สัตว์

สัตว์ (อังกฤษ: animal) เป็นสิ่งมีชีวิตยูแคริโอตหลายเซลล์ที่ประกอบกันขึ้นเป็นอาณาจักรสัตว์ (Animalia) สัตว์เกือบทั้งหมดบริโภคอินทรียวัตถุ หายใจด้วยออกซิเจน สามารถเคลื่อนไหวได้เอง สามารถสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศได้ และเติบโตจากเซลล์ทรงกลมกลวงในช่วงการเกิดเอ็มบริโอ มีสปีชีส์สัตว์ที่ยังมีชีวิตอยู่มากกว่า 1.5 ล้านสปีชีส์ที่ได้รับการบรรยายลักษณะแล้ว ประมาณ 1 ล้านในจำนวนนี้เป็นแมลง แต่ก็มีการประมาณจำนวนสปีชีส์ของสัตว์ทั้งหมดที่ 7 ล้านสปีชีส์ สัตว์มีขนาดได้ตั้งแต่ 8.5 ไมโครเมตรไปจนถึง 33.6 เมตร (110 ฟุต) สัตว์มีปฏิสัมพันธ์ที่ซับซ้อนต่อสัตว์อื่นและสภาพแวดล้อม ทำให้เกิดเป็นสายใยอาหารที่สลับซับซ้อนได้ อาณาจักร Animalia รวมมนุษย์ไปด้วย แต่คำว่า "สัตว์" โดยทั่วไปนั้นมักหมายถึงสัตว์อื่นที่ไม่ใช่มนุษย์ การศึกษาสัตว์ที่ไม่ใช่มนุษย์นั้นเรียกว่าสัตววิทยา

สัตว์ ช่วงเวลาที่มีชีวิตอยู่: กลางยุคไครโอเจเนียน–ปัจจุบัน, 665–0Ma ฟา. โพรเทอโรโซอิก อาร์เคียน เฮด.
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
โดเมน:	ยูแคริโอตา Eukaryota
เคลด:	อะมอร์เฟีย Amorphea
เคลด:	โอบาซัว Obazoa
เคลด:	โอพิสโธคอนตา Opisthokonta
เคลด:	โฮโลซัว Holozoa
เคลด:	ไฟโลซัว Filozoa
เคลด:	Choanozoa
อาณาจักร:	สัตว์ Animalia Linnaeus, 1758
Subdivisions
ไบลาทีเรีย (~30 phyla) ไนดาเรีย ทีโนฟอรา พลาโคซัว ฟองน้ำ
ชื่อพ้อง
Metazoa Haeckel 1874[1] Choanoblastaea Nielsen 2008[2] Gastrobionta Rothm. 1948[3] Zooaea Barkley 1939[3] Euanimalia Barkley 1939[3]

สปีชีส์สัตว์ที่ยังมีชีวิตอยู่ส่วนมากอยู่ในกลุ่มไบลาทีเรีย ซึ่งเป็นเคลดที่แผนกายของสมาชิกมีสมมาตรด้านข้าง ไบลาทีเรียประกอบด้วยสัตว์จำพวกโพรโทสโทเมีย อันประกอบด้วยสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังหลายกลุ่ม เช่น นีมาโทดา สัตว์ขาปล้อง หนอนตัวแบน มอลลัสกา เป็นต้น และสัตว์จำพวกดิวเทอโรสโทเมีย อันประกอบไปด้วยอิคีเนอเดอร์เมอเทอและสัตว์มีแกนสันหลังที่รวมสัตว์มีกระดูกสันหลังด้วย สิ่งมีชีวิตที่จัดว่าเป็นสัตว์ยุคแรกนั้นปรากฏขึ้นครั้งแรกในกลุ่มสิ่งมีชีวิตยุคอีดีแครัน (Edicaran biota) แห่งพรีแคมเบรียนตอนปลาย ไฟลัมของสัตว์ยุคปัจจุบันจำนวนมากมีซากดึกดำบรรพ์ระบุว่าเคยเป็นสปีชีส์น้ำมาก่อนในช่วงการระเบิดยุคแคมเบรียน เริ่มต้นขึ้นเมื่อประมาณ 542 ล้านปีก่อน มีการพบกลุ่มยีนจำนวน 6,331 กลุ่มที่ปรากฏร่วมกันในสัตว์ที่ยังมีชีวิตอยู่ทั้งหมด ลักษณะดังกล่าวอาจเกิดขึ้นจากบรรพบุรุษร่วมกันของสัตว์ที่มีชีวิตอยู่เมื่อ 650 ล้านปีก่อน

