ਯੂਨੈਸਕੋ
From Wikipedia, the free encyclopedia
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਦਿਅਕ, ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸੰਗਠਨ (ਯੂਨੈਸਕੋ) ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ (ਯੂਐਨ) ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਏਜੰਸੀ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਵਿਸ਼ਵ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ, ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਹਿਯੋਗ ਦੁਆਰਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ 193 ਮੈਂਬਰ ਰਾਜ ਅਤੇ 11 ਸਹਿਯੋਗੀ ਮੈਂਬਰ ਹਨ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਗੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ, ਅੰਤਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਨਿਜੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਭਾਈਵਾਲ ਹਨ। ਪੈਰਿਸ, ਫਰਾਂਸ ਵਿੱਚ ਵਰਲਡ ਹੈਰੀਟੇਜ ਸੈਂਟਰ ਵਿਖੇ ਮੁੱਖ ਦਫਤਰ, ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੇ 53 ਖੇਤਰੀ ਖੇਤਰ ਦਫਤਰ ਹਨ ਅਤੇ 199 ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਮਿਸ਼ਨ ਜੋ ਇਸਦੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਫ਼ਤਵੇ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1945 ਵਿੱਚ ਲੀਗ ਆਫ਼ ਨੇਸ਼ਨਜ਼ ਦੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬੌਧਿਕ ਸਹਿਯੋਗ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਵਜੋਂ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਏਜੰਸੀ ਦੇ ਟੀਚਿਆਂ, ਸੰਚਾਲਨ ਢਾਂਚੇ ਅਤੇ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਯੂਨੈਸਕੋ ਦਾ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮਿਸ਼ਨ, ਜੋ ਕਿ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਹਿਯੋਗ ਅਤੇ ਗੱਲਬਾਤ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦੇ ਕੇ ਸ਼ਾਂਤੀ, ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੰਜ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਖੇਤਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਉਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ: ਸਿੱਖਿਆ, ਕੁਦਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨ, ਸਮਾਜਿਕ/ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਗਿਆਨ, ਸਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਸੰਚਾਰ/ਜਾਣਕਾਰੀ। ਯੂਨੈਸਕੋ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟਾਂ ਨੂੰ ਸਪਾਂਸਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਾਖਰਤਾ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਤਕਨੀਕੀ ਸਿਖਲਾਈ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਸੁਤੰਤਰ ਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਪ੍ਰੈਸ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਖੇਤਰੀ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਵਿਸ਼ਵ ਸਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਬਿੰਦੂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਇਹ ਵਿਸ਼ਵ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਅਨੁਵਾਦ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਮਹੱਤਤਾ ਵਾਲੀਆਂ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਰਾਸਤ ਸਾਈਟਾਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਡਿਜੀਟਲ ਵੰਡ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਸੰਚਾਰ ਦੁਆਰਾ ਸੰਮਿਲਤ ਗਿਆਨ ਸਮਾਜਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਯੂਨੈਸਕੋ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਕਈ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਅੰਦੋਲਨਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ, ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਯੂਨੈਸਕੋ ਨੂੰ ਜਨਰਲ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਮੈਂਬਰ ਰਾਜਾਂ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨਾਲ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਏਜੰਸੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਅਤੇ ਬਜਟ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਦੋ -ਸਾਲਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਬੋਰਡ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੇ ਕੰਮ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਹਰ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਡਾਇਰੈਕਟਰ-ਜਨਰਲ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਯੂਨੈਸਕੋ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਸਥਾਈ ਵਿਕਾਸ ਸਮੂਹ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਹੈ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀਆਂ ਏਜੰਸੀਆਂ ਅਤੇ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦਾ ਗਠਜੋੜ ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਥਾਈ ਵਿਕਾਸ ਟੀਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ ਹੈ।