Burnirót
From Wikipedia, the free encyclopedia
Burnirót (eða burn (kvk) [1]), einnig nefnd blóðrót (fræðiheiti: Rhodiola rosea) er fjölær jurt af helluhnoðraætt sem vex á köldum stöðum, svo sem á norðurslóðum og í fjalllendi í Evrópu, Asíu og Norður-Ameríku. Hún vex einna helst í þurrum sendnum jarðvegi, allt frá láglendi og upp í 2.280 metra hæð. Burnirót er fremur algeng um mest allt Ísland og eru kjöraðstæður helst í klettum og á öðrum stöðum þar sem sauðfé nær illa til.[2] En vegna þess hve sauðfé er sólgið í hana hefur hún horfið af stórum svæðum.[2]
Burnirót | ||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Karlplanta burnirótarinnar, með gulum blómum. | ||||||||||||||
Vísindaleg flokkun | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
Tvínefni | ||||||||||||||
Rhodiola rosea L. | ||||||||||||||
Samheiti | ||||||||||||||
Sedum rosea (L.) Scop. |
Á þökum gömlu íslensku torfbæjanna óx burnirót milli bursta út úr veggstálinu milli burstanna og myndaði þar þétta brúska sem urðu gullrauðir þegar leið á sumarið. Vallhumall óx á vegglaginu. Það er gömul trú að burnirót varni bruna.[3]
Latneska heiti burnirótar er samkvæmt tvínafnakerfi Carl von Linné, Rhodiola rosea sem er vísun til rósarilms stöngulsins. Þegar um fæðubótarefni er að ræða er rótin þekktust undir nafninu Arctic Root á Íslandi. Erlendis er einnig mikið notað nafnið Rose Root eða Golden Root.[4][5]