Imperi bizantin
From Wikipedia, the free encyclopedia
L’Imperi bizantin, en furma curta er be ‹Bizanz›, u – pervi da l’origin istoric – ‹Imperi roman oriental› resp. ‹Roma orientala›, è stà in imperi situà en la regiun orientala da la Mar Mediterrana. El è sa furmà en l’antica tardiva – suenter la partiziun da l’Imperi dal 395 – or da la part orientala da l’Imperi roman. L’Imperi vegniva dirigì da la chapitala Constantinopel, che vegniva er numnada Bizanz, e cumpigliava dal temp da sia pli gronda extensiun vers la mesadad dal 6avel tschientaner territoris che tanschevan da l’Italia ed il Balcan fin a la Peninsla Araba ed en l’Africa dal Nord. Gia dapi il 7avel tschientaner sa restrenscheva il territori però sin l’Asia Minura e l’Europa dal Sidost. Cun la conquista da Constantinopel tras ils Osmans l’onn 1453 è l’Imperi bizantin ì a fin.
L’istorgia bizantina è stada segnada d’in cumbat da defensiun permanent cunter inimis d’ordaifer, il qual ha absorbà massivamain las forzas da l’Imperi. Fin en la fasa tardiva, cura che l’Imperi na disponiva betg pli da resursas suffizientas, han alternà fasas d’expansiun (a sperditas da territori en il 7avel tschientaner èn suandadas conquistas en il 10avel ed 11avel tschientaner) e da retratga. A l’intern hai adina puspè dà (surtut fin en il 9avel tschientaner) cuntraversas teologicas e singulas guerras burgaisas; ma malgrà tut è il fundament statal, orientà a las structuras romanas, restà pli u main intact fin l’entschatta dal 13avel tschientaner. Culturalmain ha Bizanz laschà enavos a la posteriuritad impurtantas ovras litteraras e d’art. Ultra da quai ha l’Imperi giugà ina rolla centrala sco intermediatura da l’ierta antica ch’era sa mantegnida qua pli ditg. E la finala è l’influenza bizantina stada centrala areguard la cristianisaziun da l’Europa da l’Ost (Balcan e Russia).