ในอดีต อริสโตเติลจำแนกสัตว์ออกเป็นสองกลุ่ม คือ กลุ่มที่มีเลือดและไม่มีเลือด คาร์ล ลินเนียสสร้างการจำแนกสิ่งมีชีวิตอย่างเป็นลำดับเป็นครั้งแรกในปี พ.ศ. 2301 ด้วยผลงาน Systema Naturae ของเขา ซึ่งต่อมาฌ็อง-บาติส ลามาร์กขยายเพิ่มเป็น 14 ไฟลัมในปี พ.ศ. 2352 ในปี พ.ศ. 2417 แอ็นสท์ แฮเคิลแบ่งอาณาจักรสัตว์ออกเป็นเมทาซัวหลายเซลล์ (พ้องกับ Animalia) และโพรโทซัว อันเป็นสิ่งมีชีวิตเซลล์เดียวที่ไม่ได้รับการพิจารณาว่าเป็นสัตว์อีกต่อไป ในยุคปัจจุบัน การจำแนกประเภทของสัตว์ขึ้นอยู่กับวิธีการขั้นสูง เช่น วิวัฒนาการชาติพันธุ์เชิงโมเลกุล (Molecular phylogenetics) ซึ่งสามารถแสดงความสัมพันธ์เชิงวิวัฒนาการระหว่างสัตว์แต่ละชนิดได้อย่างดี

มนุษย์นำสัตว์มาใช้ประโยชน์ในหลากหลายด้าน เช่น นำมาบริโภคเป็นอาหาร (รวมทั้งเนื้อสัตว์ นม และไข่) นำมาใช้เป็นวัสดุ (เช่น หนังสัตว์ ขนสัตว์ เป็นต้น) และนำมาเป็นสัตว์เลี้ยงสำหรับขนส่งหรือใช้แรงงาน เป็นต้น มนุษย์นำสุนัขมาใช้ในการล่าสัตว์ขณะที่มีสัตว์บกและสัตว์น้ำจำนวนมากถูกล่าเป็นกีฬา สัตว์ที่ไม่ใช่มนุษย์ปรากฏในงานศิลปะตั้งแต่ยุคเริ่มแรกของมนุษย์ และยังปรากฏในปรัมปราวิทยาและศาสนาด้วย

รากศัพท์

คำว่า "สัตว์" มีรากศัพท์มาจากภาษาสันสกฤตว่า सत्त्व (สตฺตฺว) แปลว่าความเป็น^[4]

คำว่า "animal" ในภาษาอังกฤษมีรากศัพท์มาจากภาษาละตินว่า animalis แปลว่ามีลมหายใจ มีวิญญาณ หรือสิ่งมีชีวิต^[5] ส่วนนิยามในทางชีววิทยานั้นหมายถึงทุกสมาชิกในอาณาจักร Animalia^[6] แต่เมื่อใช้โดยทั่วไป คำว่า "สัตว์" บางครั้งหมายถึงแค่สัตว์อื่นที่ไม่ใช่มนุษย์ อันเป็นผลมาจากแนวคิดมนุษย์เป็นศูนย์กลาง^{[7][8][9][10]}

