Ríu Colorado

El ríu Colorado ye un ríu del suroeste de los Estaos Xuníos y noroeste de Méxicu que flúi en direición suroeste y sur polos estaos de Colorado, Utah, Arizona, Nevada, California, n'Estaos Xuníos, y por Baxa California y Sonora, en Méxicu, desaguando nel golfu de California o mar de Cortés (océanu Pacíficu). Con 2333 km de llargor ye'l quintu ríu más llargu d'América del Norte —por detrás del Missouri, Mississippi, Bravo y Arkansas.

Pa ver otros usos d'esti términu, Ríu Colorado (dixebra).

Ríu Colorado
Colorado River (en)
Situación
País	Estaos Xuníos
Estaos	Colorado
Tipu	ríu
Coordenaes	40°28′20″N 105°49′34″W
Ríu Colorado Ríu Colorado (los EE.XX.)
Datos
Conca hidrográfica	cuenca hidrográfica del Colorado (es)
Superficie de la conca	637 137 km²
Llonxitú	2334 km
Caudal	640 m³/s
Nacimientu	La Poudre Pass (en)
Desembocadura	Golfu de California
Afluentes	ver Río Eagle (es) , Ríu Roaring Fork, Ríu Gunnison, Ríu Dolores, Ríu Range Creek, Ríu San Juan, Ríu Little Colorado, Ríu Gila, Ríu Green, Ríu Dirty Devil, Ríu Paria, Ríu Kanab Creek, Ríu Virgin, Ríu Blue, Ríu Bill Williams, Havasu Creek (en) , Little Dolores River (en) , Muddy Creek (en) , Piney River (en) , Plateau Creek (en) , Roan Creek (en) , Williams Fork (en) , Willow Creek (en) , Tapeats Creek (en) , Fraser River (en) , Professor Creek (en) y Mill Creek (en)

Vista del Gran Cañón del Colorado.

El ríu Colorado.

Naz en La Poudre Pass, un pequeñu pueblu asitiáu a 3100 m d'altitú nos Montes Rocosos, al norte del estáu de Colorado. Flúi un curtiu tramu escontra'l sur desaguando nel Gran Llagu (Colorado), d'ende flúi en direición suroeste unos 300 km hasta llegar a Grand Junction onde xira al noroeste y pocos kilómetros dempués xira nuevamente escontra'l suroeste, entra n'Utah, pasa por Moab, recibe pela derecha al ríu Green y desagua nel llagu Powell. Al salir d'esti llagu, yá en Arizona, pasa por Page en direición sur, y xira escontra'l noroeste-oeste formando la gran maravía del Gran Cañón. Dempués desagua nel llagu Mead, pocos kilómetros al este de Las Vegas, formando frontera ente Nevada y Arizona y al salir d'esti llagu, en direición sur, sigui formando frontera ente estos dos estaos, llega al llagu Mohave, pasa por Bullhead City, empieza a formar frontera ente California y Arizona, llega al Llagu Havasu y Lake Havasu City, sigue escontra'l sur unos 250 km y llega a Méxicu onde forma frontera ente Baxa California y Sonora y desagua nel golfu de California o mar de Cortés (océanu Pacíficu).

Hasta 1921 el nome de ríu Colorado aplicábase-y al cursu d'agua a partir de la unión de los ríos Grand River y el ríu Verde nel estáu d'Utah. Esi mesmu añu, a pidimientu del estáu de Colorado, pasó a llamase ríu Colorado a tol cursu d'agua qu'empecipia nos Montes Rocosos.

Anguaño'l delta del ríu Colorado ta dientro del área ecolóxica protexida pol gobiernu mexicanu del Altu golfu de California y delta del ríu Colorado.

El cañon del Colorado

Nel so cursu formó una de les grandes maravíes de la naturaleza al esculpir al so pasu una serie de cañones nel estáu d'Arizona, conocíos como Gran Cañón del Colorado. El Colorado entra nel estáu d'Arizona procedente d'Utah. Escurre mientres aproximao 350 km pela zona del Cañón y forma la frontera natural ente Nevada y Arizona, Arizona y California, y los estaos mexicanos de Sonora y Baxa California. Los sos afluentes más importantes n'Arizona son los ríos Gila, el Little Colorado y el Bill Williams. Arizona cunta apenes con llagos naturales, pero delles preses crearon llagos artificiales ente los que destaquen los llagos Powell, Mead, Mojave, Havasu, San Carlos, Theodore Roosevelt y Apache.

