հայ արձակագիր, պատմաբան From Wikipedia, the free encyclopedia
Մակար Բարխուդարյան (1823, Խնածախ - փետրվարի 6 (19), 1906, Նախիջևան, Երևանի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն), XIX դարի հայազգի գրող, հնագետ, ազգագրագետ, հոգևորական (եպիսկոպոս)։ Անգնահատելի ավանդ ունի Արցախի և շրջակա գավառների հայության բազմադարյան պատմության, կենցաղի և պատմամշակութային հուշարձանների ուսումնասիրման բնագավառում։ Մակար վարդապետը բնակվել և ստեղծագործել է Շուշի քաղաքում։ Սակայն նա նաև շրջել է Անդրկովկասի, հատկապես այն ժամանակվա Ելիզավետպոլի նահանգի գրեթե բոլոր վայրերում, Երասխի ափերից մինչև Դերբենդ և Հնարակերտից մինչև Մուխանք գավառը։ Հավաքել է հարյուրավոր վիմագրական արձանագրություններ, արտագրել ձեռագիր հիշատակարաններ, նկարագրել համարյա բոլոր բերդերը, վանական շինությունները, շեն կամ ավերակ ու լքված բնակավայրերը և այս ամենի հիման վրա գրել է ուսումնասիրություններ, որոնք առաջինն էին իրենց տեսակի մեջ։
Ուշադրություն։ Այս հոդվածը պարունակում է աղբյուրների կամ արտաքին հղումների ցանկ, բայց իր աղբյուրները մնում են անհասկանալի, քանի որ բացակայում են ծանոթագրությունները։ Խնդրում ենք բարելավել այս հոդվածը նրան ավելացնելով ավելի ճշգրիտ վկայություններ։ |
Մակար Բարխուդարյան | |
---|---|
Ծնվել է | 1823 |
Ծննդավայր | Խնածախ |
Մահացել է | փետրվարի 6 (19), 1906 |
Մահվան վայր | Նախիջևան, Երևանի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն |
Գերեզման | Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին |
Քաղաքացիություն | Ռուսական կայսրություն |
Կրթություն | Երուսաղեմի ժառանգավորաց վարժարան (1868) |
Երկեր | Արցախ |
Մասնագիտություն | պատմաբան, արձակագիր և սարկավագ |
Զբաղեցրած պաշտոններ | archimandrite? |
Մակար վարդապետի առաջին ստեղծագործությունները վիպական բնույթ ունեին և գրված էին Արցախյան բարբառով։ Դրանցից են օրինակ. «Արազը տարին կատարի», «Պըլը-Պուղի», «Չոբանն ու նշանածը», «Բարոյական առածներ»։
Սակայն նա առաջին անգամ հայտնի դարձավ «Գաղտնիք Ղարաբաղի» կես-պատմական, կես-գրական ծավալուն գրքով։ Այն ընթերցողին է ներկայացնում հայ ժողովրդի մի խոշոր հատվածը՝ իր ուրույն կյանքով և անկախության ու ազգային ինքնուրույնության համար մղած պայքարի հերոսական դրվագներով։ Արցախի լեռնային իշխողների կյանքն ու գործողությունները այստեղ ստացել են արկածային վեպի գույներ, խիստ ընդգծված հերոսականությամբ, որն երբեմն հասնում է հեքիաթաբանության։ Այս առիթով այն իր վրա է հրավիրել ականավոր պատմաբանների (Լեո, Րաֆֆի) քննադատությունը, սակայն շարքային ընթերցողին (այն ժամանակվա ընթերցողին՝ հատկապես) այսպիսի գրքերն ավելի էին գրավում, քան կյանքի դաժան ճշմարտությունների արտացոլումը։
Մակար Բարխուդարյանը հետագայում ավելի շատ զբաղվել է հնագիտական և ազգագրական աշխատություններ հրատարակելով։ Նրան հատկապես մտահոգում էր մարդկանց անտարբերությունը պատմամշակութային հուշարձանների նկատմամբ, որից օգուտ են քաղում օտարները։ Այս բնագավառում նրա առաջին կարևոր աշխատություն էր «Աղվանից երկիր և դրացիք» երկհատորյակը (Թիֆլիս, 1893), որը կազմում էր Հայաստանի արևելյան գավառների (պատմական Ուտիք և Արցախ նահանգների) պատմությունը, ազգագրությունը, նյութական և հոգևոր մշակույթի հուշարձանները։
Երկրորդ և առավել բարձրարժեք հրապարակումն էր «Արցախ» գիրքը (1895), որն այսօր էլ դեռ աղբյուրագիտական անգնահատելի նշանակություն ունի (մասնավորապես այն պատճառով, որ շատ արժեքավոր հուշարձաններ չեն պահպանվել)։ Մակար Բարխուդարյանը ներշնչում է իր ընթերցողին տեր կանգնել սեփական հայրենիքին, ճանաչել նրա պատմական ժառանգությունը, բնությունը և բնակիչներին։
Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մակար Բարխուդարյան» հոդվածին։ |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.