Ríu Senegal
From Wikipedia, the free encyclopedia
El ríu Senegal ye un ríu d'África Occidental de réxime tropical, d'unos 1 790 km de llongura cola so cabecera (que naz en Guinea, nel pandu de Fouta Djalon, col nome de ríu Bafing). Dempués de xunise'l Bafing col ríu Baoulé, ye cuando recibe yá'l nome de Senegal, el ríu escurre en direición noreste y depués forma nel so llargu tramu final la frontera ente Mauritania y Senegal. Desagua nel océanu Atlánticu, xunto a la ciudá de Saint Louis, formando un delta irregular con numberoses marismas y islles. Solo ye navegable nel so cursu baxu yá que presenta rabiones nel so cursu altu.
| Ríu Senegal | |
|---|---|
 | |
| Situación | |
 | |
| Tipu | ríu |
| Coordenaes | 13°48′52″N 10°49′49″W |
| Datos | |
| Conca hidrográfica |
Senegal River basin (en)  |
| Superficie de la conca | 419 575 km² |
| Llonxitú | 1050 km[1] |
| Caudal | 640 m³/s |
| Desembocadura | Océanu Atlánticu |
| Afluentes |
ver
|
 | |
La esistencia del ríu Senegal yera conocida poles civilizaciones mediterránees tempranes. Pliniu'l Vieyu llamar Bambotus (a partir de la pallabra fenicia, behemoth, que significa «hipopótamu»)[2] y Claudio Ptolomeo Nias. Foi visitáu pol cartaxinés Hannón el Navegante alredor del añu 450 e. C. nel so navegación dende Cartago, pasando al traviés de les columnes de Hércules hasta Theon Ochema (el monte Camerún), nel golfu de Guinea. Hubo comerciu na rexón procedente del Mediterraneu hasta la destrucción de Cartago y la so rede de comerciu col África occidental nel añu 146 e. C.
Fontes árabes
Na Alta Edá Media (ca.800 d.C.,), la rexón del ríu Senegal restableció'l contautu col mundu mediterraneu col establecimientu de la ruta de comerciu transahariano ente Marruecos y l'Imperiu de Ghana. Xeógrafos árabes, como al-Masudi de Bagdag (957), al-Bakri d'España (1068) y al-Idrisi de Sicilia (1154), apurrieron dalgunes de les primeres descripciones del ríu Senegal.[3] Los primeros xeógrafos árabes creíen que l'altu ríu Senegal y la parte cimera del ríu Níxer taben coneutaes ente sigo, formando un solu ríu que fluyiría d'este a oeste, lo qu'ellos llamaben el «Nilo occidental» o'l «Nilo de los negros».[4] Pensábase qu'o bien yera una caña occidental del ríu Nilu o bien qu'esquitaría de la mesma fonte (que se conxeturó en delles ocasiones seríen dalgunos de los grandes llagos interiores de los montes de la Lluna, o'l Ghir de Ptolomeo o Gihon, la corriente de Guijón bíblicu).[5]
Los xeógrafos árabes Abd al-Hassan Ali ibn Omar (1230), Ibn Said al-Maghribi (1274) y Abulfeda (1331), retularon el Senegal como «Nilo de Ghana» (Nil Gana o Nili Ganah).[6]
A midida que el ríu Senegal enfusar nel corazón del imperiu de Ghana, productor d'oru, y más tarde, del Imperiu de Malí, los comerciantes transahararianos dieron al Senegal el so famosu llamatu como «ríu d'Oru». Les hestories transahararianas sobre esi ríu d'Oru» llegaron a oyíos de los comerciantes del Mediterraneu que frecuentaben los puertos de Marruecos y el señuelo foi irresistible. Los historiadores árabes informen siquier de tres espediciones marítimes separaes árabes —la postrera entamada por un grupu d'ocho mughrarin (errantes) de Lisboa (antes de 1147)— que trataron de navegar baxando la mariña atlántica, posiblemente nun esfuerciu por atopar la desaguada del Senegal.[7]
Representación cartográfica
A partir de la lleendes clásiques y de les fontes árabes, el "ríu d'Oru" atopó'l so camín nos mapes europeos nel sieglu XIV. Nel mapamundi de Hereford (c.1300), hai un ríu retuláu «Nilus Fluvius» que cuerre paralelu a la mariña d'África, pero ensin comunicación col Atlánticu (yá que termina nun llagu). Representar a unes formigues xigantes desenterrando'l polvu d'oru de los sos sables, cola nota «Hic grandes formice auream serican arenes».[8] Nel mapamundi fechu por Pietro Vesconte pal atles de Marín Sanuto El Vieyu Marín Sanuto, (c.1320), hai un ríu ensin nome procedente del interior d'África y que desagua l'océanu Atlánticu. El Atles Medici-Laurentiano de 1351 amuesa tanto'l Nilo d'Exiptu como'l Nilo occidental surdiendo del mesmu cordal interior, con una nota «Ilic coligitur aureaum».[9] La carta portulana de Giovanni da Carignano (1310s-20s) tien el ríu cola etiqueta, «iste fluuis exit de nilo ubi multum aurum repperitur».[10]
Nos portulanos muncho más precisos, qu'empiecen a partir de la carta de 1367 de Domenico y Francesco Pizzigano y presentes en 1375 nel Atles catalán, la carta de 1413 de Mecia de Viladestes etc, el Ríu d'Oru» represéntase (anque namái sía especulativamente), desaguando nel océanu Atlánticu en dalgún llugar al sur del cabu Bojador. La lleenda del cabu Bojador como una tarrecible torga, el cabu de non torna» pa los navegantes europeos, surdió casi coles mesmes (posiblemente afalada polos comerciantes transaharianos que nun queríen ver la so ruta terrestre menguada pel mar).
El ríu ye frecuentemente representáu con una gran islla en metá del cursu, la Islla d'Oru», mentada per primer vegada por al-Masudi, y llamada famosamente «Wangara» por al-Idrisi y «Palolus» na carta de 1367 de los hermanos Pizzigani. Conxetúrase qu'esta islla riberana ta, ello ye que nel distritu aurífero de Bambuk-Buré, que ta práuticamente arrodiáu perdayures per ríos: el Senegal, al norte; el ríu Falémé, al oeste; el ríu Bakhoy, escontra l'este; y el ríu Níxer y el ríu Tinkisso escontra'l sur.[11]
_in_1413_Mecia_de_Viladestes_map.jpg)
La carta portulana de 1413 de Viladestes da quiciabes la descripción más detallada de la conocencia europea sobre'l ríu Senegal antes de la década de 1440. Viladestes retular como «Ríu d'Oru» ("riu del or») y asitiar a considerable distancia al sur del cabu Bojador (buyeter) —ello ye que al sur d'un misteriosu «cap de abach» (posiblemente'l cabu Timris). Hai estenses notes sobre la plenitú de marfil y oru na zona, incluyendo una nota que diz:
Esti ríu ye llamáu Wad al-Nil y tamién ye apeláu'l ríu d'Oru, una equí puede llograr l'oru de Palolus. Y sabemos que la mayor parte de los que viven equí ocúpense recoyer oru nes veres del ríu que , na so desaguada, ye una llegua d'anchu, y la fondura abonda pal barcu más grande del mundu "This river is called Wad al-Nil and also is called the River of Gold, for one can here obtain the gold of Palolus. And know that the greater part of those that live here occupy themselves collecting gold on the shores of the river which, at its mouth, is a league wide, and deep enough for the largest ship of the world.[12]
La galera de Jaume Ferrer represéntase frente a la mariña a la izquierda, con una curtia nota alrodiu del so viaxe de 1346. La islla redonda dorada na desaguada del ríu Senegal ye la indicación (habitual en portulanos) de les barres de la boca del ríu o islles —nesti casu, probablemente una referencia a la Langue de Barbarie o la islla de Saint-Louis). La primer ciudá, na desaguada del Senegal, llámase "isingan" (posiblemente l'orixe etimolóxicu del términu "Senegal"). Al este d'eso, les formes Senegal una islla fluvial llamáu "ínsula de bronquiolu" (Île à Morfil). N'el so vera atopa la ciudá de "tocoror" (Takrur). Sobre ella hai una representación de los almorávides polo xeneral Abu Bakr ibn Umar ("Rex Bubecar") nun camellu. Más al este, a lo llargo del ríu, ye l'asientu emperador (mansa) de Malí ("Rex Musa Meli", prob. Mansa Musa), con una pebida d'oru. La so capital, "civitat musa meli" amosar nes veres del ríu, y el rangu d'emperador del imperiu de Malí suxerir por toles banderes negres (una inscripción que señala "Esti señor de los negros llámase Musa Melli, Señor de Guinea , el gran señor noble d'estes partes pola bayura del oru que se recueye nes sos tierres ". [16] Curiosamente, hai un griespu oru bannered ciudá al sur del ríu, cola etiqueta" tegezeut "(probablemente la Ta'adjast d'Al-Idrisi), y podría ser una referencia a ichoate Djenné.
