Atatürk Mədəniyyət Mərkəzi (İstanbul)

Atatürk Mədəniyyət Mərkəzi (İstanbul)— İstanbulun Taksim meydanında yerləşən və opera, balet, teatr, konsert və konqres məqsədləri üçün istifadə edilən, içərisində sərgi salonu və kinoteatr olan binadır.

Atatürk Mədəniyyət Mərkəzi
Ümumi məlumatlar
Status	Tamamlandı
Növü	mədəniyyət mərkəzi
Ölkə	Türkiyə
Koordinatlar	41°02′12″ şm. e. 28°59′16″ ş. u.HGYO
Şərəfinə adlandırılıb	Mustafa Kamal Atatürk
Təməlatma	29 may 1946 (Orijinal tikili)
Bağlanılıb	2008
Sökülüb	Fevral 2018
Qiymət	2 milyard türk lirəsi[1]
Sahibi	Türkiyə Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi
Texniki detallar
Torpaq	14 min 400 kvadrat metr
Dizayn və konstruksiya
Memar	Hayati Tabanlıoğlu (Orijinal tikili), Murat Tabanlıoğlu (Yeni tikili)
Memarlıq şirkəti	"Tabanlıoğlu Mimarlık"
Veb-sayt
akmistanbul.gov.tr
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Dünyanın dördüncü ən böyük sənət mərkəzi olaraq ilk dəfə 1969-cu ildə istifadəyə verilən bina Türkiyədə Cümhuriyyət dövrünün simvollarından biridir. Mədəniyyət mərkəzi 2008-ci ildən 2018-ci ilə qədər bağlı qalıb və 2018-ci ilin fevralında yenisinin tikintisi üçün sökülüb. Yeni tikilmiş bina 29 oktyabr 2021-ci ildə istifadəyə verilib.^[2]

Tarixi

Orijinal tikili

Layihəsi memar Feridun Kip və memar Rüknettin Güney tərəfindən çəkilən və təməli 29 may 1946-cı ildə qoyulan bina maliyyə çatışmazlığı səbəbindən tamamlana bilməyib və 1953-cü ildə Tikinti Nazirliyinə təhvil verilib. İnşaat 1956-cı ildə memar Hayati Tabanlıoğlunun layihəsi ilə davam etdirilmişdir. Bina 12 aprel 1969-cu ildə İstanbul Mədəniyyət Sarayı adı ilə istifadəyə verilmişdir. Açılışda Ferit Tüzünün "Çeşmebaşı" baleti və Verdinin "Aida" operası səhnələşdirilib.

23 ildə tamamlanan İstanbul Mədəniyyət Sarayının binası 1970-ci il noyabrın 27-də Artur Millerin "Cadı Qazanı" əsəri oynanarkən baş verən yanğında zədə aldı. Yanğın zamanı insan tələfatı olmasa da, IV Murad tamaşasının premyerası üçün Topqapı sarayından gətirilən əşyaların bir qismi bina ilə birlikdə (IV Murada məxsus kaftan, qiymətli Quran kitabı, rəsm əsəri IV Muratın əksi olan tablo) yandı. Yanğının mənbəyini müəyyən etmək mümkün olmayıb.

Yanğından sonra Hayati Tabanlıoğlu tərəfindən təmir edilən bina 8 il sonra, 6 oktyabr 1978-ci ildə ikinci dəfə istifadəyə verilib. 2000-ci illərə qədər bu şəkildə xidmət etməyə davam etdi.

2005-ci ildə o vaxtkı mədəniyyət naziri Atilla Koç tərəfindən binanın iqtisadi ömrünü başa vurduğu əsas gətirilərək sökülməsi tövsiyə olunub. Ancaq sənət və memarlıq platformalarının, vətəndaş təşəbbüslərinin intensiv reaksiyası, davamlı nümayişlərin və mətbuatın dəstəyi ilə yenidən keçirilən qiymətləndirmə nəticəsində İstanbul 2 saylı Qoruma Şurası 2007-ci ilin noyabr ayında Atatürk Mədəniyyət Mərkəzini 1-ci qrup mədəniyyət sərvəti kimi qeydə aldı və beləliklə söküntü baş tutmadı. 2008-ci ilin noyabrında Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən imzalanan protokolla İstanbul 2010 Avropa Mədəniyyət Paytaxtı Agentliyi tərəfindən həyata keçirilən Atatürk Mədəniyyət Mərkəzinin təmir layihəsinin hazırlanması Tabanlıoğlu Arxitekturaya həvalə edildi. Mədəniyyət, İncəsənət və Turizm İşçiləri Həmkarlar İttifaqının iddiası və məhkəmənin qərarı ilə təmir dayandırılıb.

