ਮਿਖਾਇਲ ਗੋਰਬਾਚੇਵ
From Wikipedia, the free encyclopedia
ਮਿਖਾਇਲ ਸਰਗੇਏਵਿਚ ਗੋਰਬਾਚੇਵ[lower-alpha 6] (2 ਮਾਰਚ 1931 – 30 ਅਗਸਤ 2022) ਇੱਕ ਸੋਵੀਅਤ ਅਤੇ ਰੂਸੀ ਰਾਜਨੇਤਾ ਸੀ ਜਿਸਨੇ 1985 ਤੋਂ 1991 ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵਿਘਨ ਤੱਕ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਅੱਠਵੇਂ ਅਤੇ ਅੰਤਮ ਨੇਤਾ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ। 1985 ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 1988 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ ਰਾਜ ਦੇ ਮੁਖੀ ਵਜੋਂ, 1988 ਤੋਂ 1989 ਤੱਕ ਸੁਪਰੀਮ ਸੋਵੀਅਤ ਦੇ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੀਅਮ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਵਜੋਂ, 1989 ਤੋਂ 1990 ਤੱਕ ਸੁਪਰੀਮ ਸੋਵੀਅਤ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਅਤੇ 1990 ਤੋਂ 1991 ਤੱਕ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਦੇ ਇਕਲੌਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਵਜੋਂ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਗੋਰਬਾਚੇਵ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਮਾਰਕਸਵਾਦ-ਲੈਨਿਨਵਾਦ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕੀਤਾ ਪਰ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ ਲੋਕਤੰਤਰ ਵੱਲ ਵਧਿਆ।
ਮਿਖਾਇਲ ਗੋਰਬਾਚੇਵ | |||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Михаил Горбачёв | |||||||||||||||||||||
ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ | |||||||||||||||||||||
ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ 11 ਮਾਰਚ 1985 – 24 ਅਗਸਤ 1991[lower-alpha 1] | |||||||||||||||||||||
ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ |
| ||||||||||||||||||||
ਉਪ | ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਇਵਾਸ਼ਕੋ | ||||||||||||||||||||
ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ | ਕੋਨਸਟੈਂਟਿਨ ਚੇਰਨੇਂਕੋ | ||||||||||||||||||||
ਤੋਂ ਬਾਅਦ | ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਇਵਾਸ਼ਕੋ (ਐਕਟਿੰਗ) | ||||||||||||||||||||
ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ | |||||||||||||||||||||
ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ 15 ਮਾਰਚ 1990 – 25 ਦਸੰਬਰ 1991[lower-alpha 2] | |||||||||||||||||||||
ਉਪ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ | ਗੇਨਾਡੀ ਯਾਨਾਯੇਵ[lower-alpha 3] | ||||||||||||||||||||
ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ | ਅਹੁਦਾ ਸਥਾਪਿਤ; ਖ਼ੁਦ ਸੁਪਰੀਮ ਸੋਵੀਅਤ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਵਜੋਂ | ||||||||||||||||||||
ਤੋਂ ਬਾਅਦ | ਅਹੁਦਾ ਖਤਮ[lower-alpha 4] | ||||||||||||||||||||
ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਸੋਵੀਅਤ ਦਾ ਚੇਅਰਮੈਨ | |||||||||||||||||||||
ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ 25 ਮਈ 1989 – 15 ਮਾਰਚ 1990 | |||||||||||||||||||||
ਉਪ | ਅਨਾਤੋਲੀ ਲੁਕਿਆਨੋਵ | ||||||||||||||||||||
ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ | ਖ਼ੁਦ ਸੁਪਰੀਮ ਸੋਵੀਅਤ ਦੇ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੀਅਮ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਵਜੋਂ | ||||||||||||||||||||
ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਸੁਪਰੀਮ ਸੋਵੀਅਤ ਦੇ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੀਅਮ ਦਾ ਚੇਅਰਮੈਨ | |||||||||||||||||||||
ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ 1 ਅਕਤੂਬਰ 1988 – 25 ਮਈ 1989 | |||||||||||||||||||||
ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ | ਆਂਦਰੇਈ ਗਰੋਮੀਕੋ | ||||||||||||||||||||
ਤੋਂ ਬਾਅਦ | ਖ਼ੁਦ ਸੁਪਰੀਮ ਸੋਵੀਅਤ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਵਜੋਂ
