
Arxelia
país del norte d'África / From Wikipedia, the free encyclopedia
Arxelia[14] (n'árabe: الجزائر, al-Jazā'ir; en tamazight: Dzayer, ⴷⵣⴰⵢⴻⵔ; y en francés: Algérie), oficialmente República Democrática Popular d'Arxelia, ye un país del norte d'África, na costa del mar Mediterraneu. La so capital y mayor ciudá ye Arxel. Arxelia ye una república semi-presidencialista, que'l so territoriu divídese en 48 provincies y 1.541 conceyos. Con una población de más de 43 900 000 hab. (xineru 2020)[15], ye'l trenenu cuartu país más pobláu del mundu[16]. Con una economía basada na esplotación de los hidrocarburos, el so sector manufactureru padez lo que se conoz n'economía como mal holandés[17]. La so compañía estatal d'hidrocarburos, Sonatrach, ye la mayor compañía de tol continente. Arxelia tien el segundu mayor exércitu, y el mayor presupuestu de defensa, de tol continente. El país tuvo tamién un programa nuclear con fines pacíficos na década del 1990.
Arxelia (Árabe) جمهورية الجزائر الديمقراطية الشعبية (Al-Yumhūriyya al-Yazāiiriyya ad-Dīmuqrāţiyya ash-Shaʿbiyya) (Bereber)ⵟⴰⴳⴷⵓⴷⴰ ⵜⴰⵎⴻⴳⴷⴰⵢⵜ ⵜⴰⵖⴻⵔⴼⴰⵏⵜ ⵜⴰⵣⵣⴰⵢⵔⵉⵜ (Tagduda Tadzayrit Tugduyant Tagherfant) | |||||
---|---|---|---|---|---|
estáu soberanu | |||||
![]() | |||||
| |||||
Lema nacional |
بالشّعب وللشّعب (Árabe) Pal pueblu y pol pueblu | ||||
Himnu nacional |
Kassaman | ||||
Alministración | |||||
Nome oficial |
الجمهورية الجزائرية الديمقراطية الشعبية (ar) République algérienne démocratique populaire (fr) Algierska Republika Ludowo-Demokratyczna (pl) People’s Democratic Republic of Algeria (en) Alžírska demokratická ľudová republika (sk) | ||||
Capital | Arxel | ||||
Forma de gobiernu | Sistema semipresidencialista | ||||
Presidente d'Arxelia | Abdelmadjid Tebboune (dende 13 avientu 2019) | ||||
Primer ministru d'Arxelia (dende 8 marzu 1979) | Aïmene Benabderrahmane (dende 30 xunu 2021) | ||||
Llingües oficiales | árabe y bereber estándar arxelín | ||||
Relixón oficial | islam[1] | ||||
División |
ver
| ||||
Rellaciones diplomátiques |
ver
| ||||
Miembru de |
ver
| ||||
Xeografía | |||||
Coordenaes | 28°N 1°E | ||||
![]() | |||||
Superficie | 2381741 km² | ||||
% agua | Irrelevante | ||||
Costes | 998 km | ||||
Llenda con | 6.343 km | ||||
Puntu más altu | Tahat | ||||
Puntu más baxu |
Chott Melrhir (es) ![]() | ||||
Demografía | |||||
Población | 43 900 000 hab. (xineru 2020) | ||||
Densidá | 18,43 hab/km² | ||||
Xentiliciu |
arxelín[12] arxelina[13] | ||||
Esperanza de vida | 76,078 años | ||||
IDH | 0,745 (2021) | ||||
Tasa de fertilidá | 2,857 (2014) | ||||
Economía | |||||
Moneda | Dinar arxelín | ||||
Bancu central | Bancu d'Arxelia | ||||
Más información | |||||
Dominiu d'Internet | .dz | ||||
Códigu telefónicu | +213 | ||||
Códigu ISO | 012 / DZA / DZ | ||||
Estaya horaria |
UTC+01:00 y Africa/Algiers (en) ![]() | ||||
el-mouradia.dz… | |||||
![]() |
Arxelia ye'l país más grande d'África y de toa la cuenca mediterránea, y el décimu más estensu del mundu[18]. Llenda al noreste con Tunicia, al este con Libia, al oeste con Marruecos, al suroeste con El Sáḥara Occidental, Mauritania y Malí, al sureste con Níxer y al norte col mar Mediterraneu. Ye miembru de la Xunión Africana, la Lliga Árabe, la OPEP y la Organización de les Naciones Xuníes, y ye una de les naciones fundadores de la Xunión del Magreb Árabe.
Les tierres qu'anguaño son arxelines foron el llar de bien de cultures prehistóriques, como l'ateriense y la capsiense. Na época histórica el so territoriu foi controláu por dellos imperios y dinastíes, como los numidios, los cartaxineses, los romanos, los vándalos, los bizantinos, los omeyas, los fatimís, los almorávides, los almohávides y los turcos otomanos.