Al este de Malí, el ríu forma un llagu o «Islla d'Oru» que s'amuesa equí llaráu de pebíes d'oru llavaes del ríu (esto ye lo que los hermanos Pizzigani llamaron la islla de Palolus, y la mayoría de comentaristes tomen pa indicar los xacimientos d'oru Bambuk-Buré). Ta conectáu por munches corrientes coles meridionales montes d'oru (col rótulu «montanies del lor», montes Futa Djallon/Bambouk y montaña Loma de Sierra Lleona). Rescampla que'l ríu Senegal tresformar al este, ensin romper, nel ríu Níxer: les ciudaes de «tenbuch» (Tombuctú), «geugeu» (Gao) y «mayna» (Niaméi? o fuera de sitiu Niani) indicar a lo llargo del mesmu únicu ríu. Al sur d'elles (apenes visible) tán lo que paecen ser les ciudaes de Kukiya (na mariña oriental de la Islla d'Oru), y al este d'esta, probablemente Sokoto (llamada «Zogde» nel Atles catalán) y muncho más al sureste, probablemente Kano.[13]
Al norte del Senegal-Níxer hai distintos oasis y estaciones de la ruta transahariana («Tutega» = Tijigja, «Anzica» = In-Zize, «Tegaza» = Taghaza, etc.) en direición a la mariña mediterránea. Hai una representación ensin retular d'un home africanu negru viaxando nun camellu dende «Uuegar» (prob. Hoggar) a la ciudá de "Organa" ("ciutat organa», diversamente identificada como Kanem o Ouargla o inclusive una representación equivocada de Ghana - tiempu sumida, pero, per otru llau, contemporaneu col representáu Abu Bakr). Cerca atópase'l rei árabe d'aspeutu ("Rex Organa") la celebración d'una cimitarra. El Ríu d'Oru tien el so orixe nuna islla circular, lo que paecen ser los montes de la lluna (anque ensin etiqueta equí). D'esta mesma fonte tamién flúi escontra'l norte del Nilo Blanco escontra Exiptu, que forma la frontera ente los musulmanes "rei de Nubia" ("Rex Onubia", el so rangu representáu pola media lluna-en-oru banners) y el cristianu Preste Xuan ("Empreste Joha "), esto ye, l'emperador d'Etiopía col paxellu d'un obispu cristianu (de casualidá, esta ye la primer representación visual del Preste Xuan nuna carta portulano).