El ríu Colorado ye'l principal provisor d'agua de les zones grebes de la conca que percuerre; en dellos casos representa la única fonte d'agua disponible. Delles preses fueron construyíes nel pasáu sieglu col fin d'aprovechar los recursos que l'agua representa, como sostén de la vida humana, animal y agrícola, y como fonte d'enerxía hidroeléctrica.

N'Estaos Xuníos construyeron les preses Glen Canyon, Hoover, Parker y Davis. Del llau mexicanu construyó la presa Morelos, cerca de la frontera con California y Arizona. Por un tratáu internacional ente dambos países, Méxicu tien derechu a recibir cierta cantidá de l'agua del ríu. Va munchos años que'l ríu Colorado nun descarga los sos caudales nel golfu de California, fechu qu'afectó l'ecosistema del delta (desaguada) del Colorado. Ye impresionante pensar que'l pasu del ríu esculpió'l Cañón del Colorado a lo llargo de la historia y que na actualidá la sobresplotación de los sos recursos hídricos torga qu'en ciertes dómines del añu llegue agua a la so desaguada nel Altu golfu de California y delta del ríu Colorado.

Historia

El descubrimientu

El primer européu qu'esploró tol golfu de California y afayó la desaguada del ríu Colorado foi'l navegante Francisco de Ulloa, que percorrió dambes mariñes del golfu en 1539.

Hernán Cortés, que yá patrocinara trés viaxes d'esploración de la mar del Sur (océanu Pacíficu), que terminaren en fracasu, decidió unviar un cuartu viaxe d'esploración a la mar del Sur al mandu de Francisco de Ulloa en 1539. Partió la espedición del puertu d'Acapulco el día 8 de xunetu del añu citáu, a bordu de los buques Santu Tomás, Santa Águeda y Trinidá. Al altor de les islles Maríes viéronse obligaos a abandonar el navío Santu Tomás, polo que siguieron el viaxe d'esploración nos dos buques restantes.

Ingresaron al golfu de California, nel viaxe d'ida o agües enriba, llegaron al estremu norte del golfu'l 28 de setiembre, sitiu que se conoz na actualidá como desaguada del ríu Colorado. Ellos llamaron a la boca del río Rancón de San Andrés. Una curtia acta foi llevantada, que'l so testu trescribir:

Yo Pedro de Palenzia, escribán públicu desta armada, doi fe y verdaderu testimoniu a tolos señores que lu presente vieren, a quien Dios el nuesu señor guarde de mal, como en venti y ocho díes del mes de setiembre de quinientos y trenta y nueve años, el bien magnfifíco señor Francisco de Ulloa, teniente de gobernador y capitán desta armada pol iustrísimo señor Marqués del Valle de Guajaca, tomó posesión nel rancón de San Andrés y mar bermeya, que ye na mariña desta Nueva España hazia el Norte, que ta n'altor de trenta y tres graos y mediu, pol dichu Sr. Marqués del Valle en nome del Emperador el nuesu rei de Castiella, actual y realmente, poniendo mano a la espada, diziendo que si abía dalguna persona que lo contradixera, qu'él taba empresto para defender, cortando con ella árboles, arrincando yerbas, ximelgando piedres d'una parte a otra, y sacando agua de la mar; tou en señal de posesión.

Testigos que fueron presentes a lo que dichu ye los reverendos padres del señor San Francisco, el padre Frai Raymundo, el padre fray Antonio de Mena, Francisco de Terraces, veedor Diego de Haro, Gabriel Márquez. Fecho día mes y añu susodichu. Y yo Pedro de Palenzia, escribán públicu desta armada, escribílu según delantre mi pasó; per ende fize equí esti signu mio, que ye tal, en testimoniu de verdá.- Pedro de Palencia, escribán públicu. Frater Ramundus Alilius, Frater Antonius de Mena, -Gabriel Márquez. -Diego de Haro. -Francisco de Terraces.

