Llingües muskogueanas

Les llingües maskogui o muskogi o muscoguí (nome transcripto n'inglés como Muskogee; y Maskoki) constitúin una familia de llingües indíxenes americanes. Inda 4.300 de los 20.000 maskoki (creek) y seminoles en Oklahoma, Alabama y Florida falen maskoki. El códigu d'idioma según ISO 639-3 ye mus.

Llingües maskogui
Distribución xeográfica	Sureste d'Estaos Xuníos
Países	Estaos Xuníos d'América
Falantes	~17.400 (Años 1990)
Filiación xenética	macro-golfu (?)
Subdivisiones	Muskogui oriental Muskogui occidental
ISO 639-3	mus[1]
Ver tamién Idioma - Families - Clasificación de llingües
[editar datos en Wikidata]

Clasificación interna

El grupu llingüísticu de les llingües muskoki estremar en dos subgrupos (ente parentesís el númberu averáu de falantes cola fecha de la estimación):

• A. Llingües muskoki orientales
  • Alabama, Texas, estinguida en Oklahoma (c. 100 falantes, 1997)^[2]
  • Koasati (c. 200, 2000)^[3]
  • Hitchiti-mikasuki (c. 400, 2000)^[4]
  • Maskoki (Creek), en Alabama, Florida y Oklahoma (4.300, 1997)^[5]
    • maskoki 4.000 (1980)^[6]
    • seminola 1.000 (1980)^[6]
• B. Llingües muskoki occidentales
  • Choctaw (7.000, 1980;^[6] 11.400, 1998;^[7] 9.000-11.000, 2007;^[8] 9.211, 2008)^[9]
  • Chickasaw (2.500, 1980;^[6] 1.000, 1987^[10]y 2008)^[9]

Carauterístiques comunes

Fonoloxía

Anguaño esiste abonda documentación sobre la llingua y ellaboráronse llistes llargues de cognados que dexaron reconstruyir el sistema fonolóxicu del proto-muskogui con un grau d'enfotu eleváu.^[11][12] L'inventariu consonánticu vien dau por:

	Llabial	Alveolar		Palatal	Velar
		Central	Llateral		Plana	Labializada
Oclusives	*p	*t			*k	*kʷ
Africaes		*ts		*tʃ
Fricatives		*s	*ɬ	*ʃ	*x	*xʷ
Nasales	*m	*n
Aproximantes			*l	*j		*w
Otres		*θ

Gramática

Los nomes o sustantivos nes llingües muskoki xeneralmente exhiben acentu léxicu. Igualmente los sustantivos suelen presentar casu morfolóxicu qu'estrema siquier un casu nominativu d'un casu oblicuu. Les categoríes de xéneru y númberu son secundaries.

Los verbos presenten un sistema complexu d'ablaut, onde la forma del raigañu camuda d'alcuerdu sobremanera col valor del aspeutu gramatical y dacuando según el tiempu gramatical o'l manera gramatical. Los verbos marquen la persona (siendo la marca de tercer persona nula) axente y paciente.

Comparanza léxica

Los numberales en distintes llingües muuskogui son:^[13]

GLOSA	Oriental				Occidental		PROTO- MUSKOGUI
	Alabama	Koasati	Mikasuki	Maskoki	Choctaw	Chikasaw
'1'	čáffàːka	čaffáːkan	ɬáàmen	hámkin	əčəffə	čáffa	*čáffa-(ːkan)
'2'	tòklo	tóklon	toklan	hokkôːlin	tokᵊlo	toklo	*tóklo-(n)
'3'	tótčìːna	toččíːnan	točyːnan	toččîːnin	toččɪːna	toččíʔna	*totčíːna-(n)
'4'	óstàːka	ostáːkan	šéetaːken	ôːstin	oštə	ošta	*óšta-(ːkan)
'5'	táɬɬàːpi __	__ cahappáːkan	__ čahkeːpan	__ čahkîːpin	taːɬɬaːpɪ __	taɬɬáʔpi __	*taɬɬáːpi-(n) *čahkiːpi-(n)
'6'	hánnàali __	hannáːlin __	__ yːpaːken	__ iːpâːkin	hənnaːlɪ __	hannáʔli __	*hannáːli *iːpaːkin
'7'	ontòklo	ontóklon	kolapaːken	kolapâːkin	õtokᵊlo	ontoklo	*on-tóklo-(n)
'8'	ontótčìːna	ontoččíːnan	tošatapaːken	činapâːkin	õtoččɪːnə	ontoččíʔna	*on-tóklo-(n)
'9'	čákkàːli	čakkáːlin	ošnapaːken	ostapâːkin	čaːkkaːlɪ	čakkáʔli	*on-totčíːna-(n)
'10'	pókkòːli	pokkóːlin	pokoːlen	páːlin	poːkkoːlɪ	pokkóʔli	*pokkóːli