Acèh

propinsi nyang na diindonesia From Wikipedia, the free encyclopedia

Acèh

Acèh yakni saboh da'irah kusuih lagèë saboh nanggroë nyang leubeh rayeuk kuwasa nibak propinsi laen di Indônesia nyang na di pulô Ruja atawa jinoe geukheun pulô Sumatra. Acèh nakeuh propinsi nyang neuduk jih blah ujông röt barat wilayah Indônèsia. Blah röt ateuëh na La’ôt Banggali, La'ôt Hindia blah röt barat, Seulat Malaka blah röt timu ngôn blah rot tunong na ladôm wilayah prôpinsi Sumatra Utara. Nang nanggroë Acèh nakeuh Banda Acèh.

Fakta Singkat Acèh نڠݢرو اچيه دار السلام, Neugara ...
Acèh
نڠݢرو اچيه دار السلام
  Propinsi  
Thumb
Masjid Raya Baiturrahman di Banda Aceh
Masjid Raya Baiturrahman di Banda Aceh
Thumb
Alam
Thumb
Lambang
Môttô: "Pancacita"
Thumb
Peuta teumpat Acèh
Peuta teumpat Acèh
Neugara  Indonesia
Uroe jeuet 7 Desember 1959
Dasa hukom UU RI No. 24/1956
UU RI No. 44/1999
UU RI No. 18/2001
UU RI No. 11/2006 (Pemerintahan Aceh)
Nang nanggroe Banda Aceh
Koordinat 5°33′0″N 95°19′0″E
Peumeurèntah
  Wali Nanggroë Paduka Yang Mulia Malik Mahmud al-Haytar
  Gubernur Safrizal ZA (Pj.)
  Waki Gubernur -
  Sekretaris Da'irah Azwardi (Pj.)
Luwah
  Jeumeulah 58,375,63 km2 (22,538,96 sq mi)
  Daratan 57,365,67 km2 (22,149,01 sq mi)
  Ie 29,611,11 km2 (11,432,91 sq mi)
Populasi (30 Juni 2024)[1]
  Total 5,570,453
  Rapat ureueng duek 91,12/km2 (236,0/sq mi)
Ureueng duek
  Bansa Acèh, Gayo, Aneuk Jamèë, Singké, Alaih, Teumiëng, Kluët, Dèvayan, Sigulai, Pakpak, Haloban, Lekon dan Niëh.[2][3]
  Agama Islam (98,5%), Kristen (1.1%), lainnya (0.5%)
  Bahsa Acèh, Gayo, Aneuk Jamèë, Singké, Alaih, Teumiëng, Kluët, Dèvayan, Sigulai, Pakpak, Haloban, Lekon, Niëh dan Indonesia.[4][5]
Da'irah watèe WIB
Kabupaten 18[6]
Kota 5[7]
Kecamatan 276[8]
gampong 6.455[9]
Lagu da'irah Aceh Mulia (Himne Raseumi )
Bungong Jeumpa
Rumoh tradisional Rumoh Acèh
Situs web http://www.acehprov.go.id/
Tutup

Tarèh

Nibak masa Sultan Iskandar Muda Meukuta Peukasa Alam mat kuasa, Acèh nakeuh saboh nanggroë nyang leupah that kaya ngön makmu. Yôh nyan, wilayah Keurajeuën Acèh Darussalam trôk u binèh pasi Minangkabau. Kuasa Acèh trôk cit keudéh u Pirak, Malaysia jinoe. Keurajeuën Acèh Darussalam bak masa nyan ka na hubôngan ngön keurajeuën-keurajeuën la’én lam dônya, lagèë Keurajeuën Tureuki Utsmani, Mughal di Hindustan, Safawi di Iran jinoë, Maghréb, Inggréh, Peutugéh ngön le la’én lom keurajeuën nyang na lam dônya yôh masa nyan.

Geografi

Acèh nakeuh saboh propinsi nyang teuduek blah röt ateuh garéh khatulistiwa. Luwah Acèh nakeuh 55.392 km2. Tanöh Acèh mandum jiduek nibak pulo Sumatra, Indônèsia. Seulaén di pulo nyan, wilayah Aceh na cit bak pulo-pulo nyang ubeut, lagèë Pulo Simeulue, Pulo Breueh, Pulo Nasi dan Sabang. Daerah Acèh na sit nyang meugunong-gunong. Mandum nyan teuduek di daerah Gayo yakni wilayah Aceh nyang timang bak teungoh. Daerah di Acèh nyang paléng manyang nakeuh Gunong Leuser nyang manyang jih trok 3.404 mètè di ateuh la'ôt. Bak teungoh tanoh Acèh na Danau La'ôt Tawar nyang uroe nyoe jiwoe u wilayah Aceh Teungoh.

Keuadaan cuaca di Acèh nakeuh su-um, atawa tropis. Rata-rata su-um jih antara 23°—32°C di da'irah rab ngön la-ôt; atawa 12°—22°C meunyoe di da'irah nyang manyang. Tiep thôn, musém ujeun di Acèh nakeuh bak antara 1.000 sampoë 3.000 mm.

Ureuëng duëk

Thumb
Prasasti Neusu di Museum Aceh

Jumulah ureuëng nyang na di Acèh sampoë thôn 2010 nakeuh 4.494.410 droë. Karab mandum jumulah ureuëng nyan tinggai di gampông-gampông; dit nyang tinggai di banda. Banda Aceh nakeuh makuta propinsi Acèh, teuduëk bak ujông paléng barat pulo Sumatra. Seulaén Banda Aceh, Lhokseumawe nakeuh kuta keuduwa nyang paléng meuceuhu sabab di sinan na peurusahaan-peurusahaan ureuëng luwa, miseuëjih PT Arun ngön PT Pupuk Iskandar Muda.

