیداری هنر اروپایی و آسیایی در دورههای میانه داشتند. بخش بیشینهٔ چیزی که امروزه به نام دوران طلایی اسلام در زمینهٔ هنر، معماری، موسیقی و دیگر زمینهها شناخته میشود، از ساسانیان به جهان اسلام منتقل و برده شد.[18]
جامعهٔ ساسانی به گونهٔ طبقاتی و لایهای اداره و گردانده میشد. جامعه به چهار طبقهٔ موبدان، جنگاوران، دبیران و پیشهوران بخشبندی میشد.[19] دین رسمی شاهنشاهی ساسانی، کیش زرتشتی بود و اوستا و زند بُنمایهٔ بنیادین دادستانی و دینی فرمانروایی ساسانی شمرده میشدند.[20] دورهٔ شاهنشاهی ساسانیان، در سال ۶۵۱ م، پس از کشته شدن یزدگرد سوم درگذر یورش اعراب به ایران، به پایان رسید و ایرانشهر بجز تبرستان و دیلمستان زیر چیرگی اعراب مسلمان درآمد.