Հայկական դիմադրությունը Հայոց ցեղասպանության տարիներին
From Wikipedia, the free encyclopedia
Հայկական դիմադրությունը ներառում էր ռազմական, քաղաքական և մարդասիրական[1] ջանքեր՝ ուղղված օսմանյան ուժերին հակազդելու և Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ Հայոց ցեղասպանությունը մեղմելուն։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկզբին Օսմանյան կայսրությունը սկսել էր ջանքեր գործադրել սպանությունների և անբնակ անապատներ և լեռնային շրջաններ տեղահանությունների միջոցով հայկական մշակույթն արմատախիլ անելու և հայկական կյանքը վերացնելու ուղղությամբ։ Արդյունքը եղավ Օսմանյան կայսրության համասեռացումը և կայսրության հայ բնակչության 90 տոկոսի վերացումը[2], և դա հայտնի դարձավ որպես Հայոց ցեղասպանություն։
Այդ ջանքերին հակադարձեցին մարդասիրական ցանցերի ստեղծման միջոցով դժբախտությունը մեղմելու հայկական փորձերը։ Այդ ցանցերը նախատեսված էին տարրական կարիքների համար, ինչպիսիք են սնունդը և թաքստոցները։ Հատկանշական են տեղահանությանը դիմակայելու մի քանի զինված ապստամբությունները, մասնավորապես՝ Վանի հերոսամարտը (1915), Մուսա լեռան հերոսամարտը և Ուրֆայի հերոսամարտը։ Այնուամենայնիվ, ուժային դիմադրությունը հազվադեպ էր և հաճախ ոչ արդյունավետ[2]՝ համեմատած մարդասիրական ցանցի հետ, որը մահից փրկել է մինչև 200 հազար հայերի[3]։ Տեղական դիմադրության շարժումներին հատկապես աջակցում էր օգնության անդրազգային ցանցը, մասնավորապես՝ Արտասահմանյան առաքելությունների հանձնակատարների ամերիկյան խորհուրդը (ABCFM), ԱՄՆ-ի հայ օգնության կոմիտեն և միսիոներները[4]։
Բացի այդ, օսմանյան բանակին հակազդելու համար ռազմական ջանքեր են տարվել հայկական ուժերի կողմից, ինչպիսիք են Հայկական դիմադրության ուժերը (ՀԴՈՒ) և հայկական անկանոն ստորաբաժանումները։ Նրանք աջակցում էին Կովկասի օսմանյան ճակատում ռուսական առաջխաղացման ջանքերին[5]։