Karab mandum ureuëng Acèh nakeuh dari suku Acèh. Gayo ngön Alas, mandum suku nyan tinggai di da'irah nyang leubèh manyang. Mandum ureuëng Acèh nyan ureuëng éseulam, nyan kira-kira na 96%. Basa Acèh nakeuh basa nyang geungui lé karab mandum ureuëng Acèh. Seuleubèh nyan, geungui basa Meulayu-Indôn.

Nanggroë Acèh nakeuh rumoh dari mandum budaya ngön leumbaga peundidikan, mandum nyan nakeuh di Banda Aceh. Meuseujid Raya Baiturrahman, nyang na di Banda Aceh, geupeudöng bak watèë prang ngön Beulanda bak abad keu-19. Musium Aceh, cit na di Banda Aceh, nakeuh saböh teumpat nyang geupeugöt deungôn hana payah geungui labang. Na cit saboh kuburan ureuëng Beulanda, Kerkhof, di Banda Aceh nyang disinan geukubu 2.000 droë teuntra Beulanda nyang maté watèë masa Prang Acèh bak thôn 1873-1914. Taman Sari, saboh taman nyang na rab Meuseujid Raya Baiturrahman, di dalam jih na saboh Gunongan. Gunongan nyan nakeuh saboh bangunan nyang beuntuk jih lagèë gunong nyang geupeugöt bak masa Sultan Iskandar Muda, thôn 1600.

Ékônomi

Thumb
Modèl kapai Seulawah RI-001

Karab mandum pabrék di Acèh nakeuh pabrék gaih. Mandum pabrék nyan na di Lhôkseumawè. Lhôkseumawè nakeuh saboh da'irah di Acèh nyang mandum pabrék na teudöng di sinan. Di Lhôkseumawè na teudöng pabrék gah, baja, ngön pabrék keureutah. Adak pih meunan, buet ureung Acèh rata-rata nakeuh geujak u blang geupula padé, atawa geupula boh kayèë atawa ôn kayèë. Ureuëng Acèh na cit geupula bak lawang, kupi, ngön bakông.

Jalan raya nyang meuhubông dari Banda Aceh sampoë u Mèdan na di da'irah blah barôh Acèh. Na cit jalan-jalan ubeut nyang meuhubông u da'irah-da'irah nyang meubukét, lagèë jalan u Takéngon. Seula'én jalan raya nyan, na cit jalan raya nyang meuhubông u da'irah blah tunong Acèh. Miseuë jih u Meulabôh. Jalan nyoë meusambông cit u Mèdan nyang meutumèë ngön Gunong Leuser.

Di Acèh na 4 böh peulabôhan kapai la'ôt. Peulabôhan la'ôt nyang paléng rayeuk na di Lhôkseumawè. Bandara keu kapai na 5 böh cit di Acèh: saböh di Lhôkseumawè; saböh di Tapaktuan; saböh di Meulabôh; saböh di Banda Aceh; dan saböh di Sinabang, Simeulue. Nyang paléng rayeuk na di Banda Aceh, nan jih Bandara Sultan Iskandarmuda.

Peundidikan

Thumb
Geudông Birô Rèktor Unsyiah

Universitaih nyang na di Acèh, na padum boh jeunèh, miseujih:

Universitaih negeri

  • Universitaih Syiah Kuala
  • Universitaih Islam Negeri Ar-Raniry
  • Universitaih Malikussaleh
  • Universitaih Samudra
  • Universitaih Teuku Umar
  • Politeknik Negeri Lhokseumawe
  • Politeknik Negeri Aceh
  • STAIN Malikussaleh
  • STAIN Zawiyah Cot Kala
  • STAIN Gajah Putih
  • STAIN Teungku Dirundeng

Universitaih swasta

  • Universitaih Abulyatama
  • Universitaih Almuslim
  • Universitaih Muhammadiyah Aceh
  • Universitaih Iskandar Muda
  • Universitaih Serambi Mekkah
  • Universitaih Jabal Ghafur
  • Universitaih U'budiyah Indonesia
  • Politeknik Indonesia-Venezuela

Kabupatèn di Acèh

Thumb
Ceu kabupatèn nyang na di Acèh

Peunajôh Acèh

Thumb
Mie Aceh nyang geujampu ngön sie

Di Acèh na jeunèh peunajôh nyang hana di da'irah la'én. Peunajôh-peunajôh nyang na di Acèh miseuëjih timphan, sië kamèng, sië reubôh, ngön peunajôh meuseukat. Di da'irah Sabang na jithèë peunajôh dhôi nyang na rasa nyang meula'én-la'en. Di Meureudu, kabupatèn Pidie Jaya, na peunajôh nyang geukheun adèe, nyang di da'irah Acèh la'én geukheun bingkang. Di Acèh Barôh atawa Aceh Utara na martabak böh driën nyang ka geuthèë mangatjih. Meunye di Bireuën, peunajôh nyang geuthee nakeuh saté matang nyang asaijih dari Matangglumpang Dua. Peunajôh Acèh nyang jai ta tumèë di luwa da'irah Acèh nakeuh mi Acèh nyang geutageuën deungôn kuwah nyang keu'eung.

Keutrangan

Asai teunuléh

Peunawôt luwa

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.