কাঠ

কাঠ (ইংৰাজী: Wood) হৈছে গছৰ ডাল আৰু শিপাত জাইলেম হিচাপে পোৱা এটা গাঁথনিগত কলা বা উপাদান। ই এবিধ জৈৱিক পদাৰ্থ – চেলুল’জিক আঁহৰ প্ৰাকৃতিক সংমিশ্ৰণ যি টানত শক্তিশালী আৰু সংকোচন প্ৰতিৰোধ কৰা লিগনিনৰ মেট্ৰিস্কত নিহিত হৈ থাকে। কাঠক কেতিয়াবা গছৰ ডালৰ গৌণ জাইলেম হিচাপেহে সংজ্ঞায়িত কৰা হয়,^[1] বা অধিক বহলভাৱে অন্য ঠাইত, যেনে গছ বা জোপোহাৰ শিপাত একে ধৰণৰ কলা অন্তৰ্ভুক্ত কৰিবলৈ। জীৱিত গছত ই যান্ত্ৰিক-সহায়ক কাৰ্য্য সম্পাদন কৰে, যাৰ ফলত কাঠৰ গছবোৰ ডাঙৰ হ’ব পাৰে বা নিজে থিয় হ’ব পাৰে। ইয়াৰ উপৰিও ই পাত, অন্যান্য বৃদ্ধি পোৱা কলা, আৰু শিপাৰ মাজত পানী আৰু পুষ্টিকৰ পদাৰ্থ প্ৰেৰণ কৰে।

বিভিন্ন ধৰণৰ কাঠৰ নমুনা

হাজাৰ হাজাৰ বছৰ ধৰি কাঠ ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে ইন্ধনৰ বাবে, নিৰ্মাণ সামগ্ৰী হিচাপে, সঁজুলি আৰু অস্ত্ৰ, আচবাব আৰু কাগজ নিৰ্মাণৰ বাবে। শেহতীয়াকৈ ই বিশুদ্ধ চেলুল'জ আৰু ইয়াৰ ডেৰাইভেটিভ যেনে চেল'ফেন আৰু চেলুল'জ এচিটেট উৎপাদনৰ বাবে ফিডষ্টক হিচাপে আত্মপ্ৰকাশ কৰিছে।

২০২০ চনলৈকে বিশ্বজুৰি বনাঞ্চল আছিল প্ৰায় ৫৫৭ বিলিয়ন ঘনমিটাৰ।^[2] প্ৰচুৰ, কাৰ্বন-নিৰপেক্ষ^[3] নবীকৰণযোগ্য সম্পদ হিচাপে কাঠৰ সামগ্ৰীসমূহ নবীকৰণযোগ্য শক্তিৰ উৎস হিচাপে তীব্ৰ আগ্ৰহৰ বিষয় হৈ পৰিছে। ২০০৮ চনত প্ৰায় ৩.৯৭ বিলিয়ন ঘনমিটাৰ কাঠ চপোৱা হৈছিল।^[2] ইয়াৰ প্ৰধান ব্যৱহাৰ আছিল আচবাব আৰু অট্টালিকা নিৰ্মাণৰ বাবে।^[4]

কাঠ বিজ্ঞানৰ শাখাৰ জৰিয়তে বৈজ্ঞানিকভাৱে অধ্যয়ন আৰু গৱেষণা কৰা হয়, যিটো বিংশ শতিকাৰ আৰম্ভণিৰ পৰাই আৰম্ভ হৈছিল।

ইতিহাস

২০১১ চনত কানাডাৰ নিউ ব্ৰানছউইক প্ৰভিন্সত কৰা এখন আৱিষ্কাৰে প্ৰায় ৩৯৫ ৰ পৰা ৪০০ নিয়ন বছৰ আগৰ কাষৰতে কাঠ উলিওৱা সকলোতকৈ পুৰণি উদ্ভিদৰ অৱশেষ উলিয়াইছিল।^[5][6]

কাঠক কাৰ্বন ডেটিং আৰু কিছুমান প্ৰজাতিত ডেনড্ৰ'ক্ৰ'ন'লজীৰ সহায়ত তাৰ উৎপত্তিৰ কাল নিৰ্ধাৰণ কৰিব পাৰি।