ลักษณะ

สัตว์มีลักษณะหลายประการที่จำแนกชัดเจนจากสิ่งมีชีวิตอื่น สัตว์เป็นสิ่งมีชีวิตยูแคริโอตและหลายเซลล์^[11][12] ต่างจากแบคทีเรียที่เป็นโพรแคริโอต ต่างจากโพรทิสตาที่เป็นยูแคริโอตแต่เป็นเซลล์เดียว และต่างจากพืชและสาหร่ายที่สามารถสร้างอาหารได้เอง^[13] แต่สัตว์นั้นเป็นเฮเทโรทรอพ^[12][14] กล่าวคือต้องรับอาหารจากแหล่งอื่นมาย่อยสลายภายใน^[15] สัตว์เกือบทั้งหมดหายใจด้วยออกซิเจน^[16] สัตว์ทั้งหมดเคลื่อนไหวได้เอง^[17] (สามารถขยับร่างกายได้โดยธรรมชาติ) อย่างน้อยในช่วงหนึ่งของวัฎจักรชีวิต แต่ในสัตว์บางชนิด ได้แก่ ฟองน้ำ ปะการัง หอยแมลงภู่ และเพรียง มักจะเกาะอยู่กับที่ในช่วงหลังของชีวิต บลาสตูลาเป็นระยะหนึ่งในช่วงการเกิดเอ็มบริโอที่เป็นเอกลักษณ์ของสัตว์ส่วนใหญ่^[18] อันเป็นกระบวนการที่ทำให้เซลล์สามารถเปลี่ยนสภาพไปเป็นเนื้อเยื่อและอวัยวะต่าง ๆ ได้

โครงสร้าง

สัตว์ทั้งหมดประกอบขึ้นจากเซลล์ที่ล้อมไปด้วยสารเคลือบเซลล์ต่าง ๆ ที่ประกอบขึ้นจากคอลลาเจนและไกลโคโปรตีนที่ยืดหยุ่น^[19] ระหว่างการเจริญเติบโต สารเคลือบเซลล์ของสัตว์ก่อตัวเป็นโครงร่างที่ค่อนข้างยืดหยุ่น เซลล์สามารถขยับและจัดเรียงตัวเองใหม่ได้ ทำให้โครงสร้างที่ซับซ้อนสามารถก่อตัวขึ้นได้ โครงร่างนี้สามารถแข็งตัวขึ้นและกลายเป็นโครงร่างเปลือก กระดูก หรือ ขวาก^[20] ในทางกลับกัน เซลล์ของสิ่งมีชีวิตหลายเซลล์อื่น (สาหร่าย พืช และเห็ดราเป็นหลัก) จะยึดอยู่กับที่ด้วยผนังเซลล์ และพัฒนาขึ้นระหว่างการเจริญเติบโตเรื่อย ๆ^[21] เซลล์สัตว์มีรอยต่อระหว่างเซลล์ที่เป็นเอกลักษณ์ ได้แก่ ไทต์ จังก์ชัน แกบจังก์ชัน และเดสโมโซม^[22]

ร่างกายของสัตว์ส่วนมาก ยกเว้นฟองน้ำและพลาโคซัว แยกออกเป็นเนื้อเยื่อต่าง ๆ ^[23] รวมถึงกล้ามเนื้อที่ทำให้เคลื่อนไหวได้ และเนื้อเยื่อประสาทที่ถ่ายทอดสัญญาณและควบคุมร่างกาย โดยปกตินั้นจะมีห้องย่อยอาหารภายใน ไม่ว่าจะมีทางเข้าเดียว (อย่างในทีโนโฟรา ไนดาเรีย และหนอนตัวแบน) หรือสองทางเข้า (อย่างในไบลาทีเรียส่วนใหญ่)^[24]

การสืบพันธุ์และการเจริญเติบโต

การสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศเกือบจะปรากฏในสัตว์ทุกชนิด ดังเช่นในแมลงปอเหล่านี้

สัตว์เกือบทั้งหมดสืบพันธุ์โดยอาศัยเพศ^[25] สัตว์เหล่านี้จะสร้างเซลล์สืบพันธุ์แฮพล็อยด์สองชนิดจากไมโอซิส อันได้แก่สเพอร์แมโทซูน เซลล์สืบพันธุ์ขนาดเล็กที่เคลื่อนไหวเองได้ และเซลล์ไข่ที่มีขนาดใหญ่กว่าและเคลื่อนไหวเองไม่ได้^[26] สองเซลล์นี้จะรวมตัวกันเป็นไซโกต^[27] ที่เจริญเติบโตขึ้นด้วยไมโอซิสอยู่ภายในทรงกลมกลวง เรียกว่า บลาสตูลา ในฟองน้ำ ตัวอ่อนบลาสตูลาจะว่ายน้ำไปสู่ตำแหน่งใหม่ ยึดติดกับก้นทะเล และเจริญเติบโตกลายเป็นฟองน้ำตัวใหม่^[28] ในสัตว์กลุ่มอื่น ๆ ส่วนใหญ่ บลาสตูลาจะเข้าสู่การจัดเรียงใหม่ที่ซับซ้อนมากขึ้น^[29] เริ่มแรกมันจะบุ๋มลงไป เกิดเป็นแกสตรูลาที่มีห้องย่อยอาหารและเนื้อเยื่อคัพภะสองชั้น ได้แก่ เอ็กโทเดิร์มอยู่ด้านนอก และเอนโดเดิร์มอยู่ด้านใน^[30] ในกรณีส่วนใหญ่นั้น ชั้นที่สามที่เรียกว่า เมโซเดิร์ม จะเจริญขึ้นระหว่างสองชั้นนั้น^[31] เนื้อเยื่อคัพภะเหล่านี้ภายหลังจะเปลี่ยนสภาพไปเป็นเนื้อเยื่อและอวัยวะต่าง ๆ^[32]

