From Wikipedia, the free encyclopedia
Məcburi evlilik və ya məcburi nikah — tərəflərdən birinin və ya bir neçəsinin razılığı olmadan, yaxud onların iradəsinə zidd olaraq evlənməsi. Bir və ya hər ikisi sonradan öz iradəsinə zidd olaraq nikahda qalmağa məcbur edilərsə, hər iki tərəf tam razılıqla girsə belə, nikah məcburi nikaha çevrilə bilər.[1]
Məcburi nikah, hər iki tərəfin həyat yoldaşı tapmaq və seçməkdə valideynlərinin və ya üçüncü tərəfin, məsələn, elçinin köməyinə razılıq verdiyi əvvəlcədən razılaşdırılmış nikahdan fərqlənir. Çox vaxt nikaha məcbur etmək üçün açıq fiziki zorakılıqdan tutmuş incə psixoloji təzyiqə qədər istifadə olunan məcburiyyət davamlılığı mövcuddur.[2]
Hazırda beynəlxalq rəy tərəfindən geniş şəkildə qınansa da, məcburi nikahlar hələ də dünyanın müxtəlif mədəniyyətlərində, xüsusən də Cənubi Asiya və Afrikanın bəzi yerlərində baş verir. Bəzi alimlər "məcburi evlilik" termininin istifadəsinə etiraz edirlər, çünki o, nikahın konsensual qanuniləşdirici dilini (məsələn, ər/arvad) tam əksi olan təcrübə üçün istifadə edir.[3] “Məcburi evlilik” və “nikah köləliyi” də daxil olmaqla müxtəlif alternativ terminlər təklif edilmişdir.[4][5]
Birləşmiş Millətlər Təşkilatı məcburi nikahı insan hüquqlarının pozulmasının bir forması hesab edir, çünki bu, fərdlərin azadlığı və muxtariyyəti prinsipini pozur. Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsində qeyd edilir ki, insanın həyat yoldaşı seçmək və sərbəst şəkildə nikaha daxil olmaq hüququ onun həyatı və ləyaqəti, bir insan kimi bərabərliyi üçün əsas yer tutur.[6] Roma Katolik Kilsəsi, nikahın ləğvi üçün məcburi nikahı əsas hesab edir - nikahın etibarlı olması üçün hər iki tərəf sərbəst şəkildə razılıq verməlidir. Köləliyin Ləğv Edilməsi üzrə Əlavə Konvensiya da hər iki tərəfin imtina hüququ olmadan nikahı qadağan edir[7] və bunun qarşısını almaq üçün minimum evlilik yaşını tələb edir.[8]
2009-cu ildə Sierra Leone üzrə Xüsusi Məhkəməsi (SCSL) Apellyasiya Palatası qadınların müharibədə "məcburi nikah" üçün oğurlanmasını və həbsini insanlıq əleyhinə yeni cinayət hesab etdi (AFRC qərarı).[9][10] Çarlz Taylorun qərarında SCSL Məhkəmə Palatası 'məcburi evlilik' terminindən qaçınılmalı olduğunu tapdı və daha çox müharibədəki təcrübəni 'evlilik köləliyi' (2012) kimi təsvir etdi.[11]
