Idioma anglico escocés

L'escocés u scots ye una luenga chermanica que se charra en as Tierras Baixas d'Escocia, antimás d'en partes d'Irlanda d'o Norte. As luengas que en son mas amanadas son l'anglés y o frisón: antiparte, a suya mesma existencia como luenga ye controvertida, en estar considerada por muitos como un simple dialecto de l'anglés.

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Iste articlo ye sobre l'idioma escocés chermanico. Ta atros emplegos se veiga idioma escocés.

Escocés Scots
Atras denominacions:	{{{atrasdenominacions}}}
Parlau en:	Escocia, Irlanda d'o Norte
Rechión:	Europa
Etnia:	Escoceses
Parladors:	1,5 millons
Posición:	{{{clasificación}}} (Ethnologue 1996)
Filiación chenetica:	Indoeuropea  Chermanica   Occidental    Anglo-frisón     Anglico      Anglico escocés
Estatus oficial
Oficial en:	Garra país
Luenga propia de:	{{{propia}}}
Reconoixiu en:	Escocia
Regulau por:	Sin regular
Codigos
ISO 639-1
ISO 639-2	sco
ISO 639-3	{{{iso3}}}
SIL	sco
Distribución de l'anglico escocés.

Foneticament no acompanyó a l'anglés en o gran cambio vocalico que se desvinió en l'anglés meyo y fació que esdevenís l'anglés moderno, por o que se puet dicir que l'anglico escocés representa una pervivencia de l'anglés meyo. Entre os arcaísmos conservaus en anglés americano bi ha cognatos de parolas de l'anglés meyo y l'anglés moderno primerenco que se conservan en anglico escocés.

Dialectos

Se considera que l'anglico escocés tien cinco dialectos:

• Escocés d'o norte, que se charra en o territorio escocés a o norte de Dundee.
• Escocés central, charrau dende Fife y Perthshire dica Lothians y Wigtownshire.
• Escocés d'o sud, fablau en a comarca d'a muga entre Escocia y Anglaterra.
• Escocés insular, propio d'as islas Shetland y d'as islas Orkney.
• Escocés d'Ulaidh, que charran en Ulaidh y atros puestos amanaus d'Irlanda os descendients d'os colonos escoceses que se i troban.

Historia

Expansión historica de l'anglico escocés. En color roya extensión d'a luenga anglo-saxona u anglés antigo a principios d'o sieglo IX en a partida norte d'o Reino de Northumbria; en color narancha (sumando-se a la roya) extensión de l'anglico escocés primerenco a principios d'o sieglo XV; en color amariella (sumando-se a las anteriors) extensión actual de l'anglico escocés.

En a Edat Meya l'anglico escocés s'estendilló en cualques zonas d'Escocia a costa d'o gaelico escocés. Os reis concedioron feudos a nobles anglo-normandos que introducioron o feudalismo, y fundoron burgos u ciudatz fortificadas que pobloron con colons angleses y flamencos. D'esta traza en os burgos se cheneralizó l'uso d'un lenguache que evolucionará ta l'actual anglico escocés, lenguache que s'estendilló por o sud d'Escocia y as Lowlands. La nobleza y la cort parlaban francés u anglo-normando entre os sieglos XII y XIV, pasando dimpués a charrar anglico escocés.^[1]

A reforma protestant suposó un retacule de l'anglico escocés debant de l'anglés. A versión d'a Biblia de Chinevra d'os calvinistas se tradució a l'anglés. Os calvinistas u presbiterians fundoron escuelas en Escocia pa estendillar-sen. En 1579 s'imposó que en todas as casas tenesen una Biblia en luenga vulgar, ye dicir, en anglés. A unión d'Escocia con Anglaterra fació que l'anglés fuese a luenga d'o poder y en l'anyo 1611 o rei Chacobo VI d'Escocia fació imposar una sola versión d'a Biblia en Anglaterra y Escocia.^[1]