Նյու Հեմփշիր

Նյու Հեմփշիր^[4] (անգլ.՝ New Hampshire), ոչ մեծ նահանգ^[5] ԱՄՆ-ի հյուսիս-արևելքում՝ Նոր Անգլիա շրջանում։ Բնակչությունը կազմում է 1 318 194 մարդ (2011 թ.)։ Ոչ պաշտոնական անվանումը «Գրանիտե նահանգ» է։ Նահանգի մայրաքաղաքը Կոնկորդն է, ամենախոշոր քաղաքը՝ Մանչեսթերը։ Մեծ Բրիտանիայից անկախացած առաջին նահանգն է երկրում։ Նահանգի նշանաբանն է. «Ապրիր ազատ կամ մահացիր։» (անգլ.՝ Live free or die)։

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Նյու Հեմփշիր (այլ կիրառումներ)

Նյու Հեմփշիր անգլ.՝ New Hampshire
flag of New Hampshire?
Երկիր	ԱՄՆ
Մասն է	Մայրցամաքային նահանգներ և Նոր Անգլիա
Հիմն	Old New Hampshire?
Կարգավիճակ	ԱՄՆ-ի նահանգ
Մտնում է	ԱՄՆ
Վարչկենտրոն	Կոնկորդ
Ամենաբարձր կետ	Վաշինգտոն լեռ
ԲԾՄ	305 մետր
Օրենսդրական մարմին	New Hampshire General Court?
Դատական մարմին	New Hampshire Supreme Court?
Միության մուտք	հունիսի 21 1788 (9-րդ)
Պաշտոնական լեզուներ	անգլերեն[1]
Բնակչություն	▲1 377 529 մարդ (ապրիլի 1, 2020)[2] (42 տեղ)
Տարածք	24 214 կմ²  (46 տեղ)
Հիմնադրված է	հունիսի 21, 1788 թ.
Սահմանակցում է	Մասաչուսեթս, Վերմոնտ, Քվեբեկ և Մեն
Ժամային գոտի	EDT? և Ամերիկա/Նյու Յորք
Հապավում	NH և N.H.
Փոխարինեց	Province of New Hampshire?
ISO 3166-2 կոդ	US-NH
Անվանված է	Հեմփշիր
Մականուն	The Granite State[3]
Միության մուտք	հունիսի 21 1788 (9-րդ)
nh.gov​(անգլ.)
Նյու Հեմփշիր Վիքիպահեստում

Պատմություն

Նյու Հեմփշիր գավառը հիմնվել է 1623 թվականին բրիտանացի կապիտան Ջոն Մեյսոնի կողմից։ Նահանգն իր անունն ստացել է ի պատիվ անգլիական Հեմփշիր կոմսության։ Անկախության համար պատերազմի ժամանակ Նյու Հեմփշիրը դարձավ 13 սյուներից մեկը, որոնք դրվեցին բրիտանական տիրապետության դեմ, և առաջին նահանգը, որը անկախ հռչակվեց։ Նահանգի մայրաքաղաք Կոնկորդն անցյալում հայտնի էր Ռամֆորդ և Պենակուկ անուններով։

Աշխարհագրություն

Նյու Հեմփշիրն ավանդաբար մտցնում են Նոր Անգլիա պատմա-մշակութային շրջանի կազմի մեջ։ Հյուսիսից նահանգը սահմանակից է կանադական Քվեբեկ գավառին, արևելքից՝ Մեն նահանգին և Ատլանտյան օվկիանոսին, հարավից՝ Մասաչուսեթսին, արևմուտքից՝ Վերմոնտին։ Նյու Հեմփշիրի մակերեսը 24 217 կմ² է (46-րդը երկրում)։ Նահանգի՝ Ատլանտյան օվկիանոսին ափամերձ հատվածը 29 կիլոմետր է։

Հյուսիսում են գտնվում Սպիտակ լեռները, որը հայտնի զբոսաշրջական կենտրոն է, իսկ Նյու Հեմփշիրի միջնամասում տեղակայված է Նորանգլիական բարձրությունը, հարավ-արևելքում՝ մերձօվկիանոսյան ցածրավայրը։ Կլիման ունի մայրցամաքային բնույթ՝ տաք, կարճատև ամառ, և ցուրտ, բավականին խստաշունչ, ձնառատ ու քամոտ ձմեռ։ Նահանգի գլխավոր գետերն են Կոնեկտիկուտը և Մերիմակը, որոնց էներգիան օգտագործվում է ՋԷԿ-երի կողմից։