Escepcionalmente, el mapa de Viladestes amuesa otru ríu, al sur del Senegal, que ye retuláu como «flumen gelica» (poss. angelica), que dalgunos tomaron como una representación del ríu Gambia. Nel mapamundi de 1459 de Fra Mauro, ellaboráu mediu sieglu más tarde, dempués de que los portugueses yá visitaren el Senegal (anque inda tratando de respetar les fontes clásiques), amuesa dos ríos paralelos que van d'este a oeste, dambos provienentes del mesmu gran llagu interior (que, Fra Mauro afirma, ye tamién la mesma fonte que'l Nilo exipciu). Mauro noma los dos ríos paralelos de manera distinta, llamando a unu «flumen Mas ("ríu Mas"), l'otru, la canal dal oru», y pon una nota que «Inne larena de questi do fiume se trova oru de paiola» ("Nos sables d'estos dos ríos d'oru 'Palola "circunstancies"), y más cerca del mar ", «Qui se racoce oru» ("Equí recuéyese oru"), y finalmente, na mariña, «Terra de Palmotiar» ("Land of Palms"). Hai de solliñar que Fra Mauro sabía del error de los capitanes d'Enrique'l Navegante sobre l'entrante Daklha, que Mauro curioso retuló «Reodor» ("Rio de Ouro", Sáḥara occidental), distintu de la "Canal del Oru" (ríu Senegal).[14] <!
Contautu colos europeos
Los cristianos europeos llueu empezaron a tratar d'atopar la ruta marítima a la desaguada del Senegal. El primer esfuerciu conocíu pue ser polos hermanos xenoveses Vandino y Ugolino Vivaldi, que se propunxeron baxar pola mariña en 1291 nun par de buques (namás súpose d'ellos). En 1346, el marín mallorquín, Jaume Ferrer partió nuna galera col oxetivu esplícitu d'atopar el Ríu d'Oru» (Riu de l'Or), onde escuchara que la mayoría de les persones a lo llargo de les sos mariñes dedicar a la recueya d'oru y que'l ríu yera lo bastante anchu y fondu como por qu'entraren nél inclusive los barcos más grandes. Tampoco se supo nunca namás d'él. En 1402, dempués d'establecer la primer colonia europea nes islles Canaries, los aventureros francu-normandos Jean de Béthencourt y Gadifer de la Salle partieron de momentu a reconocer la mariña africana, buscando en delles direiciones la desaguada del Senegal.
El proyeutu d'atopar el Senegal foi retomáu na década de 1420 pol príncipe portugués Enrique'l Navegante, qu'invirtió enforma pa llegar a él. En 1434, unu de los sos capitanes, Gil Eanes, finalmente superó'l cabu Bojador y volvió pa cuntalo. Enrique unvió de momentu una nueva misión en 1435, al mandu de Gil Eanes y Afonso Gonçalves Baldaia. Baxando pola mariña, dieron vuelta alredor de la península d'Al-Dakhla, n'El Sáḥara Occidental, y remanecieron nun entrante, que con emoción creyeron que yera la desaguada del Senegal. El nome qu'equivocadamente dieron a esi entrante, «Rio do Ouro», permanecería hasta'l sieglu XX.
Al dase cuenta del error, Enrique siguió primiendo a los sos capitanes por que fueren más embaxo pola mariña, y en 1445, el capitán portugués Nuno Tristão finalmente llegó a la Langue de Barbarie, onde dio cuenta del final del desiertu y l'empiezu de la llinia d'árboles, y el cambéu de la población dende "leonado" Sanhaja bereberes a persones "negres" wolof. El mal tiempu o la falta de suministros impidíu de fechu que Tristão llegara a la desaguada del ríu Senegal, pero entainar a tornar a Portugal pa reportar qu'atopara finalmente la "Tierra de los Negros" (Terra dos Negros), y que'l "Nilo" de xuru taría cerca. Poco dempués (posiblemente entá dientro d'esi mesmu añu) otru capitán, Dinis Dias (dacuando como Dinis Fernandes) foi'l primer européu conocíu dende l'antigüedá que finalmente llegó a la desaguada del ríu Senegal. Sicasí, Dias nun saleó ríu arriba, sinón que se caltuvo saleando pola Costa Grande de la badea de Dakar.