Dempués de desembarcar y tomáu posesión de les tierres del estremu Norte del mar Bermeya (golfu de California), nome que-y dieron pola coloración acoloratada de les agües que se tiñíen coles agües procedentes del ríu Colorado, empecipiaron el viaxe de regresu y pasaron pol pobláu de la Santa Cruz, conocíu anguaño como La Paz (Baxa California Sur), doblaron el cabo San Lucas ya ingresaron nel océanu Pacíficu. Pola actual badea Madalena pasó'l día 5 d'avientu ensin ingresar por tar mancáu Francisco de Ulloa por causa de una escaramuza que sostuvo colos nativos.

Con fecha de 5 d'abril de 1540 dirixó a Cortés dende la isla de Cedros una rellación de los sucesos de la esploración n'unu de los dos barcos. Nel otru siguió cola esploración. Nunca más se supo de Francisco de Ulloa y de los sos compañeros de navegación.

El reinu de Cíbola o les siete ciudaes d'oru

Frai Marcos de Niza viaxó al norte de Méxicu en 1539, unviáu pol virréi Antonio de Mendoza y Pacheco en viaxe d'esploración y tornó cola noticia de que más al norte esistíen siete ciudaes d'oru que pertenecíen al reinu de Cíbola. Al sabelo Antonio de Mendoza, en 1540 unvió per tierra una espedición más ambiciosa al mandu de Francisco Vázquez de Coronado pa esplorar esos territorios, formar 30 españoles, cientos d'indios nativos amás de ganáu vacuno.

En sofitu de dicha espedición terrestre unvió per mar dos barcos al mandu de Fernando de Alarcón quien llevaba de pilotu a Domingo del Castillo, la espedición zarpó del puertu d'Acapulco el 9 de mayu de 1540, saleó pol golfu de California y el día 26 d'agostu ingresó nel ríu Colorado pela boca del mesmu y nomólu ríu de La nuesa Señora del Bon Guía. Al nun tener noticies de la espedición terrestre fondió les sos navíos y en botes saleó ríu arriba hasta atopar la confluencia del ríu Gila col ríu Colorado. Al internase tierra adientro dexó unes cartes soterraes nun sitiu que marcó con cruces, que fueron darréu atopaes pol sarxentu Melchor Díaz a quien Vázquez de Coronado dexara en Ures, Sonora en compañía de 80 soldaos. A finales de 1540 Melchor Díaz partió con 25 soldaos en busca de Alarcón, nun lo atopó, pero si atopó les cartes que-y había dexáu.

Fernando de Alarcón saleó pol entós caudalosu ríu Colorado más de 80 llegues ríu arriba, polo que dellos historiadores considéren-y el primer européu en poner pie nel estáu de California, yá qu'al remontar a esa llatitú tuvo de triar suelu californianu.

Ye necesariu dicir que Francisco de Ulloa yá afayara la desaguada del ríu Colorado en setiembre de 1539, y llamó Rancón de San Andrés al delta de ríu, ensin navegar agües enriba como lo fixo Alarcón nel so viaxe d'esploración.

La espedición per tierra

Francisco Vázquez de Coronado al abellugu de una población indíxena que llamó Quivira, al igual que la mítica ciudá buscada polos aventureros españoles dende diba munchos años, comisionó a García López de Cárdenas xunto con un puñáu d'homes p'atopar un ríu del que los indios hopi faláren-yos, pa lo que concediéronse-yos 80 díes por que fueren y tornaren. Nel so viaxe foi acompañáu por Pedro de Sotomayor como cronista del viaxe y a quien-y debemos la bitácora del viaxe.

Dempués de 20 díes de viaxe d'esploración atoparon el Gran Cañón del Colorado, sicasí nun pudieron baxar hasta'l ríu p'abastecese d'agua pa beber y dempués de dellos intentos pa baxar empezaron a tener problemes d'agua, polo que decidieron tornar.

Díes dempués sería Fernando de Alarcón (quien participaba nel viaxe d'exploración pero per vía marítima) el primer européu en tocar y navegar les agües del ríu Colorado, pero a cientos de kilómetros del Gran Cañón. Ye necesariu resaltar que quien afayó'l ríu Colorado foi Francisco de Ulloa el 28 de setiembre de 1539 quien tomó posesión de la desaguada del ríu (nomar Rancón de San Andrés), en beneficiu de la corona española, ensin navegar agües enriba como lo fixo Fernando de Alarcón.

