هائومیا
نام یک جرم آسمانی / From Wikipedia, the free encyclopedia
هائومیا (به انگلیسی: Haumea) (نماد: )[15] یا هومیا یا هائومیا ۱۳۶۱۰۸ یا ۲۰۰۳ الای (۶۱ /haʊˈmeɪ.ə/ یا /ˌhɑːuːˈmeɪ.ə/how-MAY-ə) با نام پیشین و مستعار و غیررسمی سانتا (به انگلیسی: Santa) سومین سیارهٔ کوتولهٔ دور از خورشید در منظومهٔ خورشیدی پس از سرس و پلوتو و پیش از ماکیماکی و اریس است و در طبقهٔ پلوتوئیدها، ریزسیارهها، اجسام فرانپتونی و اجسام کمربند کویپر نیز جای دارد.
اکتشاف | |
---|---|
کاشفان | مایکل براون یا خوزه لوئیس اورتیز مورنو[1] |
تاریخ کشف | ۲۸ دسامبر ۲۰۰۴ (براون)[2] ۲۸ ژوئیهٔ ۲۰۰۵ (اورتیز مورنو)[1] |
نامگذاری و طبقهبندی | |
نامگذاری ریزسیارهها | هائومیا ۱۳۶۱۰۸[3] |
نام جایگزین | ۲۰۰۳ ایال۶۱[4] |
نام پیشین (مستعار) | سانتا[5] |
نام رسمی | هائومیا[2] |
طبقهبندی | سیارهٔ کوتوله[6] پلوتوئید[7] جسم فرانپتونی[8][9] جسم کمربند کویپر[10] ریزسیاره[3] عضو خانوادهٔ هائومیا[10] |
ویژگیهای مداری | |
خروج از مرکز | ۰٫۱۹۵۲۳۷۵۱۰۳۴۱۰۳۰۳[9] |
نیمقطر بزرگ | ۴۳٫۰۵۹ واحد نجومی (۱۰۹×۶٫۴۵۸۸۵ کیلومتر)[9] |
اوج | ۵۱٫۴۶۵ واحد نجومی (۱۰۹×۷٫۷۱۹۷۵ کیلومتر)[9] |
حضیض | ۳۴٫۶۵۲ واحد نجومی (۱۰۹×۵٫۱۹۷۸ کیلومتر)[9] |
محیط مدار | ۱۰۱۰×۴٫۰۰۱ کیلومتر[11] |
تمایل | ۲۸٫۱۹°[9] |
طول گره صعودی | ۱۲۱٫۸۲°[9] |
شناسهٔ حضیض | ۲۴۰٫۶۸[9] |
آنومالی متوسط | ۲۰۶٫۴۸°[9] |
سرعت متوسط مدار | ۱۶٬۱۹۱ کیلومتر بر ساعت[11] |
زمان رسیدن به حضیض | ۱۶ اکتبر ۲۱۳۳[9] |
تناوب مداری | ۲۸۳ سال[9] |
ماهها | ۲ (هایاکا، ناماکا)[10] |
ویژگیهای فیزیکی | |
ابعاد | ۹۹۶×۱٬۵۱۸×۱٬۹۶۰ کیلومتر مربع[12] |
تختشدگی | ۰٫۲۲۶[الف] |
مساحت سطح | ۱۰۷×۲۳۳۵۵۹۴۸ کیلومتر مربع[ب] |
حجم | ۱۰۱۱×۱٫۲۴۰۴۷۰۳۹۹۱۷ کیلومتر مکعب[پ] |
جرم | ۱۰۲۱×۴٫۲ کیلوگرم[12] |
چگالی | ۳٫۳–۲٫۶ گرم بر سانتیمتر مکعب[12] |
گرانش سطحی | ۰٫۴۴ متر بر مجذور ثانیه[12] |
سرعت گریز | ۰٫۸۴ کیلومتر بر ثانیه[ت] |
دورهٔ چرخش (طول روز) | ۰٫۱۶۳ روز زمینی (۳٫۹۱۵۴ ساعت)[11] |
انحراف محوری | نامشخص[12] |
سپیدایی | ۰٫۷۵–۰٫۷۰[13] |
دمای سطحی | ۲۴۱°- سانتیگراد ۳۲° کلوین ۴۰۲°- فارنهایت[12] |
قدر ظاهری | ۱۷٫۲۷[14] |
قدر مطلق | ۰٫۰۴۷۰۹۴[9] |
کاشف اصلی هائومیا مبهم است. مایکل براون میگوید که این سیارهٔ کوتوله را در ۲۸ دسامبر ۲۰۰۴ و چند روز پیش از کریسمس کشف کردهاست. در ۲۸ ژوئیهٔ ۲۰۰۵ نیز خوزه لوئیس اورتیز مورنو ادعا کرد که این جسم آسمانی را کشف کردهاست و کاشف اصلی آن مشخص نیست. براون پس از یافتن این جسم آسمانی، نام سانتا (به معنای بابا نوئل) را بر آن نهاد. سرانجام به پیشنهاد گروه براون و به انتخاب دیوید رابینوویتز و با موافقت اتحادیهٔ بینالمللی اخترشناسی، نام هائومیا بر این سیارهٔ کوتوله نهادهشد. در اساطیر هاوایی، هائومیا ایزدبانوی زایمان و باروری است.
اوج هائومیا ۵۱٫۴۶۵ واحد نجومی و حضیض آن ۳۴٫۶۵۲ واحد نجومی است و یک بار گردش آن پیرامون خورشید ۲۸۳ سال طول میکشد و °۲۸٫۱۹ نسبت به دائرةالبروج تمایل دارد. هائومیا ۷۵–۷۰ درصد از نوری که توسط خورشید به آن تابیده میشود را منعکس میکند و سومین شیء درخشان کمربند کویپر پس از پلوتو و ماکیماکی است. این سیارهٔ کوتوله بیضیشکل و قطرهای آن ۹۹۶×۱٬۵۱۸×۱٬۹۶۰ کیلومتر است و دورهٔ چرخش آن ۳٫۹۱۵۴ ساعت و ۰٫۱۶۳ برابر روز زمینی است.
هائومیا از سنگ ساختهشده و لایهای از یخ بلوری و کریستالی روی آن را پوشش میدهد. نقطهٔ تیرهٔ مایل به قرمز بر روی سطح این سیارهٔ کوتوله در تضاد با رنگ سفید آن و مرموز است و میتواند یک منبع غنیتر از یخ کریستالی نسبت به بقیهٔ سطح آن باشد. هائومیا دارای دو ماه بسیار کوچک به نامهای هایاکا (بزرگتر) و ناماکا (کوچکتر) است که هر دو در سال ۲۰۰۵ توسط گروه براون کشفشدند. خانوادهٔ هائومیا نخستین خانوادهٔ برخوردی است که شامل هائومیا، دو ماه آن و پنج شیء دیگر است. اشیاء خانوادهٔ هائومیا از برخورد جسمی بزرگ به هائومیا به وجود آمدهاند.
طی یک میلیارد سال آینده، هائومیا تبدیل به یک دنبالهدار و ۱۰٬۰۰۰ بار روشنتر از دنبالهدار جذاب و دیدنی هیل-باپ خواهد شد و مانند ماه کامل در آسمان قابل مشاهده خواهد بود.