Aziweɣ (amtiweg)
Amtiweg meẓẓiyen yakk deg wudus anafuk, d netta yakk yudsen ɣer tfukt / From Wikipedia, the free encyclopedia
Aziweɣ neɣ Merkur (azamul-is: ) d amtiweg meẓẓiyen deg wudus anafuk yerna d netta i yudsen (iqerben) yakk ɣer tfukt. Imaziɣen zik-nni fkan-as isem n «uziweɣ», aẓaṛ n yisem-a yekka-d seg z w ɣ yefkan assaɣ ɣer tezweɣ d weẓɣal. Ma d tutlayin n iɣerfan ur nessin ara amtiweg-a ssexdament isem Alatin yettaken assaɣ i yellu n tnezzayt ɣer iṛumanen.
Aziweɣ | |
---|---|
Annay | |
Amaccaq ɣer tegnit | 82 000 000 km d 217 000 000 km |
Azal amaskad | 1,9 |
Itezzi ɣef | Iṭij |
Anarum | valeur inconnue |
Azemz n usnirem | Tuccḍa n tenfalit: Awal "valeur" ur yettwassen ara Erreur MONTHNAME : paramètre aggur invalide: valeur inconnue valeur inconnue (valeur inconnue-valeur inconnue-valeur inconnue) |
Ansa n usnirem asnallan | valeur inconnue |
Yettusemma ɣef | Merkur |
Timezzit | |
Aceffalu |
0,4667008 AU 69 817 445 km |
Afafuk |
0,3074995 AU 46 001 009 km |
Agellus azen-gejdan n tmezzit |
57 909 176 km 0,38709893 AU |
Annfal amezzay | 0,20563593 |
Tallit tamezzayt | 87,969 ass |
Tallit tanmugrit | 115,88 ass |
Aẓalay anemmas | 174,796 ° |
Annuz amezzay | 7,00497902 ° |
Addud n tyersi tamalayt | 48,33076593 ° |
Afakul n ufafuk | 29,124 ° |
Tasengama | |
Aqqaṛ | 2 439,7 km |
Akdu | 4 878 km |
Tigni | 0 |
Tajumma | 74 800 000 km² |
Ableɣ | 60 830 000 000 km³ |
Takura | 330 Yg |
Taneẓẓi | 5,427 g/cm³ |
Taẓɣelt tasemdayt |
100 K 440 K 700 K |
Asafet (Albidu) | 0,068 |
Aqqaṛ n uziweɣ ila (isɛa) azal n 4880 km ma d takura-ines tegda 0.055 n tkura n tegnit. Yettfakka-d yiwet n tuzzya tummidt ɣef tfukt deg 87.969 n wussan. Anfal amezzay n umtiweg-a d win ilan (isɛan) atig meqqren yakk gar n yimtiwgen n udus anafuk akken ila annuz agellusan meẓẓiyen yakk gar-asen anda i d-ittfakka 3 n tuzzyiwin ɣef ugellus-is i yal snat n tuzzyiwin timezzayin. Afafuk deg tmezzit n uziweɣ deg umussu-ines azazwar d win yettbeddilen s yisig n 43 n tesdatin tiganzawin deg yal tasut. Annecta yella-d fell-as usegzi sɣuṛ n teẓri n timasseɣt tamatut n Albert Einstein deg tazwara n tsut tis 20.[1]
Aziweɣ yettbin-d d aseflalay mi ara ad tiwali wemdan deg tegnit, Azal-is amaskad iga gar n -2.3 alamma d 5.7 d acu kan mači d ayen ifraren (isehlen) ad yettwaẓeray deg tehriwin yeflalen am akken i yettwaẓeray deg tehriwin n wadda d tid n tlemmast aladɣa mi ara ad yili deg tegnit n wenzeɣ Afellay s wassaɣ ɣer tfukt, Dɣa taseddaṛt n wenzeɣ-a tga 28,3° send ma ad tefrar tfukt neɣ seld n uɣelluy. Ulac win izemren ad iwali aziweɣ deg tafat n wass anagar imanayen neɣ deg talliyin n wefsax n uɣrid tfukt mi ara ad yekk zdat n tegra n wefsax-a, anelfuy-a (aneḍru agi) 13 n tikkal deg yal tasut.
Isalan yellan ɣef uziweɣ drus-it s umata, acku imsaddasen n tegnit sbanen-d anagar imuren izin-ziren n tjumma-ines. Tanawt tamezwarut yakk yerzan ɣer uziweɣ tga d Mariner 10 i d-ifkan tigertilin i wazal n 45% seg tjumma-ines seg useggas n 1974 alamma d 1975. Ma d asikel wis sin yella-d s tanawt n MESSENGER i d-irnan azal n 30% seg tigertilin n umtiweg-a ass mi i d-ikka zdat-s deg wass n 14 yennayer 2008
Talɣa n uziweɣ d tin yettemcabin ɣer wayyur acku igber seg waṭas n tkucin timackaṭin d izaɣaren d tamiwin tileggaɣin, Aziweɣ ur ila ara (ur yesɛa ara) tignut tamtiwgant d wayyur agaman maca ila aɣyay n wuzzal s tenmegla n wayyur, ayen i d-t-ittaǧǧan ad isnulfu iger adekran igdan 1% n watig n yidef adekran n tegnit. Tineẓẓi n umtiweg-a tga d tasureft s wassaɣ ɣer ubleɣ-ines s usrag n ubleɣ n weɣyay-is meqqren,[2] ma d taẓɣelt-is d tin yettbeddilen s tuget anda deg wass tessawaṭ ger n 90 alamma d 700 C° ma deg yiṭ ɣezzifen tezmer ad tader alamma d -150C°.
Temẓi n uziweɣ teǧǧa-t ad yili meẓẓiy ɣef kra n wayyuren icafcalen am ganimid d titan, tasuddest-is tga 70% d imɣuzen yakk d 30% d silikat,[3] ma d tineẓẓi-ines tga d tineẓẓi yeflalen tis snat deg wudus anafuk, tugar-itt tineẓẓi n tegnit s wazal n 5.515 g/cm³ kan.[4]