Houston
miasto w Teksasie, USA / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Houston?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Houston – największe miasto stanu Teksas i jednocześnie czwarte pod względem wielkości miasto w Stanach Zjednoczonych, za sprawą populacji liczącej 2,3 mln (2020), rozlokowanych na obszarze 1700 km². Houston stanowi siedzibę hrabstwa Harris i centrum ekonomiczne Houston–Sugar Land–The Woodlands, czyli piątego pod względem wielkości obszaru metropolitalnego w Stanach Zjednoczonych, zamieszkiwanego w sumie przez 7,2 miliona osób.
Ten artykuł dotyczy miasta Houston w stanie Teksas. Zobacz też: inne znaczenia. |
Siedziba hrabstwa | |||
Z góry na dół, lewo→prawo: pomnik Sama Houstona, panorama Houston, Centrum Kontroli Misji Kosmicznych, Houston Ship Channel, Uniwersytet Rice’a, The Galleria | |||
| |||
Przydomek: Space City | |||
Państwo | |||
---|---|---|---|
Stan | |||
Hrabstwo | |||
Data założenia |
1836 | ||
Prawa miejskie |
1837 | ||
Kod statystyczny | |||
Burmistrz |
Sylvester Turner | ||
Powierzchnia |
1739,6 km² | ||
Wysokość |
32 m n.p.m. | ||
Populacja (2021) • liczba ludności • gęstość |
| ||
Nr kierunkowy |
713, 281, 832 | ||
Kod pocztowy |
Lista kodów
77001, 77002-77099, 77201-77213, 77215-77231, 77233-77238, 77240-77245, 77248-77249, 77251-77259, 77261-77263, 77265-77275, 77277, 77279-77282, 77284, 77287-77293, 77297-77299
| ||
Strefa czasowa | |||
29°45′46″N 95°22′59″W | |||
| |||
| |||
| |||
Strona internetowa |
Houston powstało w 1836 na ziemiach znajdujących się nieopodal brzegów zalewiska Buffalo Bayou[1]. 5 czerwca 1837 uzyskało prawa miejskie, a także swoją obecną nazwę, zaczerpniętą od nazwiska ówczesnego prezydenta Republiki Teksasu, generała Sama Houstona. Rozrastający się port oraz przemysł kolejowy, a także odkrycie ropy naftowej w 1901 skutkowało ciągłymi wzrostami populacji miasta. W połowie XX wieku w Houston wybudowano Texas Medical Center – największą na świecie koncentrację obiektów związanych z ochroną zdrowia i instytutów badawczych – oraz NASA Johnson Space Center, gdzie znajduje się Centrum Kontroli Misji Kosmicznych[2].
Charakteryzowane jako miasto globalne, Houston i jego gospodarka posiada szeroką bazę przemysłową w sektorze energii, produkcji, aeronautyki oraz transportu. Miasto odgrywa również wiodącą rolę w dziedzinie opieki zdrowotnej, a także budowie sprzętu wiertniczego i wydobywczego. Houston ustępuje jedynie Nowemu Jorkowi pod względem liczby siedzib głównych korporacji z listy Fortune 500, które znajdują się w mieście[3][4]. Port of Houston jest wiodącym portem amerykańskim w dziedzinie transportu międzynarodowego tonażu wodnego, zajmując jednocześnie drugie miejsce w Stanach Zjednoczonych ze względu na całość obsługiwanego tonażu[5]. Mieszkańcy Houston reprezentują różne grupy etniczne i religijne, jako że w samym mieście istnieje duża społeczność międzynarodowa. Kulturalne instytucje Houston przyciągają do specjalnej dzielnicy muzeów ponad 7 milionów turystów rocznie. Z kolei dystrykt teatralny miasta charakteryzuje się rozwiniętą sceną artystyczną, działającą przez cały rok[6].
W sierpniu 1836 dwóch nowojorskich przedsiębiorców działających na rynku nieruchomości – Augustus Chapman Allen i John Kirby Allen – wykupiło 6642 akrów (26,88 km²) ziemi wzdłuż zalewiska Buffalo Bayou, z zamiarem założenia nowego miasta[7]. Bracia Allen zdecydowali, że nazwą je na cześć Sama Houstona, dowódcy w bitwie pod San Jacinto[7], który w 1836 objął stanowisko Prezydenta Teksasu.
5 czerwca 1837 Houston otrzymało prawa miejskie, a na jego czele stanął wówczas James S. Holman[1]. W tym samym roku Houston zostało siedzibą hrabstwa Harrisburg (obecnie Harris), a także tymczasową stolicą Republiki Teksasu[8]. W 1840 lokalna społeczność powołała do życia izbę handlową, by promować żeglugę i transport wodny nowo otwartego portu, zbudowanego na Buffalo Bayou[9].