กรณีซ้ำ ๆ ของการผสมพันธุ์โดยอาศัยเพศระหว่างสายเลือดเดียวกันโดยปกติจะนำไปสู่ความเสื่อมโทรมทางสายเลือดภายในกลุ่มประชากร เนื่องจากความชุกที่เพิ่มขึ้นของลักษณะด้อยอันตราย^[33][34] สัตว์ได้วิวัฒนาการกลไกจำนวนมากเพื่อหลีกเลี่ยงการผสมพันธุ์ระหว่างสายเลือดที่ใกล้ชิดกัน^[35] ในบางสปีชีส์ เช่น Malurus splendens ตัวเมียจะผสมพันธุ์กับตัวผู้หลายตัว ทำให้เกิดรุ่นลูกที่มีคุณภาพทางพันธุกรรมมากขึ้น^[36]

สัตว์บางชนิดสามารถสืบพันธุ์โดยไม่อาศัยเพศ ซึ่งมักก่อให้เกิดการโคลนของพันธุกรรมรุ่นพ่อแม่ การสืบพันธุ์ในลักษณะนี้อาจเกิดได้จากการขาดออกเป็นท่อน การแตกหน่อดังเช่นในไฮดราและไนดาเรียอื่น ๆ หรือไม่ผสมพันธุ์เลยโดยไข่ซึ่งเจริญพันธุ์แล้วไม่ได้ผ่านการผสมพันธุ์ดังเช่นในเพลี้ยอ่อน^[37][38]

ความหลากหลาย

ขนาด

ข้อมูลเพิ่มเติม: สิ่งมีชีวิตขนาดใหญ่ที่สุด และ สิ่งมีชีวิตขนาดเล็กที่สุด

วาฬสีน้ำเงิน (Balaenoptera musculus) เป็นสัตว์ที่มีขนาดใหญ่ที่สุดเท่าที่เคยมีมา โดยมีน้ำหนักได้ถึง 190 ตัน และมีความยาวได้ถึง 33.6 เมตร (110 ฟุต)^[39][40] สัตว์บกที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในปัจจุบันคือ ช้างแอฟริกันป่า (Loxodonta africana) ซึ่งมีน้ำหนักได้ถึง 12.25 ตัน^[39] และมีความยาวได้ถึง 10.67 เมตร (35.0 ฟุต)^[39] สำหรับสัตว์บกที่มีขนาดใหญ่ที่สุดที่เคยมีชีวิตอยู่คือ ไททันโนซอร์ ไดโนเสาร์ซอโรพอด เช่น Argentinosaurus ซึ่งอาจมีน้ำหนักได้ถึง 73 ตัน และ Supersaurus ซึ่งอาจมีความยาวได้ถึง 39 เมตร^[41][42] ขณะที่สัตว์บางชนิดมีขนาดเล็กมาก เช่น มิกโซซัว (ปรสิตภาคบังคับในซีเลนเทอราตา) ซึ่งไม่เคยมีขนาดใหญ่เกินกว่า 20 ไมโครเมตร^[43] โดยหนึ่งในสายพันธุ์ที่มีขนาดเล็กที่สุด (Myxobolus shekel) มีขนาดเพียง 8.5 ไมโครเมตรเมื่อโตเต็มที่^[44]

• 
  วาฬสีน้ำเงิน เป็นสัตว์ที่มีขนาดใหญ่ที่สุดเท่าที่เคยมีมา โดยมีความยาวได้ถึง 33.6 เมตร (110 ฟุต).
• 
  มิกโซซัว เช่น Myxobolus cerebralis เป็นปรสิตเซลล์เดียวที่มีขนาดไม่เกิน 20 ไมโครเมตร

ความหลากหลายของจำนวนและถิ่นที่อยู่อาศัยของไฟลัมหลัก

ตารางต่อไปนี้แสดงจำนวนที่คาดการณ์ของสปีชีส์ที่มีการบรรยายไว้ของไฟลัมสัตว์หลัก ๆ ^[45] รวมถึงถิ่นที่อยู่อาศัยหลัก (บนบก น้ำจืด^[46] และทะเล)^[47] และวิถีชีวิตที่อิสระหรือปรสิต^[48] จำนวนสปีชีส์ที่คาดการณ์ในที่นี้อ้างอิงจากจำนวนที่ได้รับการบรรยายทางวิทยาศาสตร์; ในขณะที่มีการคาดการณ์ที่ใหญ่กว่ามากที่ถูกคำนวณด้วยวิธีการต่าง ๆ ซึ่งอาจแตกต่างกันอย่างมาก ตัวอย่างเช่น มีการบรรยายสปีชีส์ของหนอนตัวกลมประมาณ 25,000–27,000 ชนิด ในขณะที่ประมาณการจำนวนชนิดพันธุ์ทั้งหมดที่เผยแพร่มีตั้งแต่ 10,000–20,000; 500,000; 10 ล้าน; และ 100 ล้าน สปีชีส์^[49] การใช้รูปแบบในลำดับชั้นของอนุกรมวิธาน จำนวนสปีชีส์ทั้งหมดของสัตว์—รวมถึงชนิดที่ยังไม่ได้บรรยาย—ถูกคำนวณในปี ค.ศ. 2011 ว่ามีประมาณ 7.77 ล้านชนิด^[50][51][a]

ไฟลัม	ตัวอย่าง	สปีชีส์	บนบก	ทะเล	น้ำจืด	อิสระ	ปรสิต
Arthropoda		1,257,000[45]	Yes 1,000,000 (แมลง)[53]	Yes >40,000 (Malac- ostraca)[54]	Yes 94,000[46]	Yes[47]	Yes >45,000[b][48]
Mollusca		85,000[45] 107,000[55]	35,000[55]	60,000[55]	5,000[46] 12,000[55]	Yes[47]	>5,600[48]
Chordata		>70,000[45][56]	23,000[57]	13,000[57]	18,000[46] 9,000[57]	Yes	40 (อันดับปลาหนัง)[58][48]
Platyhelminthes		29,500[45]	Yes[59]	Yes[47]	1,300[46]	Yes[47] 3,000–6,500[60]	>40,000[48] 4,000–25,000[60]
Nematoda		25,000[45]	Yes (soil)[47]	4,000[49]	2,000[46]	11,000[49]	14,000[49]
Annelida		17,000[45]	Yes (soil)[47]	Yes[47]	1,750[46]	Yes	400[48]
Cnidaria		16,000[45]		Yes[47]	Few[47]	Yes[47]	>1,350 (Myxozoa)[48]
Porifera		10,800[45]		Yes[47]	200–300[46]	Yes	Yes[61]
Echinodermata		7,500[45]		7,500[45]		Yes[47]
Bryozoa		6,000[45]		Yes[47]	60–80[46]	Yes
Rotifera		2,000[45]		>400[62]	2,000[46]	Yes	Yes[63]
Nemertea		1,350[64][65]		Yes	Yes	Yes
Tardigrada		1,335[45]	Yes[66] (พืชชื้น)	Yes	Yes	Yes
จำนวนทั้งหมดของสปีชีส์ที่มีการบรรยายและยังคงมีชีวิตอยู่ ข้อมูลเมื่อ 2024[update]: 1,563,470 (ตามที่ระบุใน Catalogue of Life)

