మాలి (దేశం)
ఆఫ్రికాలో ఒక దేశం / From Wikipedia, the free encyclopedia
మాలి అధికారికంగా "మాలి గణతంత్రం" అని పిలువబడుతుంది. ఇది పశ్చిమ ఆఫ్రికాలో ఉన్న భూపరివేష్టిత దేశం. భౌగోళికంగా పశ్చిమ ఆఫ్రికను క్రాటనులో భాగంగా ఉంది. వైశాల్యపరంగా మాలి ఆఫ్రికాలో ఎనిమిదో అతిపెద్ద దేశంగా ఉంది. దేశవైశాల్యం 1,240,000 చదరపు కిలో మీటర్లు (480,000 చదరపు మైలు) ఉంది. మాలి జనాభా 18 మిలియన్లు.[7]దేశ రాజధాని బామాకో. మాలి సార్వభౌమ దేశం. దేశంలోని ఎనిమిది ప్రాంతాలలో ఉత్తరప్రాంతం సహారా ఎడారిలో చొచ్చుకుని ఉంటుంది. అదే సమయంలో దేశంలో అధికసంఖ్యలో ప్రజలు నివసిస్తున్న దక్షిణ భాగంలో నైగరు, సెనెగలు నదులు ప్రవహిస్తున్నాయి. వ్యవసాయం, గనులు దేశం ఆర్థిక కేంద్రాలుగా ఉన్నాయి. మాలి ముఖ్యమైన సహజ వనరులలో బంగారం ప్రాధాన్యత వహిస్తుండగా. ఉప్పు ఉత్పత్తిలో దేశం అతి పెద్ద నిర్మాతగా ఉంది.[8][9]
మాలి గణతంత్రం
| |
---|---|
నినాదం: "Un peuple, un but, une foi" (French) "One people, one goal, one faith" | |
Location of మాలి (దేశం) (green) | |
రాజధాని and largest city | Bamako 12°39′N 8°0′W |
అధికార భాషలు | French |
Lingua franca | Bambara |
National languages |
|
జాతులు |
|
పిలుచువిధం | Malian |
ప్రభుత్వం | Unitary semi-presidential republic |
• President | Ibrahim Boubacar Keïta |
• Prime Minister | Soumeylou Boubèye Maïga |
శాసనవ్యవస్థ | National Assembly |
Independence | |
• from Francea | 20 June 1960 |
• as Mali | 22 September 1960 |
విస్తీర్ణం | |
• మొత్తం | 1,240,192 km2 (478,841 sq mi) (23rd) |
• నీరు (%) | 1.6 |
జనాభా | |
• November 2018 census | 19,329,841[2] (67th) |
• జనసాంద్రత | 11.7/km2 (30.3/sq mi) (215th) |
GDP (PPP) | 2018 estimate |
• Total | $44.329 billion[3] |
• Per capita | $2,271[3] |
GDP (nominal) | 2018 estimate |
• Total | $17.407 billion[3] |
• Per capita | $891[3] |
జినీ (2010) | 33.0[4] medium |
హెచ్డిఐ (2017) | 0.427[5] low · 182th |
ద్రవ్యం | West African CFA franc (XOF) |
కాల విభాగం | UTC+0 (GMT) |
వాహనాలు నడుపు వైపు | right[6] |
ఫోన్ కోడ్ | +223 |
Internet TLD | .ml |
|
ప్రస్తుతమున్న మాలి మూడు పశ్చిమ ఆఫ్రికా సామ్రాజ్యములలో భాగంగా ఉంటూ ట్రాన్స్-సహారన్ వర్తకాన్ని నియంత్రించింది: ఘనా సామ్రాజ్యం, మాలి సామ్రాజ్యం (దీనికి మాలి పేరు పెట్టబడింది), తూయింగ్ సామ్రాజ్యం. దేశ స్వర్ణ యుగంలో గణిత శాస్త్రం, ఖగోళ శాస్త్రం, సాహిత్యం, కళలు అభివృద్ధి చెందాయి.[10][11] 1300 లో శిఖరాగ్రస్థితిలో ఉన్న సమయంలో మాలి సామ్రాజ్యం ఆధునిక ఫ్రాన్సు కంటే రెండు రెట్లు అధిక వైశాల్యంతో ఆఫ్రికా పశ్చిమ తీరం వరకూ విస్తరించింది.[12] 19 వ శతాబ్దం చివరలో ఆఫ్రికా ఆక్రమణ సమయంలో మాలి నియంత్రణను ఫ్రాన్సు స్వంతం చేసుకుంది. ఇది ఫ్రెంచ్ సుడాన్లో భాగంగా మారింది. ఫ్రెంచ్ సుడాన్ (సుడానీస్ రిపబ్లిక్గా పిలువబడేది) 1959 లో సెనెగల్తో కలిసి, 1960 లో మాలి ఫెడరేషనుగా స్వాతంత్ర్యం పొందింది. తరువాత కొంతకాలానికి సెనెగలు సమాఖ్య నుంచి ఉపసంహరించిన తరువాత సుడానీస్ రిపబ్లిక్కు మాలిని స్వయంగా స్వతంత్ర రిపబ్లిక్కుగా ప్రకటించింది. సుదీర్ఘకాలం ఏక-పార్టీ పాలన కొనసాగిన తర్వాత 1991 లో తలెత్తిన తిరుగుబాటు తరువాత కొత్త రాజ్యాంగం రూపొందించబడి తరువాత మాలిని ఒక బహుళ-పార్టీ ప్రజాస్వామ్య దేశంగా స్థాపించడింది.
2012 జనవరిలో ఉత్తర మాలిలో సాయుధ పోరాటాలు జరిగాయి. తిరుగుబాటు మార్చిలో తీవ్రరూపం దాల్చింది. తిరుగుబాటులో ఉత్తరప్రాంతం టువరెగ్ తిరుగుబాటుదారులు వశపరచుకుని ఏప్రిలులో అజావాడు పేరుతో కొత్త దేశాన్ని ప్రకటించారు.[13] టువరెక్ ప్రతిస్పందనగా 2013 జనవరిలో ఫ్రెంచి సైన్యం " ఆపరేషన్ సర్వెలును " ప్రారంభించింది.[14][15] ఒక నెల తరువాత మాలీ, ఫ్రెంచి దళాలు ఉత్తరప్రాంతం లోని చాలా భూభాగాన్ని స్వాధీనం చేసుకున్నాయి. 2013 జూలై 28 న రెగ్యులర్ ఎన్నికలు జరిగాయి. ఆగస్టు 11 న జరిగిన రెండో రౌండ్ రన్-ఆఫ్ శాసనసభ ఎన్నికలు జరిగాయి. నవంబరు 24 న, డిసెంబరు 15 న జరిగాయి.