Do 1860 Houston zyskało status komercyjnego i kolejowego węzła eksportu bawełny[8]. Lokalna sieć kolejowa łączyła miasto z portami w Galveston i Beaumont. Podczas wojny secesyjnej Houston pełniło rolę siedziby generała Johna Bankheada Magrudera, który wykorzystywał miasto jako punkt organizacji w trakcie wojny pod Galveston[10]. Po zakończeniu wojny secesyjnej lokalni przedsiębiorcy podejmowali wysiłki, by poszerzyć rozległy system miejskich zlewisk w celu rozwoju transportu wodnego. W 1890 Houston zostało kolejowym centrum Teksasu.
W 1900 roku po tym, jak w Galveston uderzył niszczycielski huragan, działania mające na celu przekształcenie portu w Houston zostały przyspieszone[11]. Dokonane rok później odkrycie ropy naftowej na polu Spindletop zapoczątkowało rozwój przemysłu naftowego w Teksasie[12]. W 1902 prezydent Theodore Roosevelt zatwierdził wart miliard dolarów projekt przebudowy Houston Ship Channel. Dzięki temu w 1910 populacja miasta przekroczyła 78 tysięcy mieszkańców, czyli podwoiła się w stosunku do wcześniejszej dekady. Integralną częścią Houston byli Afroamerykanie, stanowiący niemalże 1/3 populacji (24 tysiące osób)[13].
Prezydent Woodrow Wilson dokonał otwarcia położonego na głębokiej wodzie Port of Houston w 1914, siedem lat po rozpoczęciu prac rozbudowujących. W 1930 Houston było już najbardziej zaludnionym miastem stanu Teksas[14].
Wraz z wybuchem II wojny światowej spadł poziom obsługiwanego w porcie tonażu, zaś transport morski został zawieszony; jednak, z drugiej strony, wojna przyniosła miastu pewne korzyści gospodarcze. Ze względu na duży popyt na ropę naftową i syntetyczne produkty gumowe w Houston powstawały kolejne rafinerie petrochemiczne i zakłady produkcyjne[15]. Ellington Field, wybudowane podczas I wojny światowej, zostało przebudowane na zaawansowane centrum treningowe dla pilotów bombowców i nawigatorów[16]. W 1945, z inicjatywy M.D. Anderson Foundation, otwarte zostało Texas Medical Center. Po zakończeniu II wojny światowej gospodarka Houston opierała się przede wszystkim na działalności portowej. W 1948 do granic administracyjnych miasta włączono kilka dotychczas obszarów niemunicypalnych, dzięki czemu powierzchnia Houston zwiększyła się ponad dwukrotnie[1][17].
W 1950 powszechny dostęp do klimatyzacji w Houston stanowił bodziec dla wielu firm do przeniesienia swoich siedzib do miasta, skutkując ożywieniem gospodarczym i jednocześnie kluczową zmianą w strukturze jego gospodarki, która od tej pory zaczęła kierować się w stronę sektora energetycznego[18][19].
Wzrost produkcji lokalnego przemysłu stoczniowego podczas II wojny światowej był bodźcem do wzrostu gospodarczego Houston[20], podobnie jak ustanowienie w mieście w 1961 bazy NASA Johnson Space Center, co z kolei pociągnęło za sobą narodziny przemysłu aeronautycznego. W 1965 do użytku został oddany pierwszy kryty stadion sportowy na świecie, Astrodome, określany wówczas mianem „ósmego cudu świata”[21].
Pod koniec lat 70. Houston zanotowało gwałtowny wzrost populacji, jako że do Teksasu zaczęła migrować ludność z tzw. pasa rdzy[22]. Nowych mieszkańców na te obszary przyciągała możliwość znalezienia pracy w przemyśle petrochemicznym, przeżywającym boom w wyniku arabskiego embarga na ropę naftową.
Napływ ludności do miasta zakończył się w połowie lat 80., gdy ceny ropy ponownie zaczęły spadać. W 1986 z problemami borykał się również przemysł kosmiczny po tym, jak prom Challenger rozpadł się chwilę po starcie. Recesja z końca lat 80. odcisnęła silne piętno na gospodarce miasta.
Od tego czasu władze Houston zaczęły podejmować działania mające na celu dywersyfikację miejskiej gospodarki, skupiając się na rozwoju aeronautyki i sektora opieki zdrowia/biotechnologii, przy jednoczesnej redukcji uzależnienia od przemysłu petrochemicznego. W 1997 burmistrzem Houston został wybrany Lee P. Brown, pierwszy Afroamerykanin na tym stanowisku w historii miasta[23].
