![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/ADN_static.png/640px-ADN_static.png&w=640&q=50)
Evolución
From Wikipedia, the free encyclopedia
A evolución ye un proceso de cambio contino d'os sers vivos. O estudio d'os cambios d'os sers vivos d'entre tiempo que ha produciu una diversificación a partir d'antipasaus comuns tamién ye conoixida como evolución.
![]() |
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/ADN_static.png/320px-ADN_static.png)
O fenomeno d'a evolución en a naturaleza ye patent en toz os livels d'organización. L'universo ha seguiu una evolución en millons d'anyadas y en l'actualidat se troba en un proceso d'expansión. A tierra no ha teniu siempre a forma y estructura que tien agora. Por totas as eras cheolochicas ha experimentau ciclos d'orochenesi y sedimentación que evidencian a existencia d'una evolución cheolochica. Os sers vivios no han escapau a esta tendencia evolutiva. A existencia de fósils y a observación de procesos actuals revela unos cambios en os sers que han feito arribar en as formas actuals.
A conoixencia d'a evolución en toz os sentius fue aturada por as cosmovisions relichiosas, que miraban un orichen mitico-divín dica plegar a una situación fixa u estatica que chustificaba un modelo social. L'acceptación d'a evolución biolochica se trobó con as ilesias cristianas como obstaclo dica que a Ilesia Catolica veyió que no yera incompatible con a fe. Encara ilesias que prenen as escrituras a lo piet d'a letra (Testigos de Chehová, Adventistas d'o Seteno día), u collas sectarias dentro d'atras ilesias (Opus) niegan a evidencia d'a evolución y troban a simpatía u refirme de gobiernos conservadors. Dica muita d'a chent con conoixencias cientificas d'estos movimientos relichiosos s'han visto obligaus a reconoixer a microevolución, mirando de desfer as tesis evolucionistas con enfoques epistemolochicos cuestionando os estudios d'a macroevolución.
En ambito cientifico sin esbirriai relichioso a evolución ye acceptada como un feito, y no como una teoría. Como concluye Crusafont:
De totas maneras se puet sentir a palabra "teoría d'a evolución", confundindo-la con a teoría de Darwin entre chent sin conoixencias de temas biolochicos. En biolochía se parla de Teoría d'a Evolución no como d'una teoría normal, parla de Teoría con o sentiu de “Paradigma”, como d'una ideya central, d'una teoría de teorías, igual como se parla de teoría celular y dengún no duda que as celulas existan u igual como se parla de teoría cromosomica de l'herencio y dengún no duda que os chens sigan en os cromosomas. Toz saben que as celulas existen (encara que encara manque muito por descubrir), y toz saben que os chens son en os cromosomas (encara que manque muito por saber sobre a localización d'os chens y como se manifiestan).
Dende Lamarck dica os autors modernos como Gould s'han sucediu cualques teorías evolutivas. O feito d'a evolución puet ser-ne explicau por belunas, y a dominant ye o neodarwinismo, en camín d'asimilar a teoría d'o equilibrio puntuau. Antes de charrar sobre os mecanismos evolutivos observables ye menester fer una introducción historica.