Ռուբեն Մամուլյան

Ռուբեն Զաքարի Մամուլյան (անգլ.՝ Rouben Mamoulian, հոկտեմբերի 8, 1897(1897-10-08)^{[1][2][3][…]}, Թիֆլիս, Ռուսական կայսրություն^[4] - դեկտեմբերի 4, 1987(1987-12-04)^{[5][1][2][…]}, Վուդլենդ Հիլզ, Լոս Անջելես, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ), ամերիկահայ ռեժիսոր, համարվում է 20-րդ դարի աշխարհի խոշորագույն թատերական և կինոռեժիսորներից մեկը։ Նա է առաջին անգամ օգտագործել երկու խոսափողով ձայնագրումը և մոնտաժը մեկ ձայներիզի վրա։ Նա է առաջինը նկարահանել ստուդիայից դուրս, շարժվող տեսախցիկով` օգտագործելով միաժամանակ մի քանի տեսախցիկ։

Ռուբեն Մամուլյան անգլ.՝ Rouben Mamoulian
Ծնվել է	հոկտեմբերի 8, 1897(1897-10-08)[1][2][3][…]
Ծննդավայր	Թիֆլիս, Ռուսական կայսրություն[4]
Մահացել է	դեկտեմբերի 4, 1987(1987-12-04)[5][1][2][…] (90 տարեկան)
Մահվան վայր	Վուդլենդ Հիլզ, Լոս Անջելես, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ
Կրթություն	Մոնտենի լիցեյ և Մոսկվայի կայսերական համալսարան[4]
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն և  ԱՄՆ
Գործունեության տարիներ	1920 - 1963
Ազգություն	հայ
Մասնագիտացում	կինոռեժիսոր, թատերական ռեժիսոր, ռեժիսոր և սցենարիստ
Պարգևներ	Հոլիվուդյան փառքի ծառուղու աստղ
IMDb	ID ID 0541149

Կենսագրություն

Ռուբեն Մամուլյանը ծնվել է Թիֆլիսում 1897 թվականին, հայ մեծահարուստ բանկիրի՝ Զաքար և Վերժինե Մամուլյանների ընտանիքում։ Մոր շնորհիվ, ով Թիֆլիսի հայկական դրամատիկական ընկերության նախագահն էր, նա վաղ հասակից կապվել է թատրոնին։ Յոթ տարեկան հասակում ծնողների հետ մեկնել է Ֆրանսիա, որտեղ ուսանել է Փարիզի Մոնդենիի լիցեյում։ 1913 թվականին վերադարձել է Թիֆլիս, որտեղ շարունակել է ուսումը։ Այնուհետև ուսանել է Մոսկվայի և Լոնդոնի համալսարանների իրավաբանական ֆակուլտետներում։ Որոշ ժամանակ հաճախել է Եվգենի Վախթանգովի թատերական ստուդիան։ Վերադառնալով Թիֆլիս՝ Մամուլյանը Լևոն Քալանթարի և Ս. Ի. Խաչատրյանի հետ 1918 թվականին Թիֆլիսում հիմնադրել է բեմական արվեստի ստուդիա։ 1920 թվականից Լոնդոնի և Փարիզի, 1923 թվականից Նյու Յորքի թատրոններում իրականացրել է շուրջ 60 դրամատիկական և երաժշտական բեմականացումներ, որոնք մեծ ազդեցություն են թողել ամերիկյան թատրոնի և կինոյի ձևավորման և զարգացման վրա։ 1929 թվականից նկարահանել է կինոնկարներ, որտեղ իրագործել է մի շարք նորարարություններ։

Նրա լավագույն գործերից են՝ «Քաղաքի փողոցները» (1931), «Դոկտոր Ջեյքլը և միստր Հայդը», «Սիրիր ինձ այս գիշեր» (1932), 1933 թվականին Մամուլյանը նկարահանել է «Երգ-երգոց» կինոնկարը, «Քրիստինա թագուհին» պարգևատրվել է մրցանակով, «Նորից ապրում ենք» (Լև Տոլստոյի «Հարություն» վեպի մոտիվներով)։ 1964 թվականին գրել և հրատարակել է մանկական «Աբիգայլ» գիրքը։ Կյանքի վերջում թարգմանել է ժամանակակից անգլերենի Շեքսպիրի Համլետը։ 1968 թվականին այցելել է Հայաստան։ Մահացել է 1987 թվականի դեկտեմբերի 4-ին Լոս Անջելեսում (ԱՄՆ)^[6][7]։

