Çu Nehri
Rusya, Kazakistan ve Kırgızistan'da bir ırmak / From Wikipedia, the free encyclopedia
Çu veya Çuy Nehri, (Rusça: Чу; Kırgızca: Чүй, Çüy; Kazakca: Шу) kuzey Kırgızistan ve güney Kazakistan'dan akan, ortalama uzunluğu 1,186 kilometre olup Kırgızistan'nın en uzun nehridir.[4]
Çuy Nehri Чүй (Kırgızca) Шу (Kazakça) Чу (Rusça) | |
---|---|
Tokmok yakınlarında Çuy Nehri
| |
Konum | |
Ülke(ler) | Kırgızistan, Kazakistan |
Eyalet(ler) | Narın İli, Issık-Göl İli, Çuy İli (KG); Jambıl, Türkistan (KZ) |
Genel bilgiler | |
Aktığı yer | İli → Balkaş Gölü |
Birleşim (kaynak) | Joon-Arık ve Koçkor nehirlerin birleşmesiyle |
Kaynak | Tanrı Dağları[1] 42.221°K 75.741389°D / 42.221; 75.741389 |
Kaynak rakımı | y. 1.801 m (5.909 ft)[2] |
Ağız | İli[3] 44.983333°K 67.716667°D / 44.983333; 67.716667 |
Ağız rakımı | y. 121 m (397 ft)[2] |
Yükseklik farkı | y. 1.680 m (5.510 ft)[2] |
Uzunluk | y. 1.300 km (810 mi) |
Havza alanı | y. 60.800 km2 (23.500 sq mi) |
Debi | y. 11,4 metreküp/saniye (400 cu ft/s) |
Nehir Kırgızistan tarafında, batı Tanrı Dağlarından doğar. Joon-Arık [en] (Джуанарык) ve Koçkor [en] (Кочкор) nehirlerin birleşmesiyle oluşmaktadır.[1] Narın tarafından akarak Balıkçı’ya gelen Çu nehri Issık Gölün kıyısına kadar gelir, fakat Isık-Göl’e dökülmeden batıya yönelerek Çuy vadisinden akar.[5][6] Nehrin gölün kenarına kadar gelip göle dökülmeden dönerek gitmesi ve çizdiği eğmeç dolayısıyla, Balıkçı olarak bilinen şehrin bulunduğu yer eskiden ‘Köt-Maldı’ şeklinde adlandırılırdı. Bu nehir alanı eskiden Soğdca (Doğu Fars dili) konuşan İranlı Soğdların yerleşim yeriydi.[7] Kaynağını Tanrı dağlarından alıp çölde kaybolan Çu nehrinin etrafı eski zamanlardan beri Türklerin yerleşim bölgelerinden biridir. Nehrin kıyısında irili ufaklı pek çok yerleşim bulunduğu sanılmaktadır, bugün Ak-peşin harabeleri olarak bilinen yerin eski Türk şehirlerinin kalıntısı olduğu düşünülmektedir. Balasagun'un da Çu nehri havzasında büyük bir şehir olduğu tarihi kaynaklardan bilinmektedir.[8] Ülkenin kuzeyinde bulunan birçok nehirler eriyen kar ve buzullardan beslenir. Güçlü eğimlerden dolayı nehir çok hızlı akışı saniyede 3 metreye ulaşır, bu nedenle kış aylarında nehir donmaz.