Ríu Uruguái
From Wikipedia, the free encyclopedia
El ríu Uruguái (portugués: rio Uruguái) ye un ríu internacional d'América del Sur que xunto colos ríos Paraná, Paraguay y otros cursos fluviales formen la cuenca de la Plata. Naz na Sierra Geral nel sureste de Brasil na confluencia de los ríos Canoes (de 570 km) y Pelotes (de 437 km) na llende ente los estaos de Rio Grande do Sul y Santa Catarina, y desagua nel Ríu de la Plata nel llugar llamáu punta Gorda (km 0 del ríu Uruguái a 33°54′58″S 58°24′52″W) ente'l departamentu uruguayu de Colonia y l'arxentín d'Islles del Ibicuy na provincia d'Entre Ríos. Nel últimu tramu recibe pel so marxe derecha dellos brazos del ríu Paraná.
| Ríu Uruguái | |
|---|---|
 | |
| Situación | |
.png) | |
| País |  Brasil |
| Unidá federativa |  Río Grande do Sul |
| Tipu | ríu |
| Coordenaes | 27°36′30″S 51°27′21″W |
| Datos | |
| Altitú media | 200 m y 433 m |
| Conca hidrográfica | Cuenca de la Plata |
| Superficie de la conca | 365 000 km² |
| Llonxitú | 1790 km |
| Caudal | 4,622 m³/s |
| Nacimientu |
Ríu Pelotas Ríu Canoas |
| Desembocadura | Ríu de La Plata |
| Afluentes |
ver
|
 | |
La confluencia de la Canoes cola Pelotes (27°36′26″S 51°27′24″W) atopar a unos 433 msnm. De primeres sigue la direición este oeste por unos 600 km hasta recibir pela marxe derecha les agües del ríu Pepirí Guazú, puntu nel cual empieza a torcer escontra'l suroeste. Dende esa confluencia porta la llende ente Arxentina y Brasil hasta'l puntu nel cual recibe les agües del ríu Cuareim, afluente dende la marxe esquierda que sirve de la mesma como llende ente Brasil y Uruguái. Dempués de recibir les agües del Cuareim, onde se forma una triple frontera ente Bella Unión (Uruguái), Monte Caseros (Arxentina) y la Barra do Quaraí (Brasil), el ríu Uruguái sigue'l so percorríu escontra'l sur portando la llende ente Arxentina y Uruguái hasta la paraxa de punta Gorda, onde desagua nel Ríu de la Plata.
El ríu Uruguái foi afayáu ente'l 10 y el 13 de xineru de 1520 cuando foi esploráu pola nave Santiago -comandada por Juan Rodríguez Serrano- de la espedición alredor del mundu de Fernando de Magallanes. L'integrante de la espedición llamáu Francisco Albu comentó'l descubrimientu nel so Carreru del viaxe de Magallanes dende'l Cabu de San Agustín nel Brasil, hasta'l regresu a España de la Nao Victoria confundiendo al ríu Uruguái col ríu de Solís. Sicasí Antonio Pigafetta, quien tamién diba na espedición, fixo un croquis de les contornes del Ríu de la Plata y llamó a esti Fiume de Johan de Solis:[1]
... y ellí surdimos y unviamos al navío Santiago de longo de mariña por ver si habia pasage, y el rio ta 33 graos y mediu al nordeste; y ellí toparon unes isletas, y la boca d'un rio bien grande, yera'l rio de Solís é diba al norte, y asina tomaron la vuelta de les naos, y el dichu navío tuvo léjos de nós obra de 35 llegües, y tuvieron en venir quince dias...
