Azerbejdżan
państwo położone w Azji Zachodniej (na pograniczu Europy i Azji) nad Morzem Kaspijskim / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Azerbejd%C5%BCan?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Azerbejdżan, Republika Azerbejdżanu (azer. Azərbaycan, Azərbaycan Respublikası) – państwo położone na Kaukazie Południowym z wybrzeżem nad Morzem Kaspijskim. Graniczące z Rosją na północy, Gruzją na północnym zachodzie, Armenią na zachodzie, Iranem na południu oraz Turcją poprzez eksklawę – Nachiczewańską Republikę Autonomiczną. Eksklawa ta jest ograniczona przez Armenię na północy i wschodzie, Iran na południu i zachodzie oraz ma – biegnącą odcinkiem rzeki Araks – kilkunastokilometrową granicę z Turcją na północnym zachodzie.
Zobacz też: inne znaczenia. |
| |||||
Dewiza: (azer.) Odlar Yurdu (Kraj ognia) | |||||
Hymn: (Marsz Azerbejdżanu) | |||||
Konstytucja |
Konstytucja Azerbejdżanu | ||||
---|---|---|---|---|---|
Język urzędowy | |||||
Stolica | |||||
Ustrój polityczny | |||||
Głowa państwa | |||||
Zastępca głowy państwa |
wiceprezydent Mehriban Əliyeva | ||||
Szef rządu | |||||
Powierzchnia • całkowita • wody śródlądowe |
| ||||
Liczba ludności (2017) • całkowita • gęstość zaludnienia |
| ||||
PKB (2017) • całkowite • na osobę |
|||||
PKB (PSN) (2017) • całkowite • na osobę |
| ||||
Waluta |
manat azerbejdżański (AZN) | ||||
Niepodległość |
od ZSRR | ||||
Religia dominująca |
islam (96,9%) | ||||
Strefa czasowa | |||||
Kod ISO 3166 |
AZ | ||||
Domena internetowa | |||||
Kod samochodowy |
AZ | ||||
Kod samolotowy |
4K | ||||
Kod telefoniczny |
+994 | ||||
Terytoria autonomiczne | |||||
| |||||
| |||||
| |||||
|
W 1918 r. Demokratyczna Republika Azerbejdżanu po ogłoszeniu swojej niepodległości stała się pierwszym demokratycznym państwem muzułmańskim. W 1920 r. kraj został włączony do Związku Radzieckiego jako część Zakaukaskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Dopiero 5 grudnia 1936 r. utworzono oddzielną Azerbejdżańską Socjalistyczną Republikę Radziecką.
Współczesna Republika Azerbejdżanu ogłosiła niepodległość 30 sierpnia 1991 r., na krótko przed rozpadem ZSRR w tym samym roku. We wrześniu 1991 r. większość zamieszkanej przez Ormian części spornego regionu Górskiego Karabachu odłączyła się. Terytorium to i siedem sąsiednich rejonów poza nim stały się de facto niezależne po zakończeniu wojny o Górski Karabach w 1994 r. W 2020 r. Azerbejdżan odzyskał kontrolę nad rejonami wokół Karabachu okupowanymi przez Armenię, a w 2023 r. - nad samym Karabachem, którego niemal cała populacja wyjechała do Armenii (Republika Górskiego Karabachu została oficjalnie rozwiązana z dniem 1 stycznia 2024 r.)
Azerbejdżan jest jednolitą republiką półprezydencką. Jest jednym z sześciu niezależnych państw tureckich, aktywnym członkiem Organizacji Państw Tureckich i społeczności Türksoy. Azerbejdżan utrzymuje stosunki dyplomatyczne ze 158 państwami i posiada członkostwo w 38 organizacjach międzynarodowych, w tym w Organizacji Narodów Zjednoczonych (od 1992 r.), Radzie Europy, Ruchu Nie wyrównanym, OBWE i programie NATO Partnerstwa dla Pokoju (PdP). Jest jednym z członków założycieli GUAM, Wspólnoty Niepodległych Państw i Organizacji ds. Zakazu Broni Chemicznej. Azerbejdżan posiada również status obserwatora w Światowej Organizacji Handlu[2][3].
Konstytucja Azerbejdżanu nie deklaruje oficjalnej religii państwowej, a wszystkie główne siły polityczne w kraju są świeckie, jednak 89% ludności to szyiccy muzułmanie. Azerbejdżan ma wysoki poziom rozwoju społecznego, który plasuje go na równi z większością państw Europy Wschodniej. Ma wysoki wskaźnik rozwoju gospodarczego i umiejętności czytania[4], a także niską stopę bezrobocia. Jednak partia rządząca, Partia Nowego Azerbejdżanu, jest oskarżana o autorytaryzm i łamanie praw człowieka.