सिंह
मांजराची मोठी जात / From Wikipedia, the free encyclopedia
सिंह हा जंगलाचा राजा म्हणून ओळखला जातो. तो मांसभक्षक प्राणी आहे. सिंहाचे शास्त्रीय नाव 'पँथेरा लिओ' आहे. शूर माणसाला सिंहाची उपमा देतात. एक सत्य पौराणिक कथा आहे की हिरण्यकश्यपू नावाच्या राक्षसाचा वध करण्यासाठी भगवान विष्णू यांना नृसिंह अवतार म्हणजे धड सिंहाचे आणि बाकी शारीरिक भाग माणसाचा असा नृसिंह अवतार धारण करावा लागला होता. संस्कृत भाषेत सिंहाला 'केसरी, म्हणतात म्हणून लोकमान्य टिळक यांच्या वृत्तपत्राचे नामकरण 'केसरी, असे आहे.
सिंह | ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
नर
मादा (सिंहीण) | ||||||||||||
प्रजातींची उपलब्धता | ||||||||||||
शास्त्रीय वर्गीकरण | ||||||||||||
| ||||||||||||
सिंहाचा अफ्रिकेतील आढळप्रदेश | ||||||||||||
इतर नावे | ||||||||||||
Linnaeus, 1758 |
जगभरात आशियाई किंवा आफ्रिकन या दोन प्रकारचे सिंह आढळतात. आशियाई सिंहांचे अस्तित्व हे पूर्वापार भारतातच राहिले असून गेल्या काही वर्षांपासून तर ते गुजरातमधील गीरपुरतेच उरले आहे. आशियाई सिंह एकेकाळी ग्रीसपासून मध्य भारतात मध्यप्रदेश,उत्तर भारतात बिहारपर्यंत होते. पण शिकारीमुळे ते आता फक्त गीर जंगलात मिळतात. परंतु काही संशोधक लेखकांच्या मते सिंह हा मूळचा भारतातील नसून तो बाहेरून भारतात आणाला गेला व त्यामुळेच त्यांची संख्या इतकी कमी आहे.[1]
वाघांप्रमाणेच सिंहांची शिकार हा स्वातंत्र्यपूर्व काळात राजेमहाराजांचा छंद होता. जुनागडच्या नवाबाने मात्र विसाव्या शतकाच्या प्रारंभी सिंहांच्या शिकारींवर पूर्णतः बंदी घातली. त्याकाळी सिंहांची संख्या तेरावर आली होती, अशी एक आकडेवारी सांगितली जाते. मात्र ही संख्या नेहमीच वादग्रस्त राहिली. काहींच्या मते प्रत्यक्षात ती संख्या शंभराच्या आसपास होती. ते काहीही असले, तरी १९१० पर्यंतच्या काळात हे संकट ओळखले गेले. साहजिकच त्यापुढे भारताला स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर सिंहांनाही अस्तित्व धोक्यात आलेल्या प्रजातींच्या यादीत टाकण्यात आले आणि त्यादृष्टीने काही पावले उचलली गेली. गुजरातेतले गीर हे सिंहांसाठी संरक्षित वनक्षेत्र जाहीर करण्यात आले. गीरमधील सिंहांना आशियाई सिंहांप्रमाणेच इंडियन लायन असेही म्हणतात. आज २०१० साली गीरमध्ये ४११ सिंह आहेत. १९१० ते २०१० या काळात ३९८ सिंह वाढले.
आफ्रिकेतील जंगलात सिंहांची संख्या खूप जास्त आहे.