Al añu siguiente, en 1446, la flota portuguesa de captura d'esclavos de Lançarote de Freitas llegó a la desaguada del Senegal. Unu de los sos capitanes, Estêvão Afonso, ufiertar a tomar una llancha pa esplorar ríu arriba pa los asentamientos, convirtiéndose asina nel primer européu n'entrar efeutivamente nel ríu Senegal. Nun llegó bien lloñe. Aventurase a tierra nun puntu a lo llargo de la vera del ríu, Alfonso trató de secuestrar a dos neños Wolof de la cabaña d'un lleñador. Pero atopar col so padre, quien dio en escorrer a los portugueses al so llanzamientu y dio-yos tal paliza que los esploradores arrenunciaron a dir más lloñe, y volvióse escontra les carabeles d'espera.[15]
En dalgún momentu ente 1448 y 1455, el capitán portugués Lourenço Dias empecipió contactos comerciales regulares col ríu Senegal, colos pequeños estaos wolof de Waalo (cerca de la desaguada del ríu Senegal) y Cayor (un pocu per debaxo d'eso), pidiendo l'intercambiu d'un negociu rentable de bienes del Mediterraneu (en particular, caballos) por oru y esclavos.[16] El cronista Gomes Eanes de Zurara, escribiendo en 1453, inda-y llama'l "ríu Nilu", pero Alvise Cadamosto, qu'escribió na década de 1460, yá taba llamándolo'l «Senega» [sic], y se denota como «Rio do Çanagà» nos mapes portugueses más posteriores de la dómina.[17] Cadamosto rellata la lleenda de que tanto'l Senegal como'l Nilo exipciu yeren cañes del bíblicu ríu Gihón qu'esquita del Xardín d'Edén y flúi al traviés d'Etiopía[18] Tamién repara que'l Senegal foi llamáu "el Níxer" polos antiguos -probablemente una referencia al llexendariu Ptolomeo 'Nigir' (debaxo del Gir), que s'identificó más tarde por Lleón l'Africanu col modernu del ríu Níxer.[19] Gran parte de la mesma hestoria repitir por Mármol en 1573, cola nota adicional de que tanto'l ríu Senegal y el ríu Gambia yeren tributarios del ríu Níxer. [24] Sicasí, l'atles africanu contemporaneu de cartógrafu venecianu Livio Sanuto, publicáu en 1588, esboza'l Senegal, el Níxer y Gambia como tres ríos separaos y paralelos.
El cronista portugués João de Barros (escribiendo en 1552) diz que'l nome orixinal el ríu nel llocal wolof yera «Ovedech» (que según una fonte, vien de "vi-Dekh", wolof por "esti ríu").[20] Un contemporaneu so, [Damião de Góis]] (1567) rexistrar como «Sonedech» (de "sunu Dekh", wolof pa "el nuesu ríu").[21] Escribiendo en 1573, el xeógrafu español Luis del Mármol Carvajal afirma que los portugueses llamaron Zenega, los "Zeneges '( Berber Zenaga) llamar el Zenedec, los "Gelofes" (wolof) llamen a esto Dengueh, los "Tucorones" (Fula Toucouleur) llamar Mayu, los "Çaragoles" (soninké sarakolé de Ngalam) llamar Colle y más palantre (de nuevu, Mármol asumiendo Senegal taba conectáu col Níxer), el pueblu de Bagamo '(Bambara de Bamako?) llamar Zimbala (Jimbala?) y el pueblu de Tombuctú llamó'l Yça.[22]
El ríu Senegal, como tal, formar na redoma de la pequeña ciudá de Bafoulabé, en Malí, pola confluencia de dos ríos que baxen del macizu montascosu guineanu asitiáu al sur: pela esquierda, el ríu Bafing, d'unos 500 km de llargor, y, pela derecha, el ríu Bakoye, de 400 km, engrandecido pol so gran afluente'l ríu Baoulé, que de la mesma tien unos 500 km. El Bafing, qu'apurre la metá del caudal del ríu Senegal, considérase como la caña madre.
A partir de Bafoulabé, el ríu Senegal flúi escontra'l noroeste al traviés de la espectacular gargüelu Talari, cerca de Galougo, y sobre les tabayones Gouina. Pasáu Kayes, onde recibe pela derecha al ríu Kolinbine, el ríu flúi más selemente. Dempués de recibir, tamién pela derecha, al ríu Karakoro (310 km), continua'l so antiguu cursu a lo llargo de la frontera ente Malí y Mauritania, mientres delles decenes de quilómetros, hasta llegar a Bakel, onde recibe'l principal de los sos afluentes, el ríu Faleme (430 km), esta vegada pela esquierda. El Faleme tamién tien el so orixe en Guinea, y darréu forma mientres un pequeñu entamo la frontera Guinea-Malí para de siguío, na so mayor parte, ser frontera ente Senegal y Malí hasta Bakel.