W czerwcu 2001 sztorm tropikalny Allison sprowadził w niektóre części Houston ponad 1000 mm opadów deszczu, skutkując najtragiczniejszą powodzią w historii miasta; sztorm spowodował straty w wysokości miliardów dolarów, a także śmierć 20 osób w stanie Teksas[24]. W grudniu tego samego roku wywodząca się z Houston spółka energetyczna Enron doświadczyła trzeciego pod względem wielkości bankructwa w historii amerykańskiej. Doszło do tego po ogłoszeniu wyników śledztwa, które wykazały szereg sfabrykowanych partnerstw finansowych, które miały być wykorzystywane do zatajenia długów i zawyżania zysków firmy.
W sierpniu 2005 Houston stało się schronieniem dla ponad 150 tysięcy ludzi z Nowego Orleanu, którzy ewakuowali się z miasta w ucieczce przed huraganem Katrina[25]. Miesiąc później ewakuacji poddano natomiast obszar Houston zamieszkiwany przez około 2,5 miliona osób, gdy do wybrzeży miasta zaczął docierać huragan Rita. Ostatecznie huragan wyrządził niewielkie szkody w tym regionie, jednak sama akcja była największą miejską ewakuacją w historii Stanów Zjednoczonych[26].
Według US Census Bureau, miasto zajmuje powierzchnię 1700 km², z czego 1642 km² to grunty, zaś 58 km² to wody[27]. Większość obszaru Houston leży na równinie przybrzeżnej, której roślinność klasyfikowana jest przede wszystkim jako umiarkowane łąki i lasy. Duża część miasta została wybudowana na pierwotnie zalesionych ziemiach, bagnach lub preriach, które wciąż występują w otaczających Houston przestrzeniach. Płaskość terenu, w połączeniu z procesami urbanizacji sprawiła, że nawracającym problemem miasta są powodzie[28]. Centrum Houston znajduje się na wysokości 15 metrów ponad poziomem morza, podczas gdy najwyżej położony punkt w mieście, w jego odległej, północno-zachodniej sekcji, leży ok. 38 metrów ponad poziomem morza[29][30].
W przeszłości miasto wykorzystywało podziemne zasoby wodne, jednakże procesy subsydencji zmusiły władze do zwrócenia się w stronę naziemnych źródeł, takich jak jeziora Houston, Conroe oraz Lake Livingston[1][31]. Houston posiada prawa do wydobywania 1,2 miliarda galonów wód powierzchniowych dziennie, a także 150 milionów galonów wód podziemnych dziennie[32].
Przez miasto przebiegają cztery duże zalewiska: Buffalo Bayou (przez centrum, do Houston Ship Channel); White Oak Bayou (od dzielnicy Houston Heights, do centrum); Braes Bayou (wzdłuż Texas Medical Center); Sims Bayou (przez południowe dzielnice miasta, a następnie centrum).
Geologia
Struktura podłoża Houston obejmuje nieskonsolidowane iły, łupki ilaste oraz słabo utwierdzone piaski, mające kilka kilometrów głębokości. Geologia regionu bazuje na osadach rzecznych, uformowanych w wyniku procesów erozyjnych w Górach Skalistych. Osady, złożone głównie z piasków i iły, odkładały się na rozkładającej się organicznej materii morskiej, by z czasem przekształcić się w ropę naftową i gaz ziemny. Poniżej znajduje się warstwa halitów oraz soli kamiennej. Porowate warstwy ulegały na przestrzeni czasu kompresji i w wyniku tego były wypychane w górę. W konsekwencji doszło do uformowania wysadów, które często zatrzymywały ropę i gaz, dotychczas przemieszczające się w warstwie porowatych piasków. Gęsta, żyzna, często czarna gleba na odległych przedmieściach Houston jest odpowiednia do hodowli ryżu[33][34].
Na obszarze Houston znajduje się ponad 150 aktywnych uskoków o łącznej długości około 500 kilometrów[35][36], włączając to system uskoków Long Point–Eureka Heights, biegnący przez centrum miasta. W historii istnienia Houston nie odnotowano poważnych trzęsień ziemi, aczkolwiek naukowcy nie wykluczają możliwości, że takowe występowały na tych obszarach w odległej przeszłości, i że nie wystąpią w przyszłości. Na części terenów położonych na południowy wschód od Houston grunt „przecieka”, ponieważ przez wiele lat wydobywano z niego wodę. Zjawisko to może być powiązany z poruszaniem się uskoków; jednakże ich przemieszczanie się jest powolne i nieuznawane za trzęsienie ziemi. W przypadku trzęsienia uskoki muszą się poruszyć na tyle niespodziewanie, by wytworzyć fale sejsmiczne[37].