| ||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ | |||||||||||||||||||||
ਜਨਮ | (1931-03-02)2 ਮਾਰਚ 1931 ਪ੍ਰਿਵੋਲਨੋਏ, ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ | ||||||||||||||||||||
ਮੌਤ | 30 ਅਗਸਤ 2022(2022-08-30) (ਉਮਰ 91) ਮਾਸਕੋ, ਰੂਸ | ||||||||||||||||||||
ਕਬਰਿਸਤਾਨ | ਮਾਸਕੋ | ||||||||||||||||||||
ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀ |
| ||||||||||||||||||||
ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ |
ਰਾਇਸਾ ਟਿਟਾਰੇਂਕੋ
(ਵਿ. 1953; ਮੌਤ 1999) | ||||||||||||||||||||
ਬੱਚੇ | 1 | ||||||||||||||||||||
ਅਲਮਾ ਮਾਤਰ | ਮਾਸਕੋ ਸਟੇਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (ਐਲ. ਐਲ. ਬੀ.) | ||||||||||||||||||||
ਪੁਰਸਕਾਰ | ਨੋਬਲ ਸ਼ਾਂਤੀ ਇਨਾਮ (1990) | ||||||||||||||||||||
ਦਸਤਖ਼ਤ | |||||||||||||||||||||
ਵੈੱਬਸਾਈਟ | ਅਧਿਕਾਰਿਤ ਵੈੱਬਸਾਈਟ | ||||||||||||||||||||
ਗੋਰਬਾਚੇਵ ਦਾ ਜਨਮ ਪ੍ਰਿਵੋਲਨੋਏ, ਰੂਸੀ SFSR ਵਿੱਚ ਰੂਸੀ ਅਤੇ ਯੂਕਰੇਨੀ ਵਿਰਾਸਤ ਦੇ ਇੱਕ ਗਰੀਬ ਕਿਸਾਨ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਜੋਸਫ਼ ਸਟਾਲਿਨ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਹੋ ਕੇ, ਆਪਣੀ ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਸਮੂਹਿਕ ਫਾਰਮ ਵਿੱਚ ਕੰਬਾਈਨ ਵਾਢੀ ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਕੀਤਾ, ਜਿਸਨੇ ਫਿਰ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਨੂੰ ਇੱਕ-ਪਾਰਟੀ ਰਾਜ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਸਨ ਕੀਤਾ। ਮਾਸਕੋ ਸਟੇਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹੋਏ, ਉਸਨੇ 1953 ਵਿੱਚ ਸਾਥੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਰਾਇਸਾ ਟਿਟਾਰੇਂਕੋ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1955 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਸਟਾਵਰੋਪੋਲ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ, ਉਸਨੇ ਕੋਮਸੋਮੋਲ ਯੁਵਾ ਸੰਗਠਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ, ਸਟਾਲਿਨ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਡੀ-ਸਟਾਲਿਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਡੂੰਘਾ ਸਮਰਥਕ ਬਣ ਗਿਆ। ਸੋਵੀਅਤ ਨੇਤਾ ਨਿਕਿਤਾ ਖਰੁਸ਼ਚੇਵ ਉਸ ਨੂੰ 1970 ਵਿੱਚ ਸਟਾਵਰੋਪੋਲ ਖੇਤਰੀ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪਾਰਟੀ ਸਕੱਤਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਮਹਾਨ ਸਟੈਵਰੋਪੋਲ ਨਹਿਰ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਦਾ ਸੀ। 1978 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਸਕੱਤਰ ਬਣਨ ਲਈ ਮਾਸਕੋ ਵਾਪਸ ਪਰਤਿਆ, ਅਤੇ 1979 ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਗਵਰਨਿੰਗ ਪੋਲਿਟ ਬਿਊਰੋ (25ਵੀਂ ਮਿਆਦ) ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਸੋਵੀਅਤ ਨੇਤਾ ਲਿਓਨਿਡ ਬ੍ਰੇਜ਼ਨੇਵ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਬਾਅਦ - ਯੂਰੀ ਐਂਡਰੋਪੋਵ ਅਤੇ ਕੋਨਸਟੈਂਟਿਨ ਚੇਰਨੇਨਕੋ ਦੇ ਸੰਖੇਪ ਕਾਰਜਕਾਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ - 1985 ਵਿੱਚ, ਪੋਲਿਟ ਬਿਊਰੋ ਨੇ ਗੋਰਬਾਚੇਵ ਨੂੰ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ, ਡੀ ਫੈਕਟੋ ਲੀਡਰ ਚੁਣਿਆ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਸੋਵੀਅਤ ਰਾਜ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ-ਲੈਨਿਨਵਾਦੀ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਲਈ ਵਚਨਬੱਧ, ਗੋਰਬਾਚੇਵ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਬਚਾਅ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੁਧਾਰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਸੋਵੀਅਤ-ਅਫਗਾਨ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਲੈ ਲਿਆ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਰੋਨਾਲਡ ਰੀਗਨ ਨਾਲ ਸਿਖਰ ਸੰਮੇਲਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਘਰੇਲੂ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਗਲਾਸਨੋਸਟ ("ਖੁੱਲ੍ਹੇਪਣ") ਦੀ ਉਸਦੀ ਨੀਤੀ ਨੇ ਬੋਲਣ ਅਤੇ ਪ੍ਰੈਸ ਦੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੱਤੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਸਦੀ ਪੇਰੇਸਟ੍ਰੋਇਕਾ ("ਪੁਨਰਗਠਨ") ਨੇ ਇਸਦੀ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਆਰਥਿਕ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ ਦਾ ਵਿਕੇਂਦਰੀਕਰਨ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਉਸਦੇ ਲੋਕਤੰਤਰੀਕਰਨ ਦੇ ਉਪਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪੀਪਲਜ਼ ਡਿਪਟੀਜ਼ ਦੀ ਚੁਣੀ ਹੋਈ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਗਠਨ ਨੇ ਇੱਕ-ਪਾਰਟੀ ਰਾਜ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਗੋਰਬਾਚੇਵ ਨੇ ਫੌਜੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਖਲ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਦੋਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੂਰਬੀ ਬਲਾਕ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ 1989-1992 ਵਿੱਚ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ-ਲੈਨਿਨਵਾਦੀ ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਦਿੱਤਾ। ਅੰਦਰੂਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਵਧ ਰਹੀ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੇ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਦੀ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ-ਲੈਨਿਨਵਾਦੀ ਕੱਟੜਪੰਥੀਆਂ ਨੇ 1991 ਵਿੱਚ ਗੋਰਬਾਚੇਵ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਅਸਫ਼ਲ ਅਗਸਤ ਤਖਤਾਪਲਟ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਤਖਤਾਪਲਟ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ, ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਗੋਰਬਾਚੇਵ ਦੀ ਇੱਛਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਭੰਗ ਹੋ ਗਿਆ। ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਗੋਰਬਾਚੇਵ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਰੂਸੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀਆਂ ਬੋਰਿਸ ਯੇਲਤਸਿਨ ਅਤੇ ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਪੁਤਿਨ ਦਾ ਇੱਕ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਆਲੋਚਕ ਬਣ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਰੂਸ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ-ਜਮਹੂਰੀ ਲਹਿਰ ਲਈ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾਈ। ਗੋਰਬਾਚੇਵ ਦੀ ਮੌਤ 91 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ 2022 ਵਿੱਚ ਮਾਸਕੋ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ।
ਗੋਰਬਾਚੇਵ ਨੂੰ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਦੂਜੇ ਅੱਧ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨੋਬਲ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸਮੇਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ, ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ, ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਆਜ਼ਾਦੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਵਿੱਚ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ-ਲੈਨਿਨਵਾਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਪਤਨ ਨੂੰ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਯੂਰਪ ਅਤੇ ਜਰਮਨ ਮੁੜ ਏਕੀਕਰਨ। ਰੂਸ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਦੇ ਵਿਘਨ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦੇਣ ਲਈ ਅਕਸਰ ਮਖੌਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ - ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਘਟਨਾ ਜਿਸ ਨੇ ਰੂਸ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਰੂਸ ਅਤੇ ਹੋਰ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਆਰਥਿਕ ਪਤਨ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ।