Arnavutlar
etnik grup / From Wikipedia, the free encyclopedia
Arnavutlar veya Arnavudlar (Arnavutça: Shqiptarët), ortak bir Arnavut soyunu, kültürünü, tarihini ve dilini paylaşan, Balkan Yarımadası'na özgü bir etnik gruptur.[19] Çoğunlukla Arnavutluk, Kosova, Kuzey Makedonya, Karadağ, Sırbistan'ın yanı sıra Hırvatistan, Yunanistan, İtalya ve Türkiye'de yaşıyorlar. Ayrıca Avrupa, Amerika ve Okyanusya'da yerleşik çeşitli topluluklardan oluşan büyük bir diaspora oluşturuyorlar.
Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
---|---|
Arnavutluk | 3.194.972[1][2] |
Kosova | 1.616.869[3] - 1.800.000 (Tahminî)[4][5][6] |
Türkiye | 1.300.000[7] |
Kuzey Makedonya | 509.083[8] |
Yunanistan | 274.390 - 600.000[9][10] |
İtalya | 495.709[11] |
Almanya | 400.000 |
ABD | 113.661[12] |
Hollanda | 105.706 |
Belçika | 105.000 |
İsviçre | 95.000 |
Sırbistan | 61.647[13] |
İsveç | 35.000[14] |
Karadağ | 30.439[15] |
Kanada | 22.395[16] |
Fransa | 20.000 |
Avusturya | 20.000 |
Hırvatistan | 15.082 |
Bosna-Hersek | 15.000 |
Avustralya | 11.315[17] |
Romanya | 10.000 |
Norveç | 7.000 |
Slovenya | 6.186[18] |
Finlandiya | 5.000 |
Ukrayna | 3.300 |
Rusya | 1.200 |
Diller | |
Din | |
Arnavutlar Paleo-Balkan kökenlidir. Bu kökenlerin yalnızca İliryalılara, Trakyalılara veya diğer Paleo-Balkan halkına atfedilmesi tarihçiler ve etnologlar arasında hala bir tartışma konusudur.
Albanoi etnoniminin ilk sözü MS 2. yüzyılda Ptolemy'nin günümüz Arnavutluk'un merkezinde yaşayan bir İlirya kabilesini tanımlamasıyla ortaya çıktı.[20][21] Arnavutlara etnik bir grup olarak ilk kesin atıf, onları Dirrahium Themasında yaşıyor olarak tanımlayan 11. yüzyıl tarihçisi Michael Attaleiates'ten geliyor.
Shkumbin Nehri, Arnavut dilini kabaca Gheg ve Tosk lehçeleri arasında sınırlar. Arnavutluk'ta Hristiyanlık MS 8. yüzyıla kadar Roma Piskoposunun yetkisi altındaydı. Daha sonra Arnavutluk'taki piskoposluklar Konstantinopolis Patrikliğine devredildi. 1054'teki Büyük Bölünme'den sonra kuzey yavaş yavaş Roma Katolikliğiyle, güney ise Doğu Ortodoksluğuyla özdeşleştirildi. 1190'da Arnavutlar, başkenti Krujë'de olmak üzere Arnavutluk'un merkezinde Arbanon Prensliği'ni kurdular.
Arnavut diasporasının kökleri, Orta Çağ'dan itibaren başlangıçta Güney Avrupa'ya ve sonunda daha geniş Avrupa ve Yeni Dünya'ya göçe dayanmaktadır. 13. ve 18. yüzyıllar arasında çok sayıda insan çeşitli sosyal, ekonomik veya politik zorluklardan kaçmak için göç etti[lower-alpha 1] Arvanitler adlı bir nüfus, 13. ve 16. yüzyıllar arasında Güney Yunanistan'a yerleşti. Başka bir nüfus olan Arbëreshë, 11. ve 16. yüzyıllar arasında Sicilya ve Güney İtalya'ya yerleşti.[23] Arbanasi gibi daha küçük nüfuslar 18. yüzyılda Güney Hırvatistan'a ve Güney Ukrayna'nın bazı bölgelerine yerleşti.[26][27]
15. yüzyıla gelindiğinde, genişleyen Osmanlı İmparatorluğu Balkan Yarımadası'nı fethetti, ancak İskender Bey liderliğindeki Arnavut beyliklerinden oluşan bir birlik olan Lezhë Birliği'nin başarılı isyanı ve direnişiyle karşılaştı. 17. ve 18. yüzyıllarda önemli sayıda Arnavut, onlara Osmanlı İmparatorluğu içinde eşit fırsatlar ve ilerleme olanağı sunan İslam'ı benimsedi.[28] Bundan sonra Arnavutlar önemli konumlara ulaştılar ve daha geniş Müslüman dünyasına kültürel olarak katkıda bulundular.[29] Osmanlı Devleti'nin sayısız memur ve askeri, 40'ı aşkın sadrazam da dahil olmak üzere Arnavut kökenliydi.[30] ve özellikle Köprülü döneminde Osmanlı İmparatorluğu en büyük toprak genişlemesine ulaştı.[31] 18. yüzyılın ikinci yarısı ile 19. yüzyılın ilk yarısı arasında İşkodralı Kara Mahmud Paşa, Tepedelenli Ali Paşa ve Beratlı Ahmet Kurt Paşa tarafından birçok Arnavut Paşalıkları kurulurken; Arnavut valisi Muhammed Ali Paşa da Mısır'da ülkeyi yöneten bir hanedan kurdu. İlgili Kavalalılar Hanedanı, Arnavutların Mısır'da önemli bir topluluk oluşturduğu 20. yüzyılın ortalarına kadar Mısır ve Sudan üzerinde egemenlik sürdü.
19. yüzyılda, Arnavutların hem manevi hem de entelektüel güç toplamasına atfedilen kültürel gelişmeler, sonuçta Arnavut Rönesansına yol açtı. 1912 yılında Balkan Savaşları sırasında Arnavutlar ülkelerinin bağımsızlığını ilan ettiler. Yeni Arnavut devletinin sınırları Bükreş Antlaşması'nın ardından oluşturuldu ve etnik Arnavut nüfusunun yaklaşık yarısı Yunanistan, Karadağ ve Sırbistan arasında paylaştırılarak sınırlarının dışında bırakıldı.[32] İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra 1991 Devrimlerine kadar Arnavutluk, Enver Hoca yönetimindeki komünist bir hükûmet tarafından yönetildi ve Arnavutluk, Avrupa'nın geri kalanından büyük ölçüde izole edildi. Komşu Yugoslavya'da Arnavutlar, Kosova Savaşı ve sonunda Kosova'nın bağımsızlığıyla sonuçlanan ayrımcılık ve sistematik baskı dönemlerine maruz kaldılar.