Eski Türk yazısı
Türk dillerinin yazılması için kullanılmış ilk yazı düzeni / From Wikipedia, the free encyclopedia
Orhun, Göktürk ya da Köktürk alfabesi, Göktürkler ve diğer erken dönem Türk kağanlıkları tarafından kullanılmış, Türk dillerinin yazılması için kullanılmış ilk yazı sistemlerinden biridir.[1] Alfabe, 4'ü ünlü olmak üzere 38 damga (harf) içermektedir.[2]
Eski Türk yazısı Orhun alfabesi | |
---|---|
Tür | Alfabe |
Diller | Eski Türkçe |
Dönem | 8-10. yüzyıllar arası[1] |
Aile sistemi | |
Kardeş alfabeler | Rovaş alfabesi |
ISO 15924 | rtl, Old Turkic |
Yön | Sağdan sola |
Unicode adı | Old Turkic |
Unicode aralığı | U+10C00–U+10C4F |
Bu sayfa UFA fonetik Unicode semboller içerir. Doğru bir görüntüleme desteğiniz bulunmadığı takdirde, soru işaretleri, kutular veya diğer Unicode karakterleri görebilirsiniz. IPA sembolleri ile ilgili rehberi okumak için, bakınız Yardım:IPA. |
7. yüzyıldan 10. yüzyıla değin kullanılmış[3] yazı sisteminin kökenleri genellikle Arami asıllı Pehlevi ve Soğut alfabelerine[4] ya da tamgalara dayandırılmaktadır dense de aslına bakıldığı zaman, devrin Türkleri tarafından kullanılan tamgalar bütünü olduğu görünmektedir. Av hayvanları ve günlük kullanılan silahlar da dahil olmak üzere birçok etken bu durumda söz konusudur. Hükümdar hanedanı olan Aşina boyuna ait tamganın ve yine silah olarak kullanılan ok ve yay figürünün örnekleri yazım şekillerinde kendini gösterir. Orhun alfabesi, Yenisey Yazıtları'nda 100'ün üzerinde olan damga (harf) sayısı, Orhun Yazıtları'nda 38 damgaya düşmüştür. Damgaların temsil ettikleri sesleri: ab ‘av’, eb ‘ev’, ay, er, at, it (köpek), ok, ök (keçi), gibi Türkçede anlamları bulunmaktadır, bu damgaların kaya resimlerinden zamanla harflere dönüştüğü düşünülmektedir.
Orhun alfabesi, Eski İskandinav yazıtlarında kullanılmış Runik yazının karakterlerine benzediği için geçmişte Avrupa literatüründe, Sibirya Run harfleri, Yenisey Run harfleri, Runik alfabe ve Türk Run Yazısı olarak da adlandırılmıştır.[5] Göktürklere ait Orhun Yazıtları'nda kullanılmasından ötürü bu adla anılmaktadır. Macarlar tarafından kullanılmış Rovaş alfabesinin Orhun alfabesi baz alınarak oluşturulduğu düşünülmektedir.[6]