Խոշորագույն լիճը Ուիննիպեսոկին է։

Տնտեսություն

Ավանդույթի համաձայն՝ նահանգի արդյունաբերությունը հիմնվում է ՋԷԿ-երի էներգիայի վրա։ 19-րդ դարում, երբ Նյու Հեմփշիրում սկսվեց ինտենսիվ արդյունաբերությունը, խոշոր կապիտալն ուղղվեց դեպի ալրաղացը, տեքստիլ և կաշվե կոշկեղենի արտադրությունը։ 20-րդ դարի վերջին դրանց փոխարինեց մեքենաշինությունը, ինչպես նաև էլեկտրոնիկայի արտադրությունը։ Այսօր Նաշուա քաղաքը մասնագիտանում է օպտիկայի, Պորթսմութը` ավտոմասերի և ծովային նավերի արտադրության վրա։

Գյուղատնտեսության մեջ գերակշռում են անասնաբուծությունը, թռչնաբուծությունը, ջերմոցային տնտեսությունը` մասնագիտանալով լոռամրգիի և հապալասի արտադրությամբ։

Միակ օվկիանոսային նավահանգիստը Պորթսմութն է։ Բնակչության զգալի մասը (մինչև 15 %) զբաղված է սպասարկման և զբոսաշրջության ոլորտում։

Բնակչություն

Ռասայական կազմ

Բնակչության բաշխումն ըստ ռասայական հատկանիշի.

• Սպիտակներ - 93,9 %
  • ֆրանսիական և ֆրանկոկանադական ծագում ունեցողներ - 24,5 %
  • իռլանդական ծագում ունեցողներ - 21,5 %
  • անգլիական ծագում ունեցողներ - 17,6 %
  • իտալական ծագում ունեցողներ - 10,3 %
  • գերմանական ծագում ունեցողներ - 8,4 %
• աֆրոամերիկացիներ — 1,1 %
• հնդկացիներ — 0,2 %
• ազիաթներ — 2,2 %

Կրոնական կազմ

Նյու Հեմփշիրում ապրողների գրեթե 72%-ն իրեն համարում է քրիստոնյա, բացի այդ այստեղ բավականին մեծ թիվ են կազմում բապտիստները (6 %), մեթոդիստները (3 %), Քրիստոնեական միացյալ եկեղեցու ծառաները (6 %) և այլ կրոնական ճյուղավորումներ՝ ներառյալ մորմոնները, ադվենտիստները և այլն։ Ապրողների մոտ 17%-ն իրենց համարում են աթեիստ։

Բնակչության աճ

Նահանգի բնակչությունը տարիներով^[6]

Տարեթիվ	Թվաքանակ
1790	141885
1800	183858
1810	214460
1820	244155
1830	269328
1840	284574
1850	317976
1860	326073
1870	318300
1880	346991
1890	376530
1900	411588
1910	430572
1920	443083
1930	465293
1940	491524
1950	533242
1960	606921
1970	737681
1980	920610
1990	1109252
2000	1235786
2010	1316470

Կրթություն և գիտություն

Հանովերում է գտնվում ԱՄՆ-ի ամենահին բուհերից մեկը։

Ծանոթագրություններ

1. Section 3-C:1 // https://www.gencourt.state.nh.us/rsa/html/I/3-C/3-C-1.htm
2. 2020 թվականի ԱՄՆ մարդահամար / United States Census Bureau
3. https://www.nh.gov/almanac/fast-facts.htm — New Hampshire State Library.
4. Атлас мира. Карта «Соединённые Штаты Америки» (масштаб 1:11 400 000). — Роскартография, 2010. — С. 168-169. — ISBN 978-5-85120-295-7
5. Атлас мира. Указатель географических названий. — Роскартография, 2010. — С. 233. — ISBN 978-5-85120-295-7
6. Resident Population Data. «Resident Population Data – 2010 Census». 2010.census.gov. US Census Bureau. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2012 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.

Արտաքին հղումներ

• Official State Website/ Նահանգի կառավարության պաշտոնական կայքը (անգլ.)
• New Hampshire Historical Society/ Նյու Հեմփշիրի պատմաբանների միություն (անգլ.)
• The New Hampshire Almanac/ Նյու Հեմփշիրի ալմանախ (անգլ.)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նյու Հեմփշիր» հոդվածին։