Japonya
Doğu Asya'da bir ada ülkesi / From Wikipedia, the free encyclopedia
Japonya,[lower-alpha 1] Doğu Asya'da bir ada ülkesidir. Büyük Okyanus'un kuzeybatısında bulunan Japonya Japon Denizi'nden Çin, Kuzey Kore, Güney Kore ve Rusya'nın doğusuna, kuzeyde Ohotsk Denizi'nden güneyde Doğu Çin Denizi'ne ve Tayvan'a kadar uzanır. Fiilî başkenti ve en büyük şehri Tokyo'dur. Adını oluşturan kanji karakterler "güneş" ve "köken" anlamına gelir. Bu nedenle Japonya "Doğan Güneşin Ülkesi" olarak adlandırılır.
Japonya 日本国 Nippon-koku veya Nihon-koku Japonya Devleti | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Japonya'nın Asya projeksiyonu üzerinde yeşil renk ile gösterildiği harita. Açık renkli yerler Japonya'nın hak iddia ettiği topraklardır | |||||||
Başkent ve en büyük şehir | Tokyo (de facto) 35°41′K 139°46′D | ||||||
Resmî dil(ler) | Japonca (de facto) | ||||||
Etnik gruplar (2018) | |||||||
Demonim | Japon | ||||||
Hükûmet | Üniter parlamenter anayasal monarşi | ||||||
| |||||||
Yasama organı | Ulusal Diyet | ||||||
Danışmanlar Meclisi | |||||||
Temsilciler Meclisi | |||||||
Tarihçe | |||||||
| |||||||
Yüzölçümü | |||||||
• Toplam | 377.975 km2[1] (62.) | ||||||
• Su (%) | 1,4[2] | ||||||
Nüfus | |||||||
• 2023 tahminî | 125.416.877[3] (11.) | ||||||
• 2020 sayımı | 126.226.568[4] (11.) | ||||||
• Yoğunluk | 330/km2 (44.) | ||||||
GSYİH (SAGP) | 2023 tahminî | ||||||
• Toplam | $6,495 trilyon[5] (4.) | ||||||
• Kişi başına | $52.120[5] (34.) | ||||||
GSYİH (nominal) | 2023 tahminî | ||||||
• Toplam | $4,231 trilyon[5] (4.) | ||||||
• Kişi başına | $33.950[5] (30.) | ||||||
Gini (2018) | 33.4[6] orta | ||||||
İGE (2022) | 0.920[7] çok yüksek · 24. | ||||||
Para birimi | Japon yeni (JPY · ¥) | ||||||
Zaman dilimi | UTC+09.00 (JSS) | ||||||
Tarih formatı | yyyy年aa月gg日 yyyy/aa/gg | ||||||
Şebeke gerilimi | 100 V-50 ila 60 Hz | ||||||
Trafik akışı | sol | ||||||
Telefon kodu | +81 | ||||||
ISO 3166 kodu | JP | ||||||
İnternet alan adı | .jp |
Japonya, coğrafi yapısı bakımından 14.125 adadan oluşan bir takımadadır. Bu adaların en büyükleri olan Honshu, Hokkaido, Kyushu ve Shikoku adaları ülkenin %97'sini oluşturur ve genellikle ev adaları olarak anılır. Japonya, 125 milyonun üzerinde nüfusuyla dünyanın en kalabalık 11. ülkesi ve aynı zamanda en yoğun nüfuslu ülkelerden biridir. Ülke arazisinin yaklaşık dörtte üçü dağlıktır ve bu da yüksek oranda kentleşmiş nüfusun dar kıyı ovalarında yoğunlaşmasına neden olur. Japonya idari olarak 47 prefektörlük ve coğrafi olarak sekiz geleneksel bölgeye ayrılmıştır. Başkent Tokyo ve çevresindeki bulunan prefektörlükler ve şehirleri kapsayan Büyük Tokyo Metropolü, dünyanın en kalabalık metropoliten alanıdır.
