Cerebro
From Wikipedia, the free encyclopedia
O cerebro, celebro u cerviello ye l'organo d'a parti debantsuperior d'o encefalo y o centro supervisor d'o sistema niervoso central en toz os vertebratos. En bels invertebratos bi ha estructuras analogas como os "ganglios cerebrals". Bels animals como as medusas u as estrelas de mar tienen, d'atra man, un sistema niervoso descentralizato sin de cerebro, y atros, como as esponchas, no tienen denguna traza de sistema niervoso.
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
En a mayor parti d'os animals o cerebro se troba adintro d'a capeza; d'aquí o nombre d'encefalo (en griego, encefalon). En os vertebratos, o cerebro ye protechito por o cranio. A lo cerebro, tamién li se diz prosencefalo ya que ye a estructura mas recient en a escala evolutiva. As estructuras evolutivament anteriors se dicen metencefalo y mielencefalo y s'ocupan de funcions basicament reguladoras, como lo mantenimiento d'o ritmo respiratorio. As funcions intelectuals son reservatas a lo prosencefalo.
O cerebro puet estar muit complexo; l'humán tien alto u baixo 100 billons de neuronas, unitas cadaguna, a traviés de bellas 10.000 conexions sinapticas, que se materializan en unas prolongacions protoplasmicas ditas axons que tresportan trens de sinyals en forma de potencials d'acción a zonas distants d'o cerebro u d'a resta d'o cuerpo.
Controla y coordina o comportamiento, a homeostasi (funcions corporals como lo traquetiar d'o corazón, a presión sanguinia, o balance de fluidos y a temperatura corporal) y as funcions mentals (a emoción, a memoria, l'aprendizache, a cognición, a percepción y l'atención), amás de replegar os aparatos sensitivos primarios d'a vista, oyida, equilibrio, gusto y fato. Controla tamién a transición entre os estatos de suenio y vichilla, fundamental ta o funcionamiento correcto d'o cerebro ya que, por eixemplo, aprofeita o estato de suenio ta organizar a información adquirita mientres o estato de vichilla. Un insomnio porlongato produce malautía mental y, dica alucinacions. Cada estato cerebral ye asociato a unas determinatas ondas d'actividat.