Նորարարություններ

• Առաջին անգամ է օգտագործել երկու խոսափողով ձայնագրումը և մոնտաժը մեկ ձայներիզի վրա։
• Առաջին անգամ է նկարահանել ստուդիայից դուրս, շարժվող տեսախցիկով, օգտագործել միաժամանակ մի քանի տեսախցիկ։
• Քաղաքի փողոցները ֆիլմում է առաջին անգամ հնչել ձայնը կադրից դուրս։
• Բեքքի Շարփ կինոնկարը կինոյի պատմության առաջին գունավոր լիամետրաժ կինոնկարն է։

Մրցանակներ

• Ուրախ ավազակը 1936 թ Նյու Յորքի կինոքննադատների կողմից համարվել է տարվա լավագույն կինոնկար։
• Արյուն և ավազ 1940 թ Վենետիկի կինոփառատոնում արժանացել է ժյուրիի հատուկ մրցանակի որպես լավագույն գունավոր կինոնկար։
• 1980 թվականին Մամուլյանի անունը մտցվել է «Բրոդվեյի փառքի դահլիճ»։
• 1983 թվականին ստացել է ամերիկյան կինոռեժիսորների բարձրագույն՝ Գրիֆֆիթի մրցանակը կինոյի ասպարեզում մեծագույն ավանդի համար։
• Մամուլյանի անունով աստղ է տեղադրվել Հոլիվուդի փառքի ծառուղում։

Թատերական գործեր

• Դռան թակոց (Օսթին Փեյջ) 1922 թ Լոնդոն
• Ֆաուստ (Գյոթե) 1925 թ Ռոչեստեր (ԱՄՆ)
• Կարմեն (Բիզե) 1926 թ Ռոչեստեր (ԱՄՆ)
• Քույր Բեատրիս (Մետերլինկ) 1926 թ Ռոչեստեր (ԱՄՆ)
• Պորգի (Հեյվորդ) 1927 թ Նյու Յորք (ԱՄՆ)
• Պորգի և Բես (Գերշվին) 1927 թ Նյու Յորք (ԱՄՆ)
• Մի ամիս գյուղում 1929 թ Նյու Յորք (ԱՄՆ)
• Օկլահոմա (Ռոջերս, Համմերստայն) 1943 թ Նյու Յորք (ԱՄՆ)
• Կարուսել (Ռոջերս, Համմերստայն) 1945 թ Նյու Յորք (ԱՄՆ)

Ֆիլմագրություն

ՀՀ փոստային նամականիշ Մամուլյանի նկարով (1997)‎

• Ծափահարություններ, 1929
• Քաղաքի փողոցները, 1930
• Դոկտոր Ջեքիլը և միստեր Հայդը, 1932
• Սիրիր ինձ այս գիշեր, 1932
• Երգ-երգոց, 1933
• Քրիստինա թագուհին, 1933
• Մենք նորից ապրում ենք, 1934
• Բեքքի Շարփ, 1935
• Ուրախ ավազակը, 1936
• Ոսկե տղա, 1939
• Զորրոյի նշանը, 1940
• Արյուն և ավազ, 1940
• Մետաքսե գուլպաներ, 1956

Գրականություն

• Սաբիր Ռիզաև. Ռուբեն Մամուլյան, «Գարուն», 1967, № 6

Ծանոթագրություններ

1. Internet Broadway Database — 2000.
2. filmportal.de — 2005.
3. Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
4. Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
5. Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
6. Ռուբեն Մամուլյանի մասին imdb.com կայքում
7. Ռուբեն Մամուլյա

Արտաքին հղումներ

• ՌՈԻԲեՆ ՄԱՄՈԻԼՅԱՆ․ Արվեստի նորարարը

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ռուբեն Մամուլյան» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 7, էջ 198)։