2012-ci ilin fevral ayında Sabancı Holdinq ilə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi arasında Atatürk Mədəniyyət Mərkəzinin bərpasına dair anlaşma memorandumu imzalanıb. Sabancı Holdinq Atatürk Mədəniyyət Mərkəzinin təmir işlərinə 30 milyon TL maliyyə ayıracaqdı. Lakin həmin il Taksim Gəzinti Parkı və Taksim Meydanı bölgəsi üçün təklif edilən abadlıq planları çərçivəsində AMM-nin söküləcəyi və yerində başqa bir opera binası və məscidin tikiləcəyi bildirilmişdi.^[3] 28 may 2013-cü ildə başlayan Gəzi Parkı hadisələri zamanı gecə saatlarında çoxlu nümayişçi məşəllərlə AMM-nin damına çıxdı. Dam, uçma təhlükəsi ilə əlaqədar boşaldıldı.^[4] Polislər boş binada məskunlaşaraq oradan logistik mərkəz kimi istifadə etməyə başladılar.^[5] 2015-ci ildə boş binanın talan edildiyi, onun texniki qurğuları, işıq və səs avadanlığı, eləcə də bir çox əşyaların polisin mühafizəsi altında olmasına baxmayaraq, ikinci əl bazarlarda və ya küçə alverçilərində satıldığı aşkarlandı.^[6]

Orijinal AMM-nin yeni bina ilə əvəz edilməsi üçün, 13 fevral 2018-ci ildə 10 il əvvəl tərk edilmiş binanın söküntü işlərinə başlanıldı.^[7] Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan binanın sökülməsindən sonra "Gəzi etirazçıları AKM üçün çox qışqırdı. Nə qədər qışqırırsan, çatla, partla, biz yıxdıq" sözlərindən istifadə etdi.^[8] Təxminən üç ay yarım sonra, elə həmin il mayın 30-da söküntü başa çatdı.^[9]

• 
  Orijinal binadakı uşaq kinoteatrı
• 
  Orijinal binada böyük zal
• 
  Orijinal binada yan foye
• 
  Orijinal binada əsas səhnə
• 
  İstanbul Opera Evinin maketi
• 
  "İstanbul Opera Teatrı"nın rəsmləri

Yeni AMM

2019-cu il fevralın 10-da Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın iştirak etdiyi təməlqoyma mərasimi ilə yeni kompleksin tikintisinə başlanılıb.^[10] Yeni mədəniyyət kompleksi ümumi sahəsi 95.000 m2 olan beş hissədən ibarətdir.^[11] Teatr, kino və konsert salonları ilə yanaşı, sərgi mərkəzi, konqres zalı, kitabxana, muzey, rəsm qalereyası, kafe və restoranlar var. Yeni binanın memarı 1969-cu ildə inşa edilən AMM-nin layihəsini hazırlayan Hayati Tabanlıoğlunun oğlu Murat Tabanlıoğludur. Yeni AMM 29 oktyabr 2021-ci ildə Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın iştirakı ilə Sinan Operasının tamaşası ilə açıldı.

• 
  Binanın gecə çəkilən fotoşəkili
• 
  Uşaq fəaliyyət sahəsi
• 
  Yeni Atatürk Mədəniyyət Mərkəzinin gecə görünüşü
• 
  Teatr və konsert zalı
• 
  Mədəniyyət yolunun girişi
• 
  15 min ədəd keramikadan ibarət Türk Telekom Opera Salonu
• 
  Türk Telekom Opera Salonunun içərisi
• 
  Binanın daxili görüntüsü
• 
  Bina daxilində AMM Musiqi Platforması
• 
  Mədəniyyət yolu
• 
  Yeni AMM-dəki sənət əsərlərindən biri

İstinadlar

1. "Arxivlənmiş surət" (Türkçe). 2021-10-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-01.
2. "Arxivlənmiş surət". 2021-10-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-01.
3. "Arxivlənmiş surət" (ingilis). 2021-10-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-06.
4. "Arxivlənmiş surət" (Türkçe). 2014-06-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-06.
5. "Arxivlənmiş surət" (Türkçe). 2019-02-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-06.
6. "Arxivlənmiş surət" (Türkçe). 2020-06-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-06.
7. "Arxivlənmiş surət" (İngilizce). 2018-02-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-06.
8. "Arxivlənmiş surət" (Türkçe). 2021-10-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-06.
9. "Arxivlənmiş surət" (Türkçe). 2018-05-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-06.
10. "Arxivlənmiş surət" (Türkçe). 2021-10-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-06.
11. "Arxivlənmiş surət" (İngilizce). 2019-02-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-06.