El Senegal continua al traviés de les semi -grebes tierres del norte de Senegal, formando la frontera con Mauritania hasta llegar al Atlánticu. En Kaedi recibe al ríu Gorgol, que llega dende Mauritania. Pasa por Bogue y depués algama Richard Toll, onde se-y xune pela esquierda'l ríu Ferlo, procedente del llagu de Guiers del interior de Senegal. Pasa al traviés de Rosso y, averándose a la boca, alredor de la islla senegalesa na que ta la ciudá de Saint Louis, la segunda ciudá n'importancia de Senegal (171 263 hab. en 2007), volver escontra'l sur. Ta separáu del océanu Atlánticu por una delgada franxa de sable, d'unos 15 km de llargor, llamada la Llingua de Barbaria, primero que pueda desaguar nel océanu mesmu. Nel tramu final, cerca de la boca, ta'l Parque nacional d'Aves de Yuy, en Senegal, y al otru llau del ríu y de la frontera, el Parque nacional de Diawling, en Mauritania. Yá na mesma desaguada atópase tamién el senegalés Parque nacional de la Llingua de Barberia.
El ríu tien dos grandes preses a lo llargo del so cursu: la presa Manantali, en Malí, construyida nel ríu Bafing ente 1981-87 como un banzáu (llagu Manatali, de 477 km² de superficie d'agua); y la presa Maka-Diama na frontera ente Mauritania y Senegal, cerca de la desaguada al mar, que torga l'accesu d'agua salao ríu arriba, qu'antes de la so construcción llograba llegar más de 150 km agües enriba, lo que provocab la esterilización de los suelos de la vega cuando s'anubríen.
La cuenca drena unos 337.000 km² y estiéndese en cuatro estaos. Hai tres rexones estremaes: la cuenca alta, hasta la ciudá senegalesa de Bakel, cerca de la frontera con Malí; el valle de Bakel, hasta Saint-Louis (816 km); y el mesmu delta.
El so réxime ye bien irregular y depende totalmente de les precipitaciones del monzón. La cuenca del ríu pertenez en parte, ello ye que a la rexón del Sahel africanu y, en consecuencia esfruta d'un clima semi-grebu con agües errátiques ente 300 y 1000 mm/añu. Namái la parte sur de la cuenca, la correspondiente al cursu cimeru, cuenta con un clima tropical y, por tanto, recibe más precipitaciones, ente 1000 y 2000 mm/añu, tando amás un pocu más uniformemente distribuyíes en tol añu. El caudal mediu interañal o módulu del ríu ye de 640 m³/s na so boca, pero puede variar dende los 3 m³/s en periodu de estiaje hasta los 5000 m³/s en grandes crecíes. El periodu d'agües altes ye de xunetu a payares, y los periodos de baxu nivel d'agües de marzu a xunu. Mientres los periodos de gran seca, el fluxu ye tan baxu que dacuando puede inclusive vadearse el ríu.
Caudal mediu mensual midíu na estación hidrolóxica de Dagana
(en m³/s, pa una cuenca aguada de 268000 km². Datos calculaos pal periodu 1903-74)[23]
Polo xeneral, el ríu Senegal ye navegable en toles estaciones nun tramu de 175 km dende la so desaguada hasta la pequeña ciudá de Podor (9.472 hab. en 2002) y en dómines d'agües altes, alredor de tres meses al añu, hasta Kayes, a 975 km de la boca.
- Banzáu de Diama, ente Senegal y Mauritania, a 22 km de Saint Louis, con 235 km².
- Banzáu de Foum Gleita, nel ríu Gorgol, afluente del ríu Senegal en Mauritania.
- Banzáu de Manantali, nel ríu Bafing, en Malí, con 477 km².
