اتمسفر
لایهای از گازهای اطراف یک جسم نجومی که توسط گرانش نگهداشته شدهاست / From Wikipedia, the free encyclopedia
اَتمُسفِر (از یونانی باستان، راهیافته به تمام زبانهای اروپایی و بسیاری زبانهای دیگر) یا جَوّ[1] (وامواژه از زبان عربی) یا هواسِپِهر (معادل فارسی) یا پناد و همچنین ویو (پپارسی میانه) یک یا چند لایه از گاز است که دور یک جسم آسمانی مانند یک سیاره، ستاره، یا قمر را احاطه کردهاست. جوّ به واسطهٔ نیروی گرانش به دور شیء آسمانی نگهداشته میشود. اتمسفر فضایی پوشیده از یک یا چند گاز است که اطراف یک سیاره یا ستاره یا سنگ فضایی را پوشاندهاست. اگر اتمسفر از چند لایهٔ گازی تشکیل شده باشد تمام این لایهها حکم یک محیط بههمپیوسته را داشته و از دیدگاه علمی مجموعاً یک لایه محسوب میشوند. اتمسفر کرهٔ زمین عامل زنده ماندن همهٔ موجودات زنده در روی کرهٔ زمین است و بدون آن همه موجودات زنده در روی کرهٔ زمین نابود خواهند شد. گازهایی که در اتمسفر یک سیاره یا ستاره وجود دارند ساکن نبوده و مدام در حال حرکت در لایهٔ خود هستند. اتمسفر فقط مخصوص یک سیاره نیست بلکه ستارگان و سنگهای فضایی نیز ممکن است اتمسفر داشته باشند.[2]
در اتمسفر، یک مبحث علمی جدید به نام دینامیک اتمسفر را میتوان مطرح کرد. اصول و کلیات علم دینامیک اتمسفر در نیروهای وارده از طرف اتمسفر بر یک شیء پرنده در آسمان تعریف و خلاصه میشود. بهطور کلی اینطور میتوان گفت که اتمها و مولکولهای گازهای موجود در اتمسفر زمین، درحال حرکت هستند و براساس قوانین فیزیکی، این اتمها و مولکولها؛ اولاً دارای انرژی هستند و ثانیاً دارای نیرو هستند؛ بنابراین هنگام برخورد با یک جسم در آسمان (مانند هواپیما و شهابسنگ) از خود انرژی آزاد کرده و بر این جسم نیرو وارد میکنند. مقدار نیروی وارده از طرف اتمها و مولکولهای گازهای اتمسفر، هیچ حدّ خاصی نداشته و ممکن است باعث به عقب رفتن یک هواپیما در آسمان شده یا باعث منفجر شدن یک شهابسنگ در آسمان بشوند.
اصطلاح اتمسفر ستارهای برای اشاره به بخش بیرونی یک ستاره بهکار میرود و معمولاً قسمت بالاتر از کدری نور سپهر را دربر میگیرد. ستارههایی که دمای آنها به اندازه کافی پایین باشد ممکن است دارای اتمسفر بیرونی با مولکولهای مرکب باشند.