Nel planisferiu Salviati (1526-1527) apaez el ríu Uruguái cola denominación «río San Cristóbal».[2] El nome Uruguái provién del guaraní y esisten delles esplicaciones alrodiu de la so etimoloxía:
- ríu del país del urú o ríu del urú. Ye la versión de Félix de Azara. El "corcováu urú" o, a cencielles ye una ave de la familia odontophoridae (perdiz, falpayar, grisín) qu'habita en montes tropicales y llanures grebes hasta 1600 msnm. Atópase en Brasil, Paraguái y Arxentina, especialmente na rexón de les Misiones.[3] D'esta manera, la traducción lliteral del guaraní sería: urú; gua, "de"; y y, "agua", agua (ríu) del urú;
- ríu de los cascoxos. Esti significáu surde d'una interpretación que fizo a fines del sieglu XVIII l'inxenieru José María Cabrer, quien acompañó al naturalista español Félix de Azara en dalgunos de los sos viaxes pola rexón del Ríu de la Plata, les Misiones y Paraguay. Estremó la pallabra en uruguá, "cascoxu" o "cascoxu de mar", y y, "agua (ríu)". Una investigación presentada en 2010 Uruguái por Cristhian Clavijo, del Muséu Nacional d'Historia Natural, sofita esta tesis. Tamién Irene Cocchi y Rosario Gutiérrez, autores del llibru "Nel país de los cascoxos, Uruguái", suscriben esta tesis. Los indíxenes, habitantes oroginales de la rexón, taríen faciendo referencia a una especie de moluscu que conforma la fauna del ríu Uruguái, el pomella megastoma (gasterópodu perteneciente a la familia ampullariidae) abondosa nel ríu Uruguái. Los indíxenes utilizaben a estos cascoxos como alimentu y tamién en dellos ritos. Les grandes cantidaes n'enterramientos indíxenes atopaos demostraríen la importancia que teníen los cascoxos pa los antiguos pobladores d'esta rexón.[4][5]
- ríu de los páxaros. Ye una versión bien similar a la primera. L'afixu uru sería designativo de "ave" (urubú, urutaú, jaburú) y guay "agua (ríu) de". La versión pampeana con tonu gutural de "uhay" o "vahy" o mesmu "hy" (Ayuhy, Iyuhy, Paraguay, Queguay, Iraí, Piraí, Ivahy) al traviés de tiempos tresformaría'l designativo xeográficu;
- ríu de los páxaros pintaos. Una interpretación poética de Juan Zorrilla de San Martín;
- ríu de les vueltes o ríu acaracoláu. L'inxenieru xeógrafu José María Reyes sostuvo que cabría tamién la interpretación de "ríu de les vueltes", polos bucles que presenta'l so cursu. Como l'idioma guaraní ye ricu en metáfores, otra traducción podría ser "ríu acaracoláu" (Vargas Gómez) o "trabancosu como un cascoxu" (Mantiella);
- ríu principal. Bautista C. de Almeida Nogueira traducir como "ríu principal" (yruguaï) o "de la canal" (ïruguá), confirmando asina una antigua variante propuesta pol sacerdote xesuita Ruiz de Montoya: "canal por onde va la madre del ríu".[6]
D'alcuerdu a les sos carauterístiques hidrográfiques, el ríu Uruguái puede ser consideráu físicamente como compuestu por trés seiciones: la cimera, la media y l'inferior.
- La parte cimera del so cursu ye rápida y pocu navegable. Considérase que toma'l percorríu del ríu dende la confluencia de la Pelotes y la Canoes hasta la desaguada del ríu Piratiní, con una estensión de 816 km y un desnivel de 43 cm/km.
- La seición media atopar ente la desaguada del Piratiní y el saltu Chicu al sur de la represa de Reblincu. Con una estensión de 606 km, el desnivel nesti tramu ye de 9 cm/km.
- El tramu inferior ye aquel tomáu ente'l saltu Chicu y punta Gorda, siendo'l de menor estensión (con un total de 348 km) y tamién el de menor desnivel, con una rimada media d'apenes 3 cm/km.
A partir de la confluencia del ríu Cuareim el so calce ta ocupáu por numberoses islla y baxos fondos predresos. Importantes afloramientos de basaltu determinen los saltos denominaos «Grande y Mozu».
El caudal permediu frente a les ciudaes de Salto y Concordia ye de 4622 m³/s. El máximu rexistráu dende 1898 ye de 37 714 m³/s (añu 1992). El mínimu rexistráu dende'l mesmu añu ye de 109 m³/s, que producióse nel añu 1945 (dientro del hemiciclu secu 1920-70).
Los afluentes con categoría de ríu son los siguientes:
- en territoriu brasilanu: amás de los ríos Canoes y Pelotes (que la so confluencia da nacencia al ríu Uruguái), Peixe, Chapecó (248 km), Pepirí Guazú (na llende con Arxentina), Passo Fundo (200 km), Várzea, Ijuí, Piratiní (120 km), Icamaquã y Ibicuí (290 km);
- en territoriu arxentín: Aguapey (310 km), Miriñay (212 km), Mocoretá (140 km), y Gualeguaychú (268 km);
- En territoriu uruguayu: Cuareim (351 km, na llende con Brasil), Arapey (240 km), Daymán (210 km), Queguay (280 km), Negru (750 km) y San Salvador (100 km).