สายวิวัฒนาการ

ข้อมูลเพิ่มเติม: รายชื่อสัตว์

สัตว์เป็นกลุ่มชาติพันธุ์เดียว กล่าวคือสัตว์ทุกชนิดมีบรรพบุรุษร่วมกัน สัตว์เป็น "พี่น้อง" กับโคอาโนแฟลกเจลลาตา ซึ่งประกอบกันขึ้นเป็นโคอาโนซัว^[67] สัตว์แรกเริ่มที่สุดนั้น ได้แก่ ฟองน้ำ ทีโนฟอรา ไนดาเรีย และพลาโคซัว มีแผนกายที่ขาดสมมาตรด้านข้าง ความสัมพันธ์ระหว่างสัตว์เหล่านี้ยังเป็นที่กังขา กลุ่มพี่น้องของสัตว์อื่นทั้งหมดอาจเป็นฟองน้ำหรือทีโนฟอรา โดยที่ทั้งคู่นั้นขาดยีนฮอกซ์ ซึ่งสำคัญสำหรับการเจริญเติบโตของแผนกาย^[68]

ยีนเหล่านี้พบได้ในพลาโคซัว^[69][70] และสัตว์ชั้นสูงกว่าอย่างไบลาทีเรีย^[71][72] กลุ่มยีนทั้งหมด 6,331 กลุ่มมีร่วมกันในสัตว์ที่ยังมีชีวิตอยู่ทุกชนิดที่ได้รับการระบุสายพันธุ์แล้ว นี่อาจเกิดขึ้นจากบรรพบุรุษร่วมตัวเดียวกันที่มีชีวิตอยู่เมื่อ 650 ล้านปีก่อนในยุคพรีแคมเบรียน 25 กลุ่มจากกลุ่มยีนเหล่านี้เป็นกลุ่มยืนแกนกลางซึ่งพบได้เฉพาะในสัตว์ 8 ใน 25 กลุ่มนี้เป็นส่วนประกอบจำเป็นของทางส่งสัญญาณแบบดับเบิลยูเอ็นทีและทีจีเอฟ-เบตา ซึ่งอาจเป็นสิ่งที่ทำให้สัตว์กลายเป็นสิ่งมีชีวิตหลายเซลล์โดยให้แบบแผนแก่ระบบแกนของร่างกาย (ในสามมิติ) และอีก 7 กลุ่มเป็นแฟกเตอร์ของการถอดรหัส รวมถึงโปรตีนโฮเมโอโดเมนที่มีส่วนในการควบคุมการเจริญเติบโต^[73][74]

สายวิวัฒนาการ (เฉพาะของสายหลัก) นี้ระบุจำนวนล้านปีโดยประมาณที่สายวิวัฒนาการนั้นแยกจากกัน^{[75][76][77][78][79]}

Choanozoa

โคอาโนแฟลกเจลาตา Animalia ฟองน้ำ Eumetazoa ทีโนฟอรา ParaHoxozoa พลาโคซัว ไนดาเรีย Bilateria เซนาซีโลมอร์ฟา Nephrozoa Deuterostomia สัตว์มีแกนสันหลัง อัมบูลาคราเรีย Protostomia Ecdysozoa สกาลิโดฟอรา สัตว์ขาปล้องและพวก นีมาโทดาและพวก >529 mya Spiralia Gnathifera โรติเฟอราและพวก คีโทนาธา Platytrochozoa หนอนตัวแบนและพวก Lophotrochozoa มอลลัสกาและพวก หนอนปล้องและพวก 550 mya 580 mya 610 mya 650 mya Triploblasts 680 mya 760 mya

950 mya

หมายเหตุ

1. การประยุกต์ใช้ดีเอ็นเอบาร์โค้ดในอนุกรมวิธานเพิ่มความซับซ้อนให้มากขึ้น; การวิเคราะห์บาร์โค้ดในปี ค.ศ. 2016 คาดการณ์จำนวนสปีชีส์ของแมลงในประเทศแคนาดาเกือบ 100,000 ชนิด และสรุปว่าสปีชีส์ของแมลงทั่วโลกต้องมีมากกว่า 10 ล้านชนิด โดยเกือบ 2 ล้านชนิดอยู่ในวงศ์ของแมลงวันที่รู้จักในชื่อแมลงวันปม (Cecidomyiidae)^[52]
2. Not including parasitoids.^[48]

ดูเพิ่ม

• สถานีย่อยโลกของสัตว์

• รายชื่อสัตว์
• 11 อันดับสัตว์โลกที่เคยถูกใช้ในกองทัพทหาร