Xeografía

Afluentes del Colorado

Los principales afluentes del ríu Colorado son, agües embaxo, los siguientes

El ríu Colorado y los sos afluentes (y secundarios de más de 200 km)

Tramu	Ramal		Nome afluente					Desaguada	Llargor (km)	Conca (km²)	Caudal (m³/s)	Estáu pol que flúi
Colorado	I	-	Ríu Fraser					Colorado	52,3			Colorado
	-	D	Regueru Muddy					Colorado	97,4			Colorado
	I	-	Ríu Azul					Colorado	105			Colorado
	I	-	Ríu Eagle					Colorado	113			Colorado
	I	-	Ríu Roaring Fork					Colorado	113			Colorado
	I	-	Regueru Plateau					Colorado	80			Colorado
	I	-	Ríu Gunnison-Taylor[1]					Colorado	341,6	20 533	72,8	Colorado
	-	-	-	Ríu Uncompahgre				Gunison	121			Colorado
Utah	I	-	Río Dolores					Colorado	402			Colorado y Utah
	-	-	-	Río San Miguel				Dolores	145			Colorado
	I	-	Ríu Verde					Colorado	1175	124 578	175	Colorado, Utah y Wyoming
	-	-	-	Río San Miguel				Green	140			Utah
	-	-	-	Ríu Price				Green	220			Utah
	-	-	-	Ríu White				Green	314	13 261	20	Colorado y Utah
	-	-	-	Ríu Duchesne				Green	129			Utah
	-	-	-	Ríu Yampa				Green	402			Colorado
	-	-	-		Ríu Little Snake			Yampa	241			Colorado y Wyoming
	-	-	-	Ríu Blacks Fork				Green	282
	-	-	-	Ríu Big Sandy				Green	227			Wyoming
	-	D	Ríu Dirty Devil					Colorado	129	1,945		Utah
	-	-	-	Ríu Frémont				Dirty Devil	153			Utah
	-	-	-	Regueru Muddy				Dirty Devil	160			Utah
	-	D	Ríu Escalante					Colorado	145			Utah
	I	-	Río San Juan					Colorado	644			Colorado, Nuevu Méxicu y Utah
	-	-	-	Ríu Navajo				San Juan	87			Colorado y Nuevu Méxicu
	-	-	-	Ríu Coneyos				San Juan	148,9	2297	5	Colorado
	-	-	-	Ríu de les Ánimes				San Juan	203			Colorado y Nuevu Méxicu
Arizona	I	-	Río Paria					Colorado	121			Colorado
	I	-	Ríu Little Colorado					Colorado	507			Colorado
	-	-	-	Ríu Puercu				Little Colorado	269	6870	2	Arizona
	-	-	-	Ríu Zuñi				Little Colorado	145			Arizona y Nuevu Méxicu
	-	D	Regueru Kanab					Colorado	201			Arizona y Utah
Nevada - Arizona-	-	D	Ríu Virxe					Colorado	322	31 727	3	Arizona, Nevada y Utah
	-	-	-	Ríu Muddy				Virgin
	-	-	-	Ríu Meadow Valley Wash				Virgin
California- Arizona	I	-	Ríu Gila					Colorado	1014			Arizona y Nuevu Méxicu
	-	-	-	Río Agua Frío				Gila	193			Arizona
	-	-	-	Ríu Saláu-Black				Gila	503			Arizona y Sonora (Mex)
	-	-	-		Ríu Negru			Saláu	183			Arizona
	-	-	-		Ríu Verde			Salt	314	17 213	19	Arizona
	-	-	-	Río Santa Cruz				Gila	296			Arizona
	-	-	-	Río San Francisco				Gila	256			Arizona y Nuevu Méxicu
	-	-	-	Río San Pedro				Gila	230			Arizona
	-	-	-	Ríu Blue				Gila	81,8

Ver tamién

• Delta del ríu Colorado (Méxicu)
• Comisión Internacional de Llendes y Agües
• Baxa California
• Francisco de Ulloa
• Francisco Vázquez de Coronado
• Fernando de Alarcón
• Juan Rodríguez Cabrillo
• Gran Cañón del Colorado
• Llaguna Salada
• Llagu Cahuilla
• Central Arizona Project

Referencies

1. El ríu Gunison formar pola confluencia del ríu East (61,6 km) y el ríu Taylor (77,6 km). El Gunison, como tal, tien 264 km, y el sistema Gunison-Taylor algama los 341,6 km.

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Ríu Colorado .

• Datos: Q1265
• Multimedia: Colorado River