Nel Tratáu del Ríu Uruguái (1961) méntense refechamente les numberoses islles fluviales allugaes nesti ríu na frontera ente Arxentina y Uruguái. La más grande ye la isla Cambacuá (35,67 km²) nel departamento Uruguái d'Entre Ríos, Arxentina.
La mayor parte de la navegación sobre'l ríu Uruguái concentrar nel so sector inferior, especialmente ente les ciudaes de Concepción del Uruguay y la desaguada nel Ríu de la Plata.
Sicasí, l'Uruguái ye navegable hasta Salto, onde'l Saltu Chicu ataya la navegación, anque la falta de dragáu nos pasos "Vera" y "Almirón" fai que la navegación al norte de Frai Bentos, pa llegar a los puertos de Paysandú y Salto, pueda concretase namái por buques de caláu amenorgáu. Agües enriba, ente les ciudaes de São Borja y Uruguayana, tamién se reparen formes de navegación, anque indefectiblemente n'embarcaciones de pequeñu porte.
Agües embaxo, el ríu enánchase y cuerre con menor velocidá escontra Paysandú y Frai Bentos, esistiendo nesta ciudá un puertu d'agües fondes, al igual qu'en Nueva Palmira.
L'aprovechamientu principal que se fai del ríu ye la xeneración d'enerxía hidroeléctrica, per mediu de la represa Reblincu (propiedá d'Uruguái y Arxentina), que s'atopa alcontrada cerca de lo que primeramente yera'l saltu que llevaba esi mesmu nome.
En territoriu brasilanu atópense les represas d'Itá, Machadinho, y Foz de Chapecó. Amás esiste ente los gobiernos d'Arxentina y Brasil el proyeutu pa construyir un complexu hidroeléctricu llamáu Garabí, 7 quilómetros agües abaxo de la ciudá arxentina de Garruchos y de la so homónima brasilana, destináu a la provisión d'enerxía llétrica, según tamién al aprovechamientu de les tierres axacentes per mediu del riego y otru similar llamáu San Pedro, allugáu ente la ciudá de Uruguayana y el ríu Cuareim.
- En Brasil ente los estaos de Rio Grande do Sul y Santa Catarina:
- Puente ruta BR 470
- Represa de Machadinho
- Ponte ferrovial en Marcelino Ramos
- Puente ruta BR 153
- Represa de Itá
- Ponte agües abaxo de la represa de Itá
- Puente ruta BR 480
- Represa de Foz de Chapecó
- Ponte d'Iraí
- Ente Arxentina y Brasil:
- Ponte de la Integración
- Ponte ferrovial Agustín P. Justo - Getúlio Vargas
- Ente Arxentina y Uruguái:
- Ferrovial sobre la represa Reblincu
- Ponte Xeneral Artigas
- Ponte Llibertadora General San Martín
Arxentina y Uruguái caltuvieron un importante conflictu por cuenta de la instalación una gran fábrica de producción de pasta de celulosa en territoriu uruguayu, sobre les agües internacionales del Ríu Uruguái, cerca de les poblaciones de Frai Bentos (uruguaya) y Gualeguaychú (arxentina). Esta situación llevó a un enfrentamientu diplomáticu, pol cual dambos países llamaron temporalmente a consulta a los sos respeutivos embaxadores y que cuntó cola mediación d'un unviáu del rei d'España. Tres resolución del Tribunal Internacional de Xusticia'l dividendu foi resueltu, con alcuerdos ente dambos países y el fin de les protestes de los ambientalistas de Gualeguaychú.
N'ochobre de 2013 el conflictu remaneció por cuenta de la decisión del presidente de la d'Uruguái, José Mujica, d'autorizar a la empresa UPM, p'aumentar un 10% la producción de la planta de celulosa allugada en Frai Bentos, pasando a 1,1 millones de tonelaes añales. El gobiernu arxentín anunció que volvería demandar al Uruguái ante la Corte Internacional de la Faya, por cuenta de que consideraba que'l Tratáu del Ríu Uruguái robláu per dambos países, establez que cualquier decisión d'una parte qu'impactara nes agües comunes ten de ser consultada a la otra.[7]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
