ԱՄՆ Սահմանադրության 17-րդ փոփոխություն
From Wikipedia, the free encyclopedia
ԱՄՆ Սահմանադրության տասնյոթերորդ (XVII) փոփոխություն (անգլ.՝ Seventeenth Amendment to the United States Constitution), ԱՄՆ Սահմանադրության փոփոխություն, որը ԱՄՆ Սենատի ուղղակի ընտրություններ է սահմանել։
Այն չեղյալ է հայտարարել Սահմանադրության 1-ին հոդվածի 3-րդ կետը, ինչպես նաև Սահմանադրության 1-ին և 2-րդ կետերը, որոնց համաձայն սենատորները նշանակել են նահանգների օրենսդիր ժողովներ։ Այս փոփոխությունը նաև փոխել Է Սենատում թափուր պաշտոնների լրացման ընթացակարգը՝ համապատասխան նահանգների օրենսդիր ժողովներին թույլատրելով նահանգապետերին ժամանակավոր նշանակումներ կատարել մինչև լրացուցիչ ընտրությունների անցկացումը։ Մինչև փոփոխությունն ընդունելը սենատորների նշանակումը նախատեսված էր դաշնային կառավարությունում նահանգների ներկայացուցչության երաշխավորման, ինչպես նաև օրենսդիր մարմնի գոյության ապահովման համար, որը կախված չէր ժողովրդական աջակցությունից և կարող էր իրեն թույլ տալ «ավելի օբյեկտիվ հայացքներ ունենալ Կոնգրեսի առջև ծառացած հարցերի վերաբերյալ»[1]։ Սակայն ժամանակի ընթացքում Սահմանադրության վերը նշված դրույթների հետ կապված որոշ խնդիրներ, ինչպիսիք են սենատորների կոռուպցիայի ռիսկը և առանձին սենատորների պաշտոնների թափուր պաշտոններում ընտրական ճգնաժամերի կամ անբավարար ներկայացուցչության հնարավորությունը, հանգեցրել են Սենատի ձևավորման ընթացակարգի բարեփոխման քարոզարշավին։
Բարեփոխիչներն այդ փոփոխությունն առաջարկել են 1828, 1829 և 1855 թվականներին, և 1890-ականներին և 1900-ականներին այդ հարցը հասել է ժողովրդականության գագաթնակետին։ Պրոգրեսիվիստները, օրինակ, Ուիլյամ Ջենինգս Բրայանին, կոչ են արել բարեփոխել սենատորների ընտրության եղանակը։ Եղել են հայտնի անհատներ, ովքեր մասնակցել են քարոզարշավին որպես սենատորների նշանակման պահպանման կողմնակիցներ։ 1910 թվականին նահանգի 31 օրենսդիր մարմին բարեփոխման միջնորդություն է ներկայացրել։ Մինչև 1912 թվականը 239 քաղաքական կուսակցություններ, ինչպես Ֆեդերացիայի, այնպես էլ նահանգների մակարդակով, աջակցում էին սենատորների ուղղակի ընտրությանը, իսկ 33 պետություն ներկայացրել է իրենց ուղղակի առաջնային ընտրությունները[2]։ Հաշվի առնելով այն ուժը, որը ձեռք է բերել Նահանգների կողմից այս փոփոխության ընդունման քարոզարշավը, և վախը, որ այդ արշավը կարող էր հանգեցնել «անզուսպ կոնվենցիայի» ստեղծմանը Սենատի պարտադիր ուղղակի ընտրությունների մասին առաջարկն ի վերջո ներկայացվել է Կոնգրեսին։ Կոնգրեսն ընդունել է այդ փոփոխությունը, և 1912 թվականի մայիսի 13-ին այն հանձնվել է նահանգներին՝ վավերացման նպատակով։ 1913 թվականի ապրիլի 8-ին հաստիքների 3/4-ը վավերացրել են առաջարկված փոփոխությունըը՝ այն դարձնելով 17-րդ փոփոխություն։ ԱՄՆ պետքարտուղար Ուիլյամ Ջենինգս Բրայանը պաշտոնապես հայտարարել է 1913 թվականի մայիսի 31-ին այդ փոփոխությունն ընդունելու մասին։
17-րդ փոփոոխության քննադատները պնդում են, որ նա, փոխելով սենատորների ընտրության եղանակը, նահանգներից խլել է դաշնային կառավարության բոլոր ներկայացուցչությունը, և որ բացի Սահմանադրության 5-րդ հոդվածի նահանգների ձայնի իրավունքի անփոփոխության մասին կետի խախտումից, այդ ուղղումը հանգեցրել է նահանգների օրենսդիր ժողովների աստիճանական «անարգանքի» ստեղծմանը, ինչպես նաև դաշնային իշխանության լիազորությունների չափից ավելի ընդլայնմանը և պետական օրենսդիր ժողովների կողմից հատուկ խմբերի բարձրացումը` նախկինում զբաղեցրած պետական օրենսդիրների կողմից վակուումը[3]։ Բացի այդ, հարցեր են բարձրացվել Սենատում թափուր պաշտոններ զբաղեցնելու համար ժամանակավոր նշանակումներ կատարելու մարզպետների իրավունքի և տվյալ կետի մեկնաբանման մասին, և արդյոք այդ կետը պետք է ընդհանրապես։ Համապատասխանաբար, նշանակալի հասարակական գործիչները ցանկություն են հայտնել փոխել կամ նույնիսկ չեղյալ հայտարարել այդ փոփոխությունը։