2013-cü ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnsan Hüquqları Şurasının uşaq, erkən və məcburi nikahlara qarşı ilk qətnaməsi qəbul edildi; Qətnamə uşaq, erkən və məcburi nikahı insan hüquqlarının pozulması kimi tanıyır ki, bu da “fərdlərin həyatlarını bütün zorakılıq formalarından azad yaşamasına mane olur və təhsil hüququ kimi insan hüquqlarının həyata keçirilməsində mənfi nəticələrə səbəb olur [və] cinsi və reproduktiv sağlamlıq da daxil olmaqla, əldə edilə bilən ən yüksək sağlamlıq standartı hüququ” və həmçinin bildirir ki, “2015-ci ildən sonrakı inkişaf gündəliyinin müzakirəsi zamanı uşaq, erkən və məcburi nikahın aradan qaldırılması nəzərə alınmalıdır”.[12][13][14] Bu zərərli təcrübənin aradan qaldırılması Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Dayanıqlı İnkişaf Məqsədi 5 -in hədəflərindən biridir. [15]
Razılıqlı nikahlar 18-ci əsrə qədər bütün dünyada çox yayılmışdı.[16] Tipik olaraq, nikahlar valideynlər, babalar və ya digər qohumlar tərəfindən təşkil edilirdi. Faktiki təcrübələr mədəniyyətdən asılı olaraq dəyişirdi, lakin adətən qadının atasından kürəyə olan asılılığının qanuni şəkildə ötürülməsini nəzərdə tuturdu. 19-cu və 20-ci əsrlərdə qadınların emansipasiyasına doğru hərəkat nikah qanunlarında, xüsusən də əmlak və iqtisadi vəziyyətlə bağlı əsaslı dəyişikliklərə səbəb oldu. 20-ci əsrin ortalarında bir çox Qərb ölkələri ailə hüququnda ər-arvad arasında hüquqi bərabərliyi bərqərar edən qanunlar qəbul etmişdilər.[17] 1975-1979-cu illər İtaliya,[18][19] İspaniya,[20] Avstriya, [21] Qərbi Almaniya, [22] [23] və Portuqaliya kimi ölkələrdə ailə qanunlarının əsaslı şəkildə yenidən qurulması ilə nəticələndi. [24] 1978-ci ildə Avropa Şurası mülki hüquqda ər-arvadın bərabərliyi haqqında (78) 37 saylı Qətnamə qəbul etdi. [25] Evlilikdə tam gender bərabərliyini bərqərar edən son Avropa ölkələri arasında İsveçrə, [26] [27] Yunanıstan,[28] İspaniya, [29] Hollandiya, [30] və Fransa [31] [32] və atalıq hakimiyyəti var idi. bir kişinin ailəsi üzərində səlahiyyəti 1970-ci ildə dayandırıldı, [33] yalnız 1985-ci ildə hüquqi islahat ərin uşaqların əmlakını idarə etmək üçün yeganə səlahiyyətə malik olması şərtini ləğv etdi.[34]
Razılıqlı nikah məcburi nikahla eyni deyil: birincidə həyat yoldaşının təklifi rədd etmək imkanı var; ikincidə, etmirlər. Bununla belə, nikahı qəbul etmək və valideynlərinə hər cəhətdən itaət etmək üçün nəzərdə tutulan ailə və sosial təzyiqlər səbəbindən, razılaşdırılmış və məcburi nikah arasında sərhədi çəkmək çox vaxt çətindir. [35] [36] Evlənmək təklifinin rədd edilməsi bəzən kürəkən və onun ailəsinin alçaldılması kimi qiymətləndirilib.
