Çepniler
Türkiye ve Türkmenistan'da yaşayan bir Oğuz boyu / From Wikipedia, the free encyclopedia
Çepniler (Osmanlıca: چپني, romanize: Çepni, Eski Anadolu Türkçesi: جآپنِ, romanize: Çepni) veya Çepni boyu, yoğunlukla Doğu Karadeniz ve Türkmenistan'ın batı bölgelerinde yaşayan, Oğuz boylarından Üçoklara mensup olan Hanefi Sünni yerleşik Türk halkıdır.
Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
---|---|
Türkiye Çoğunluk: Doğu Karadeniz: Giresun, Ordu, Trabzon, Gümüşhane Yerli azınlık: Gaziantep (Rumkale Çepnileri), İzmir, Balıkesir, Rize, Samsun[1][2][3] | |
Türkmenistan: Balkan Vilayeti[4] | |
Diller | |
Din | |
Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuzların 24 boyundan biri ve Kaşgarlı Mahmud'a göre yirmi iki Oğuz bölüğünden Divân-ı Lügati't-Türk'te; "Yirmibirincisi: "جآپنِ Çepni"lerdir. Belgeleri şudur : [6] şeklinde tanımladığı bir Oğuz boyudur. Boyun genel özelliği asi, atılgan, cesur, mert ve savaşçı olmalarıdır. Çepni kelimesi düşmanla savaşan, mert, yiğit, asi, cesur anlamında kullanılmıştır.
Anadolu'ya gelmeden önce bugünkü Türkmenistan'ın batısında[4] öbür Türkmen boylarıyla birlikte yaşayan Çepniler, Selçuklu akınlarına katılıp Anadolu'ya girdiler. Başta Karadeniz olmak üzere Anadolu'nun belirli bölgelerinin Türkleşmesinde önemli rol oynadılar. 1515 yılındaki tahrir defterlerine göre şimdiki Giresun ve civarındaki iller Çepni yerleşimi olmalarından dolayı Vilayet-i Çepni olarak adlandırılmıştır.[7]
Göçebe yaşam tarzını Anadolu'ya geldikten sonra da koruyan boylardan biri olan Çepnilerin çoğu 1860'larda Osmanlı İmparatorluğu'nun baskısıyla yerleşik yaşama geçmeye zorlandı.[8]
Prof. Dr. Faruk Sümer Oğuzlar/Türkmenler isimli eserinde Çepnilerin, Hacı Bektaşi Veli'nin müritlerinden olduklarını ve Anadolu'nun değişik yerlerinde yaşadıklarını, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Trabzon, Bayburt olmak üzere Karadeniz Bölgesi'nde yoğun olarak yaşayan Çepnilerin zamanında Alevi olduklarını ve sonradan Sünnileştiklerini yazar.[8][9] Türkolog Prof. Dr. Irene Melikoff, Hacı Bektaşi Veli ve onun ilk müritlerinden olan Kadıncık Ana ve Abdal Musa'nın da Çepni olduğunu yazar.[10][11] Vilayet-nameye göre Kırşehirin Suluca Kara-Hüyük köyüne gelen Hacı Bektaş-ı Veli'nin ilk müridleri Çepni'dendiler. Bu husus aynı zamanda bu boyun mensuplarından mühim bir kısmının niçin Alevi olduğunu izah edebilir. Çepnilerin mühim bir kısmı 1240'taki Baba İshak Türkmenlerinin isyanına katılmıştır.[12]