Փարիզի խաղաղության վեհաժողով
1919-1920 / From Wikipedia, the free encyclopedia
Փարիզի խաղաղության վեհաժողով, Առաջին համաշխարհային պատերազմի հաղթանակած դաշնակիցների հանդիպումներ 1919 և 1920 թվականներին, որպեսզի թելադրեն հաշտության պայմանները պարտված Կենտրոնական տերություններին։ Վարում էին առաջնորդներ Բրիտանիան, Ֆրանսիան, ԱՄՆ-ը և Իտալիան, որի արդյունքում կնքվեցին հինգ տարբեր պայմանագրեր, որոնք փոխեցին աշխարհաքաղաքական պատկերը Եվրոպայում, Ասիայի որոշ հատվածներում, Աֆրիկայում և Խաղաղ օվկիանոսի կղզիներում, նաև որոշվեցին ռազմատուգանքներ։ Գերմանիան և այլ պարտված պետությունները չունեցան ձայնի իրավունք, ինչը հանգեցրեց ռևանշիզմի զարգացմանը հաջորդ տասնամյակներին։
Վեհաժողովին մասնակցում էին պատվիրակություններ 32 պետությունից և ազգությունից և գլխավոր որոշումը Ազգերի լիգայի ձևավորումն էր և պարտված երկրների հետ հինգ հաշտության պայմանագրերը՝ կցելով Գերմանիայի և Օսմանյան կայսրության անդրծովյան տարածքները հիմնականում Բրիտանիային և Ֆրանսիային, ռազմատուգանք սահմանվեց Գերմանիայի նկատմամբ, գծվեց երկրի նոր քարտեզը՝ հաշվի չառնելով էթնիկ գործոնը։
Գլխավոր արդյունքը դարձավ Վերսալյան պայմանագիրը Գերմանիայի հետ, որի 231 հոդվածով պատերազմի ամբողջ մեղքը բարդվեց Գերմանիայի վրա՝ նրա և դաշնակիցների գործողությունները որակելով ագրեսիա։ Պայմանագիրը չափազանց վնաս բերեց Գերմանիային, այդ թվում մեծ ռազմատուգանքը, որը Գերմանիան ի վիճակի չէր վճարելու (նա վճարեց միայն փոքր մասը 1931 թվականին)։ Հինգ մեծ տերությունները (Ֆրանսիան, Բրիտանիան, Իտալիան, Ճապոնիան և ԱՄՆը) վերահսկեցին վեհաժողովը։ Մեծ քառյակն էր Ֆրանսիայի վարչապետ Ժորժ Կլեմանսոն, Բրիտանիայի վարչապետ Դեյվիդ Լլոյդ Ջորջը, ԱՄՆ նախագահ Վուդրո Վիլսոնը և Իտալիայի վարչապետ Վիտտորիո Էմանուել Օրլանդոն։ Նրանք ոչ պաշտոնապես հանդիպեցին 145 անգամ և կարևոր որոշումները համաձայնեցրեցին հաստատելուց առաջ[1]։
Վեհաժողովն սկսվեց 1919 թվականի հունվարի 18-ին։ Ավարտի մասին պրոֆեսոր Մայքլ Նիբերգը գրել է, որ չնայած ղեկավարները ավարտեցին անձնական քննարկումները 1919 թվականի հունիսին, խաղաղության գործընթացը իրականում չավարտվեց մինչև 1923 թվականի հուլիս, երբ ստորագրվեց Լոզանի պայմանագիրը[2]։