Arkeolojik araştırmalar Üst Paleolitik dönemden beri insanların Japon adalarında yaşadığını göstermektedir. Yazılı tarihte Japonya'nın adı ilk olarak 1. yüzyıldan kalma Çin metinlerinde geçer. Japonya'nın tarihi dış dünyadan etkilendikten sonra çok uzun yıllar boyunca tecrit edilmesiyle şekillenmiştir. MS dördüncü ve dokuzuncu yüzyıllar arasında, Japonya krallıkları bir imparator ve Heian-kyō merkezli imparatorluk sarayı altında birleşti. 12. yüzyıldan başlayarak, siyasi iktidar şogun adı verilen bir dizi askerî lider ve daimyo denilen feodal beylerin elindeydi ve bir savaşçı soylu sınıfı olan samuraylar tarafından uygulanıyordu. Bir asır süren iç savaş döneminin ardından ülke, 1603 yılında izolasyoncu bir dış politika uygulayan Tokugawa şogunluğu altında yeniden birleşti. 1854'te Amerika Birleşik Devletleri filosu, Japonya'yı Batı'ya açmaya zorlaması şogunluğun sona ermesine ve 1868'de imparatorluk otoritesinin yeniden kurulmasına yol açtı. Meiji Dönemi'nde, yeni Japon İmparatorluğu Batı modelli bir anayasayı kabul etti ve sanayileşme ve modernleşme programını izledi. 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarında, Birinci Çin-Japon Savaşı, Rus-Japon Savaşı ve I. Dünya Savaşı'ndaki zaferler ile birlikte militarizmin arttığı bir döneminde Japonya, 1937'de Çin'e savaş ilan etti ve 1941'de Mihver gücü olarak II. Dünya Savaşı'na girdi. Pasifik Cephesi'nde yenilgiye uğrayan ve iki atom bombasına maruz kalan Japonya, 1945'te teslim oldu ve yedi yıllık Müttefik işgali altına girdi. Bu işgal sırasında yeni bir anayasa kabul edildi. Savaştan sonra Japonya, 1990'lardaki ekonomik durgunluğa kadar süren büyük bir ekonomik mucize elde etti.
1947 yılındaki anayasanın kabulünden beri Japonya, sembolik olarak devletin başının imparator olduğu ve seçimle işbaşına gelen iki meclisli bir yasama organı olan Ulusal Diyet ile üniter bir parlamenter anayasal monarşi ile yönetilmektedir. Japonya, ASEAN Plus mekanizmasının, BM, OECD, G7, G8 ve G20'nin bir üyesidir ve büyük güç olarak kabul edilir. Resmî olarak savaş ilan etme hakkından vazgeçmiş olmasına rağmen Japonya, kendini savunma ve barışı koruma rollerinde kullanılan, dünyanın yedinci büyük askerî bütçesiyle modern bir orduya sahiptir. Otomotiv, robotik ve elektronik endüstrilerinde küresel bir lider olan ve bilim ve teknolojiye önemli katkıları bulunan Japonya, 2023 itibarıyla gayri safi yurt içi hasılaya göre 4. ve satın alma gücü paritesine göre 4. en büyük ekonomiye sahiptir ve ayrıca dünyanın en büyük ihracatçısı ve ithalatçılarından da biridir. Japonya, İnsani Gelişme Endeksi'ne göre çok yüksek bir yaşam standardı ile dünyanın en gelişmiş ülkelerinden biri olarak kabul edilir. Nüfusu, dünyadaki en yüksek yaşam beklentisine ve üçüncü en düşük bebek ölüm oranına sahiptir, ancak yaşlanan nüfus ve düşük doğum oranı nedeniyle nüfus düşüşü yaşamaktadır. Japonya, dünya çapında iyi bilinen kapsamlı kültür ve sanat, zengin mutfağı, etkili sineması ve müzik endüstrisi ile önde gelen anime, manga ve video oyunları endüstrisi ile kültürel bir süper güçtür.