Avropada 18-ci əsrin sonu və 19-cu əsrin əvvəllərində romantizm ədəbi-intellektual hərəkatı məhəbbət evliliyi haqqında yeni və mütərəqqi fikirlər təqdim etdi və bu fikirlər cəmiyyətdə qəbul olunmağa başladı. 19-cu əsrdə bütün Avropada evlilik təcrübələri müxtəlif idi, lakin ümumiyyətlə, nikahlar yuxarı təbəqə arasında daha çox yayılmışdı. 20-ci əsrin əvvəllərinə qədər Rusiyada razılıqlı nikahlar norma idi, əksəriyyəti endoqam idi.[37] Uşaq nikahları tarixən geniş yayılmışdı, lakin 19-cu və 20-ci əsrdə şübhə altına alınmağa başladı. Uşaq nikahları çox vaxt məcburi nikahlar hesab olunur, çünki uşaqlar (xüsusilə gənclər) evlənmək və ya etməmək barədə tam məlumatlı seçim edə bilmirlər və çox vaxt ailələrinin təsiri altında olurlar. [38]
Qərb ölkələrində, son onilliklər ərzində, nikahın təbiəti, xüsusən də nikahda nəsil artırmağın əhəmiyyəti və boşanmanın asanlığı ilə bağlı - kəskin şəkildə dəyişdi, bu da evlənmək üçün daha az sosial və ailə təzyiqinə səbəb oldu, daha çox azadlıq təmin etdi. həyat yoldaşı seçməklə bağlı seçim.[39]
Tarixən məcburi evlilik də əsirdən (qul və ya hərbi əsir) ev sahibi cəmiyyətlə inteqrasiyasını və onun taleyini qəbul etməsini tələb etmək üçün istifadə olunurdu. Bir misal, 1802-1805-ci illərdə Sakit okeanın Şimal-Qərb sahilində Nootka xalqının əsiri olaraq üç il keçirmiş ingilis dəmirçi Con R. Cyuitdir. Ona evlənmək əmri verildi, çünki başçılar məclisi arvadın və ailənin onu ömürlük həbs edənlərlə barışdıracağını düşünürdü. Cyuitə özü üçün məcburi evlilik və həm onun, həm də "atası" (əsir yoldaşı) üçün ölüm cəzası arasında seçim verildi. “Bir tərəfdə ölüm, digər tərəfdə evlilik olan bu kədərli həddə endirilərək, mənə iki pislikdən ən kiçiyini seçməyi düzgün hesab etdim” (səh154). [40]
Məcburi nikah da əhalinin hədəflərinə çatmaq üçün avtoritar hökumətlər tərəfindən tətbiq edilirdi. Kambocadakı qırmızı kxmer rejimi əhalini artırmaq və inqilabı davam etdirmək üçün sistematik olaraq insanları nikaha məcbur edirdi.[41]
Bu nikah mərasimləri ən azı üç cütlükdən ibarət idi və 160 cütlük ola bilərdi. Ümumiyyətlə, kənd başçısı və ya camaatın böyük rəhbəri hər iki tərəfə yaxınlaşıb evlənəcəklərini, nikahın vaxtı və yerini xəbərdar edərdi. Çox vaxt nikah mərasimi gələcək həyat yoldaşlarının ilk dəfə görüşdüyü bir mərasim olardı. Valideynlərin və digər ailə üzvlərinin həyat yoldaşının seçilməsində və ya nikah mərasimində iştirakına icazə verilmirdi. Qırmızı Kxmerlər valideyn səlahiyyətinin lazımsız olduğunu müdafiə edirdilər, çünki o, “hər kəsin “anası və atası” olmaq istəyirdi”[42].
Raptio, qadınların evlilik və ya köləlik (xüsusilə cinsi köləlik) üçün geniş miqyasda qaçırılmasına aid olan Latın terminidir. Təcrübənin antropoloji antik dövrdən bəri yayılmış olduğu güman edilir.[43]
21-ci əsrdə məcburi evliliklər Avropa ölkələrində, onların ümumi olduğu mədəniyyətlərdən immiqrasiya kontekstində diqqət mərkəzinə düşüb. İstanbul Konvensiyası məcburi nikahları qadağan edir (bax: Maddə 37).[44]