Klimat
Houston leży w strefie wilgotnego klimatu subtropikalnego (klasyfikacja Köppena – Cfa)[38]. Choć miasto zasadniczo nie należy do Alei Tornad, która skupia większość obszarów Teksasu, wiosenne superkomórki burzowe czasami sprowadzają do Houston tornada. Niemalże przez cały rok do miasta docierają wiatry południowe i południowo-wschodnie, niosące upały z pustyń Meksyku i wilgotność powietrza z Zatoki Meksykańskiej[39].
Podczas miesięcy letnich temperatury często przekraczają 32 °C (90 °F), ze średnią 99 dni w roku powyżej tej wartości[40]. Jednakże wilgotność powietrza sprawia, że odczuwalna temperatura jest wyższa, niż rzeczywisty poziom. W letnie poranki wilgotność względna sięga ponad 90%, zaś popołudniami spada do około 60%[41]. Letnie wiatry są często lekkie i niosą ulgę w obliczu wysokich temperatur powietrza, z wyjątkiem tych, które występują w bezpośredniej okolicy wybrzeża, gdzie powiewy są znacznie cieplejsze[42]. W sezonie letnim powszechne są przelotne, popołudniowe burze i opady. Radząc sobie z upałem, klimatyzacja obecna jest w niemalże wszystkich samochodach i budynkach w Houston; z tego też powodu, w 1980 miasto zostało określone mianem „najbardziej klimatyzowanego miejsca na ziemi”[43].
Zimy w Houston są łagodne. Średnia najwyższych temperatur w styczniu, czyli najchłodniejszym miesiącu, wynosi 17 °C (63 °F), zaś najchłodniejszych 6 °C (43 °F). Opady śniegu są rzadkością; w ostatnich latach wystąpiły między innymi podczas sztormu 24 grudnia 2004 (spadło wówczas 2,5 cm śniegu) oraz 10 grudnia 2008 – był to jednocześnie odnotowany najwcześniej w ciągu roku opad śniegu w historii Houston (większość następowała dotychczas pod koniec grudnia lub w styczniu). Ponadto rok 2008 i 2009, były pierwszymi kolejnymi, następującymi po sobie latami w historii miasta, w trakcie których spadł śnieg. W okresie 2000-2010 opady śniegu w Houston nastąpiły w czasie trzech okresów zimowych.
Częste opady deszczu w Houston (z roczną średnią 1264 mm) skutkują niekiedy powodziami lub podtopieniami niektórych części miasta.
Houston posiada wysokie stężenie ozonu w powietrzu i jest jednym z najbardziej zanieczyszczonych ozonem miast amerykańskich[44]. Ozon w warstwie przyziemnej, czyli smog, stanowi najważniejszy problem miasta w sferze zanieczyszczenia powietrza. W 2011 American Lung Association uznała, że poziom ozonu w powietrzu obszaru metropolitalnego Houston jest 8. co do wysokości w Stanach Zjednoczonych[45]. Działalność zakładów przemysłowych ulokowanych wzdłuż Houston Ship Channel stanowi główną przyczynę tych zanieczyszczeń[46]. Jakość powietrza w Houston została porównana przez Citizens League for Environmental Action Now do Pekinu i Los Angeles[46].
Najwyższą odnotowaną temperaturą w historii Houston były 43 °C (109 °F) z 4 września 2000 i 28 sierpnia 2011, zaś najniższą –15 °C (5 °F) z 23 stycznia 1940[47].
Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | Roczna |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Średnie temperatury w dzień [°C] | 17.2 | 19.1 | 22.8 | 26.4 | 30.2 | 33.0 | 34.3 | 34.7 | 32.1 | 27.8 | 22.5 | 17.9 | 26,5 |
Średnie dobowe temperatury [°C] | 11.7 | 13.6 | 17.1 | 20.8 | 24.9 | 28.0 | 29.1 | 29.2 | 26.6 | 21.9 | 16.8 | 12.4 | 21,1 |
Średnie temperatury w nocy [°C] | 6.2 | 8.1 | 11.4 | 15.2 | 19.8 | 23.1 | 23.9 | 23.8 | 21 | 16.1 | 11.2 | 7.0 | 15,6 |
Opady [mm] | 85.9 | 81.3 | 86.6 | 84.1 | 129 | 151 | 96.3 | 95.5 | 105 | 145 | 110 | 95 | 1264 |
Średnia liczba dni z opadami | 9.6 | 9.2 | 8.8 | 6.8 | 8.0 | 10.6 | 9.1 | 8.3 | 8.0 | 7.9 | 8.2 | 9.5 | 104 |
Wilgotność [%] | 75 | 73 | 73 | 73 | 75 | 75 | 74 | 75 | 77 | 75 | 76 | 76 | 75 |
Średnie usłonecznienie [h] | 143 | 155 | 193 | 210 | 249 | 281 | 294 | 271 | 237 | 229 | 168 | 149 | 2578 |
Źródło: NOAA[48] (liczba dni z opadami dla wartości 0,25 mm, wysokość 30 m n.p.m., 90 km od oceanu, 1981-2010) |
Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | Roczna |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Średnie temperatury w dzień [°C] | 16.6 | 17.9 | 21.2 | 24.4 | 28.3 | 31.2 | 32.0 | 32.4 | 30.8 | 27.0 | 22.0 | 17.7 | 25,1 |
Średnie dobowe temperatury [°C] | 12.9 | 14.2 | 17.5 | 21.2 | 25.4 | 28.3 | 29.2 | 29.5 | 27.6 | 23.6 | 18.4 | 14.1 | 21,8 |
Średnie temperatury w nocy [°C] | 9.2 | 10.5 | 13.7 | 18.0 | 22.4 | 25.3 | 26.3 | 26.5 | 24.4 | 20.1 | 14.8 | 10.4 | 18,4 |
Opady [mm] | 107 | 65.3 | 80.3 | 77.5 | 110 | 145 | 96.5 | 112 | 153 | 140 | 115 | 89.4 | 1289 |
Średnie usłonecznienie [h] | 145 | 163 | 209 | 226 | 266 | 299 | 309 | 280 | 238 | 237 | 177 | 151 | 2699 |
Źródło: NOAA[48] (liczba dni z opadami dla wartości 0,25 mm, wysokość 2 m n.p.m., nad oceanem, 1981-2010) |
Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | Rok |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
13,6 | 14,1 | 17,1 | 21,8 | 25,3 | 28,8 | 30,0 | 30,6 | 28,7 | 25,5 | 20,5 | 15,7 | 22,7 |
Houston zyskało prawa miejskie w 1837. Obecnie położenie danego miejsca w Houston klasyfikowane jest generalnie pod względem kryterium, czy znajduje się „w” lub „poza” autostradą międzystanową nr 610 (czyli lokalną obwodnicą). „W” położony jest dystrykt biznesowy, wiele dzielnic mieszkalnych, które powstały jeszcze przed wybuchem II wojny światowej, a także najnowsze, gęsto zaludnione osiedla mieszkalne. „Poza” obwodnicą leżą wysunięte najdalej punkty miasta, przedmieścia, a także pojedyncze enklawy.
Choć Houston stanowi największe amerykańskie miasto bez formalnych regulacji dotyczących zagospodarowania przestrzennego, rozwijało się podobnie do pozostałych miast regionu Sun Belt. Działo się tak za sprawą określonego regulaminu użytkowania gruntów oraz prawa służebności, odgrywających podobną rolę do ścisłych regulacji, powszechnych w większości miast[50][51]. Przepisy te zawierają między innymi wytyczne co do minimalnej wielkości domków jednorodzinnych, a także wymogi dostępności parkingów dla najemców oraz klientów. Tego typu restrykcje przynosiły zróżnicowane efekty; część opinii mówi, że pociągnęły za sobą niską gęstość zaludnienia, eksurbanizację i nieodpowiednią troskę o pieszych[51]. Jednakże z drugiej strony, inni uznają, że polityka w zakresie użytkowania gruntów miejskich doprowadziła do budowy tanich mieszkań, co pomogło Houston uniknąć najgorszych skutków kryzysu na rynku nieruchomości w 2008[52]. Mało tego, w tym samym roku miasto wydało 42 697 pozwoleń na budowy, dzięki czemu zajęło pierwsze miejsce na liście „najzdrowszych” rynków nieruchomości 2009[53].
W 1948, 1962 i 1993 przeprowadzono głosowania, mające na celu rozdział mieszkalnych i komercyjnych dystryktów miasta, jednak we wszystkich przypadkach odrzucono te propozycje. W wyniku tego zamiast jednej dzielnicy biznesowej, stanowiącej centrum miejskiego zatrudnienia i finansów, w Houston funkcjonuje kilka(naście) ważnych ekonomicznie sąsiedztw.