Մալիի կայսրություն
From Wikipedia, the free encyclopedia
Մալիի կայսրություն (Մանդեն Կուրուֆաբա, մանդեն` Nyeni), պատմական պետություն հյուսիս-արևմտյան Աֆրիկայում (Արևմտյան Սուդանի տարածաշրջանում)՝ Սահարա անապատից հարավ։ Գոյություն է ունեցել 13-15-րդ դարերում։ Ձևավորված ավանդույթի համաձայն՝ կայսրություն է կոչվում (ինչպես և աֆրիկյան այլ կայսրությունները)։ Ձևավորվել է մանդինկա էթնոսի ներքո, որն ավելի վաղ գտնվել է Գանայի կայսրության կախվածության տակ և մուսուլմանական կրոն է ընդունել (առնվազն վերնախավի մակարդակով)։
| ||||
Քարտեզ | ||||
(Մալիի կայսրության տարածքը ծաղկման դարաշրջանում (մոտ 1350)) | ||||
Ընդհանուր տեղեկանք | ||||
Մայրաքաղաք | Նիանի (Գվինեա) հետագայում Կանգաբա | |||
Լեզու | մանինկա, մանդինկա, ֆուլա, բոզո | |||
Կրոն | աֆրիկյան ավանդական կրոններ, իսլամ | |||
Իշխանություն | ||||
Պետական կարգ | կայսրություն | |||
Կառավարիչ | մանսա (տիտղոս) | |||
Օրենսդրություն | գբարա (անգլ.՝ Gbara) |
Գերագույն տիրակալը եղել է մանսան։ Մանսայի անձնական զորքը բաղկացած է եղել նախկին ստրուկներից։
Կայսրության հիմնադիրը համարվում է Սունդիաթա Կեյթա մանսան, որը 1240 թվականին գրավել է Գանայի մայրաքաղաք Կումբի Սալեն։ Նրա իշխանության տակ գտնվող տարածքը ձգվում էր Ատլանտյան օվկիանոսից արևմուտք մինչև Չադ լճի արևելյան մասը։ Առավել մեծ ծաղկում է ապրել Մուսա մանսայի և նրա եղբոր` Սուլեյմանի օրոք։ Այս ժամանակահատվածում Տեկրուր, Սոնգայ պետությունները և Սահարայի քոչվոր ցեղերից շատերը գտնվում էին Մալիի տիրակալի վասսալային կախվածության տակ։
Կայսրության բնակչությունը հիմնականում կազմված էր ազատ համայնքային գյուղացիներից և քոչվոր հովիվներից։ Մալիի բնակչության ընդհանուր թիվը 15-րդ դարում հաշվվում էր 40-50 միլիոն մարդ[1]։
Բամբուկ և Բուրե հանքավայրերի շնորհիվ միջերկրածովյան շուկայում ոսկու հիմնական զանգվածը Մալին էր մատակարարում։ Տնտեսության համար էական կարևորություն էր ներկայացնում քարավանային առևտուրը, որն անցնում էր Տոմբուկտու, Ջեննե և Գաո քաղաքներով։
Մշտական երկպառակտչական պատերազմները թուլացրեցին կայսրությունը, ինչի արդյունքում 15-րդ դարում այն հայտնվեց Սոնգայ կայսրության կախվածության տակ, 17-րդ դարում կորցրեց գրեթե բոլոր տարածքները և 1885 թվականին միացվեց ֆրանսիական տարածքներին։