Alagón

Alagón ye una villa y municipio aragonés d'a provincia de Zaragoza. Ye a capital d'a comarca d'a Ribera Alta d'Ebro y fa parte de l'aria metropolitana de Zaragoza y d'o partiu chudicial de Zaragoza.

Alagón
Municipio d'Aragón
Ilesia de Sant Per Apóstol.
Entidat  • País  • Provincia  • Comarca	Municipio  Aragón  Zaragoza Ribera Alta d'Ebro
Partiu chudicial	Zaragoza
Superficie	24,22 km²
Población  • Total	7450 hab. (2012)
Altaria  • Meyana	235 m.
Distancia  • 24 km	enta Zaragoza
Codigo postal	50630
Parroquial  • Archidiocesi  • Arcipestrau  • Parroquia	Zaragoza Alagón Sant Pero Apóstol
Ríos	Xalón y Ebro
Coordenadas	41°46’16’’N 1° 7’ 7’’U
Alagón Alagón en Aragón
Web oficial

A suya población ye de 7.052 habitants (2014), en una superficie de 24,22 km² con una densidat de población de 291,16 hab/km².

Cheografía

Alagón ye situau a 235 metros d'altaria sobre o livel d'a mar, a una distancia de 24 km de Zaragoza, a capital d'a suya provincia y d'a suya aria metropolitana, l'aria metropolitana de Zaragoza, y d'o suyo partiu chudicial.

O termin municipal d'Alagón ye trescruzau por o río Ebro y por o suyo afluent o Xalón. Tamién i discurre a canal Imperial d'Aragón, que trescruza o curso d'o Xalón por meyo de l'acueducto de Xalón.

Cheodesia

Bi ha un vértiz cheodesico dito "Depuradora" a una altaria de 259 metros dende o livel d'a mar^[1] situau a 40 m a l'ueste d'a estación depuradora d'auguas d'Alagón.

Clima

A suya temperatura anyal ye 14.64 °C, con una temperatura meya en chinero de 5.84 °C y en chulio de 24.69 °C.^[2]

Toponimia

Talment ya existiba en tiempos d'os romanos: En o Itinerario Antonín mencionan un Allobone^[3] y Claudio Ptolomeu en o sieglo II en deciba Alauona, nombrada como una d'as 16 ciudaz d'os bascons en a suya obra Geographikè Úphégesis, en o capítol 6, 66. Antiparte, en os bronces de Botorrita se charra d'un pleito legal o 15 de mayo de 87 aC entre os habitants d'Allaun (a ciudat d'Alagón) y os habitants de Salduie (a ciudat de Zaragoza) por una cequia, fácil que a cequia de l'Almozara, que encara hue ye en funcionamiento.^[4]

Historia

En epoca de l'Imperio Romano, Allabone (que yera o nombre que Alagón recibiba en ixas envueltas, con orichen en a ciutat ibera d'Alaun) se convertió en una d'as mansio en a rota u vía romana que dende Caesaraugusta (Zaragoza) marchaba enta Asturica (Astorga) en pasando por Turiaso (Tarazona).

Cuan en o primer cuarto d'o sieglo VIII o Islam s'estendilló por as tierras d'a val d'Ebro, Alagón se convertió en un important nuclio de población, que pendeba d'a ciudat de Saraqusta, que yera o nombre que os arabes daban a l'actual Zaragoza.

La reconquerió o rei d'Aragón Alifonso I O Batallero en 1119. Dende alavez, a ciudat continó estando un important nuclio de población d'o reino d'Aragón en a val d'Ebro, plegando mesmo a celebar-se-ie Corz d'Aragón. Sindembargo, en os primers tiempos d'a recuperación d'Alagón ta os cristianos, bi'n heba una destacata chudería (a chudería d'Alagón, con muitos contactos con l'amanada chudería de Taust), amás de muita población mudéchar en a suya comarca.

Economía

A suya economía s'alaceta en o cautivo d'hortalicias, fruitals, ferraina y remolacha zucrera y a fabrica d'Opel situada en Figueruelas.

Demografía

Evolución demografica

1992 1994 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 - - 5.595 - 5.552 - 5.621 - 5.749

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 - 6.024 - 6.293 6.547 6.894 - 7.178 7.112

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 7.167 - 7.052 - 7.045 - - 7.163 7.154

2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 - 7.121 7.178 - - - - - - -

1990- : población de dreito. Fuent: Intercensal en l'INE, Series de población en l'INE y Relación d'unidaz poblacionals en l'INE.

Administración

Reparto de concellers

Eleccions municipals[5]
Partiu	1979	1983	1987	1991	1995	1999	2003	2007	2011	2015	2019
Partido de los Socialistas de Aragón	-	7	10	3	4	5	5	7	6	5	6
Independients	2	-	-	-	-	-	4	-	-	2[6]	5[7]
Alagón en Común	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	2
Partido Popular	-	-	1	-	1	1	1	1	1	1	0
Chunta Aragonesista	-	-	-	-	-	-	1	0	1	1	0
Partido Aragonés	-	4	-	9	7	6	1	4	4	3	-
Aragón Sí Puede	-	-	-	-	-	-	-	-	-	1	-
Partido Comunista de Aragón/Izquierda Unida	3	2	1	1	1	1	1	1	1	-	-
Centro Democrático y Social	-	0	1	-	-	-	-	-	-	-	-
Total	5	13	13	13	13	13	13	13	13	13	13

Alcaldes

Lista d'alcaldes

Lechislatura	Nombre	Partiu politico
1979–1983	Fernando Alvo Aguado	Independient
1983–1987
1987–1991
1991–1995
1995–1999
1999–2003
2003–2007
2007–2011	José María Becerril Gutiérrez	Partido de los Socialistas de Aragón
2011–2015	José María Becerril Gutiérrez	Partido de los Socialistas de Aragón
2015-2019	José María Becerril Gutiérrez	Partido de los Socialistas de Aragón
2019-2023	Pascual José Embid Bolea	Partido de los Socialistas de Aragón
2023-2027	Jesús Gustrán Villa [8]	A. por Alagón

Molimentos

• Ilesia de Sant Per Apóstol, una ilesia en estilo gotico-mudéchar d'una sola nau d'os sieglos XIII-XIV adedicada a Sant Per Apóstol. Ye protechida legalment con a suya declaración como Bien d'Intrés Cultural dende o 18 d'aviento de 2001.^[9]
• Ilesia de Sant Antón de Padua, una ilesia d'o sieglo XVIII en estilo barroco adedicada a Sant Antón de Padua, devantada por a Companyía de Chesús a o canto d'un d'os suyos colechios.
• Casa de Cultura d'Alagón, con a escalera decorada por Francisco de Goya.
• Ermita de Nuestra Sinyora d'o Castiello, d'o sieglo XVI.

Localidaz achirmanatas

• Xaix (País Valenciano, Espanya).
• Sent Joan de Verges (Occitania, Francia).
• Alagón del Río (Extremadura, Espanya).

Fillos ilustres

• Pablo Nassarre (arredol de 1664-1730), estió un Organista y Compositor

Se veiga tamién

• Cascallo (Ribera Alta).

Vinclos externos

• Se veigan as imáchens de Commons sobre Alagón.
• Concello d'Alagón.