.jpg)
En 1972, los estaos riberanos del ríu Senegal (Malí, Mauritania y Senegal) entamáronse dientro de la OMVS (Organización pal Desenvolvimientu del Ríu Senegal) (Organisation pour la mise en valeur du fleuve Sénégal) p'ameyorar la cuenca del ríu y l'usu de los sos recursos: enerxía, navegación, riego... Nel añu 2005, incorporóse Guinea.
- Xeografía de Senegal
- Ríos más llargos d'África
Bibliografía
- (n'inglés) Gregory C. Woodsworth, Irrigation Agriculture in the Senegal River Basin, Carleton University (Québec), 1987 (M.A.)
- (en francés) Claire Bernard, Les aménagements du bassin fleuve Sénégal pendant la colonisation française (1850-1960), ANRT, 1996 (ISBN|2284000770)
- (en francés) K. I. Beziukov, Atlas nautique du fleuve Sénégal. Tome I. Embouchure. Port de Boghé, París, 1971, OERS (Organisation des États riverains du Sénégal)/PNUD, 1971, 14 p. (une mise à jour de l'ouvrage de E. Fromaget de 1908, voir ci-dessous)
- (en francés) Pierre Biarnès, « Fleuve Sénégal: un pas en avant», Revue française d'Études politiques africaines (Dakar), n.° 28, avril 1968, p. 13-15 (création de l'OERS)
- (en francés) Sylvie Bredeloup, La Diams'pora du fleuve Sénégal: sociologie des migrations africaines, Toulouse, Presses Universitaires du Mirail, 2007, 300 p.
- (en francés) E. Fromaget, Colonie du Sénégal - Direction des Travaux Publics - Instructions nautiques du Fleuve Sénégal d'après les travaux de la mission de balisage 1906-1907-1908, Bordeaux, Imprimerie G. Gounouilhou, 1908, 125 p. + cartes
- (en francés) Pierre Hubert, Jean-Claude Bader et Hocine Bendjoudi, « Un siècle de débits annuels du fleuve Sénégal», Hydrological Sciences Journal, 2007, vol. 52, n.° 1, p. 68-73
- (en francés) Philippe Lavigne Delville, La rizière et la valise. Irrigation, migration et stratégies paysannes dans la vallée du fleuve Sénégal, París, Syros, 1991, 232 p. (ISBN|2-86738-686-1)
- (en francés) Nouredinne Ghali, La vallée du Sénégal selon Al-Bakrî et Al Idrîsî, París, Université de Paris I, 1979 (Mémoire de Maîtrise).
- (en francés) Maya Leroy, Gestion stratégique des écosystèmes du fleuve Sénégal: Actions et inactions publiques internationales, París, L'Harmattan, 623 p. (ISBN|2296017649)
- (en francés) Mahamadou Maiga, Le bassin du fleuve Sénégal - De la traite négrière au développement sous-régional autocentré, París, L’Harmattan, 1995, 330 p. (ISBN|2738430937)
- (en francés) Richard Marcoux, Émigration et capacité de rétention des unités villageoises de la vallée du fleuve Sénégal, Université de Montréal, 1987 (M. Sc.)
- (en francés) Massaer N’Dir, Possibilités de mécanisation agricole dans le delta du fleuve Sénégal, Université Laval, 1986 (M. Sc.)
- (en francés) Ibrahima Seck, La vallée du Sénégal dans la géographie d’Al-Bakri et celle d’Al-Idrisi (étude comparative), Dakar, Université de Dakar, 1984, 71 p. (Mémoire de Maîtrise)
Filmografía
- (en francés) Paysan du fleuve, film documentaire réalisé par Jean-Michel Destang (et al.), SAED, Dakar; ORSTOM audiovisuel, Bondy, 1997, 26' (VHS)
- (en francés) Fleuve Sénégal: les eaux du partage, film de Isàbel Santos, Marcel Dalaise (et al.), Cité des sciences et de l'industrie, París; Institut de recherche pour le développement, Bondy, 1999, 52' (VHS)
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