মানুহে হাজাৰ হাজাৰ বছৰৰ পৰা বহু উদ্দেশ্যত কাঠ ব্যৱহাৰ কৰিছে — যেনে ইন্ধন হিচাপে বা নিৰ্মাণ সামগ্ৰীৰ ৰূপত, ঘৰ, সঁজুলি, অস্ত্ৰ, আচবাবপত্ৰ, পেকেটিং, শিল্পকলা আৰু কাগজ বনাবলৈ। কাঠৰ সহায়ত কৰা নিৰ্মাণৰ প্ৰমাণ প্ৰায় দশ হাজাৰ বছৰ আগলৈ পোৱা যায়। নিওলিথিক যুগৰ ইউৰোপত লংহাউচ (longhouse) ধৰণৰ ঘৰবোৰ প্ৰধানকৈ কাঠৰে নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল।

আধুনিক যুগত কাঠৰ ব্যৱহাৰ অধিক উন্নত হৈছে, য’ত ষ্টীল আৰু ব্ৰঞ্জ একেলগে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।^[7]

গছৰ ৰিং (tree-ring) আৰু তাৰ আইছ’ট’পিক পৰিমাণৰ বছৰ-প্ৰতি-বছৰ পৰিৱৰ্তনৰ দ্বাৰা গছটো কেতিয়া কাটিছিল তাৰ উপৰিও, সেই সময়ৰ জলবায়ু কিদৰে আছিল সেয়া জানিবলৈ প্ৰক্সি (জলবায়ু) ৰূপে তথ্য পোৱা যায়।^[8]

কঠিন বনাম কোমল

কাঠক কোমল কাঠ বা কঠিন কাঠ বুলি শ্ৰেণীভুক্ত কৰা হয়। কনিফাৰ (যেনে পাইন)ৰ পৰা পোৱা কাঠক কোমল কাঠ বোলা হয়, আৰু ডাইকটিলেডন (সাধাৰণতে বহল পাতৰ গছ, যেনে ওক) ৰ কাঠক কঠিন কাঠ বোলা হয়। এই নামবোৰ অলপ বিভ্ৰান্তিকৰ, কিয়নো কঠিন কাঠ কঠিন হ’বই লাগিব বুলি ক’ব নোৱাৰি, আৰু কোমল কাঠ কোমল হ’বই লাগিব বুলি ক’ব নোৱাৰি। সুপৰিচিত বালছা (এটা কঠিন কাঠ) আচলতে যিকোনো ব্যৱসায়িক কোমল কাঠতকৈ কোমল। ইয়াৰ বিপৰীতে কিছুমান কোমল কাঠ (যেনে ইউ) বহুতো কঠিন কাঠতকৈ কঠিন।

কাঠৰ গুণ আৰু সেই বিশেষ গছজোপাৰ গুণৰ মাজত অন্ততঃ কিছুমান বিশেষ প্ৰজাতিৰ বাবে এক শক্তিশালী সম্পৰ্ক আছে। উদাহৰণস্বৰূপে, লবললি পাইনত বতাহৰ সংস্পৰ্শ আৰু কাণ্ডৰ অৱস্থানে কাঠৰ কঠিনতাত বহু পৰিমাণে প্ৰভাৱ পেলায়, লগতে সংকোচন কাঠৰ পৰিমাণো প্ৰভাৱিত কৰে।^[9] কাঠৰ ঘনত্ব প্ৰজাতিৰ লগত ভিন্ন হয়। কাঠৰ ঘনত্ব ইয়াৰ শক্তি (যান্ত্ৰিক ধৰ্ম)ৰ সৈতে সম্পৰ্কিত। উদাহৰণস্বৰূপে, মেহগনি হৈছে মধ্যমীয়া ঘন কঠিন কাঠ যি মিহি আচবাব ক্ৰাফ্টিঙৰ বাবে উৎকৃষ্ট, আনহাতে বালছা পোহৰ, যাৰ বাবে ই মডেল নিৰ্মাণৰ বাবে উপযোগী। আটাইতকৈ ঘন কাঠবোৰৰ ভিতৰত এটা হ'ল ক'লা লোৰ কাঠ৷

বেক্টেৰিয়াৰ অৱক্ষয়

চেলুল’জৰ অৱক্ষয় কৰা বেক্টেৰিয়াৰ বিষয়ে বহুত কমেইহে জনা যায়। ডুব যোৱা কাঠৰ অৱক্ষয়ত জাইলোফেগাত থকা সহজীৱী বেক্টেৰিয়াই ভূমিকা ল’ব পাৰে। এবছৰতকৈও অধিক সময় ধৰি ডুব যোৱা কাঠত আলফাপ্ৰটিঅ'বেক্টেৰিয়া, ফ্লেভ'বেক্টেৰিয়া, এক্টিনোমাইচেট'টা, ক্লষ্ট্ৰিডিয়া, আৰু বেক্টেৰ'ইড'টা ধৰা পৰিছে।^[10]