Uşaq evliliyi (2008–2014) : [68]
Ölkələr | 15 yaşında evlənənlər | 18 yaşında evlənənlər | Mənbə |
---|---|---|---|
Afghanistan | – | 33% | Living Conditions Survey 2013-2013 |
Albania | 0% | 10% | DHS 2008–2009 |
Algeria | 0% | 3% | MICS 2012–2013 |
Armenia | 0% | 7% | DHS 2010 |
Azerbaijan | 2% | 11% | DHS 2011 |
Bangladesh | 18% | 52% | MICS 2012–2013 |
Barbados | 1% | 11% | MICS 2012 |
Belarus | 0% | 3% | MICS 2012 |
Belize | 3% | 26% | MICS 2011 |
Benin | 11% | 32% | DHS 2011–2012 |
Bhutan | 6% | 26% | MICS 2010 |
Bolivia | 3% | 22% | DHS 2008 |
Bosnia and Herzegovina | 0% | 4% | MICS 2011–2012 |
Brazil | 11% | 36% | PNDS 2006 |
Burkina Faso | 10% | 52% | DHS 2010 |
Burundi | 3% | 20% | DHS 2010 |
Cabo Verde | 3% | 18% | DHS 2005 |
Cambodia | 2% | 19% | DHS 2014 |
Cameroon | 13% | 38% | DHS 2011 |
Central African Republic | 29% | 68% | MICS 2010 |
Chad | 29% | 68% | MICS 2010 |
Colombia | 6% | 23% | DHS 2010 |
Comoros | 10% | 32% | DHS 2012 |
Congo | 6% | 33% | DHS 2011–2012 |
Costa Rica | 7% | 21% | MICS 2011 |
Côte d'Ivoire | 10% | 33% | DHS 2011–2012 |
Cuba | 5% | 26% | MICS 2014 |
Democratic Republic of the Congo | 10% | 37% | DHS 2013–2014 |
Djibouti | 2% | 5% | MICS 2006 |
Dominican Republic | 10% | 37% | DHS 2013 |
Ecuador | 4% | 22% | ENDEMAIN 2004 |
Egypt | 2% | 17% | DHS 2014 |
El Salvador | 5% | 25% | FESAL 2008 |
Equatorial Guinea | 9% | 30% | DHS 2011 |
Eritrea | 13% | 41% | Population and Health Survey 2010 |
Ethiopia | 16% | 41% | DHS 2011 |
Gabon | 6% | 22% | DHS 2012 |
Gambia | 9% | 30% | DHS 2013 |
Georgia | 1% | 14% | RHS 2010 |
Ghana | 5% | 21% | DHS 2014 |
Guatemala | 7% | 30% | ENSMI 2008/2009 |
Guinea | 21% | 52% | DHS 2012 |
Guinea-Bissau | 7% | 22% | MICS 2010 |
Guyana | 6% | 23% | DHS 2009 |
Haiti | 3% | 18% | DHS 2012 |
Honduras | 8% | 34% | DHS 2011–2012 |
India | 18% | 47% | NFHS 2005–2006 |
Indonesia | – | 14% | National Socio-Economic Survey (SUSENAS) 2013 |
Iran | 3% | 17% | MIDHS 2010 |
Iraq | 5% | 24% | MICS 2011 |
Jamaica | 1% | 8% | MICS 2011 |
Jordan | 0% | 8% | DHS 2012 |
Kazakhstan | 0% | 6% | MICS 2010–2011 |
Kenya | 4% | 23% | DHS 2014 |
Kiribati | 3% | 20% | DHS 2009 |
Kyrgyzstan | 1% | 12% | MICS 2014 |
Lao People's Democratic Republic | 9% | 35% | MICS 2011–2012 |
Lebanon | 1% | 6% | MICS 2009 |
Lesotho | 2% | 19% | DHS 2009 |
Liberia | 9% | 36% | DHS 2013 |
Macedonia | 1% | 7% | MICS 2011 |
Madagascar | 12% | 41% | ENSOMD 2012–2013 |
Malawi | 9% | 46% | MICS 2013–2014 |
Maldives | 0% | 4% | DHS 2009 |
Mali | 15% | 55% | MICS 2010 |
Marshall Islands | 6% | 26% | DHS 2007 |
Mauritania | 14% | 34% | MICS 2011 |
Mexico | 5% | 23% | ENADID 2009 |
Mongolia | 0% | 5% | MICS 2010 |
Montenegro | 1% | 5% | MICS 2013 |
Morocco | 3% | 16% | DHS 2003–2004 |
Mozambique | 14% | 48% | DHS 2011 |
Namibia | 2% | 7% | DHS 2013 |
Nauru | 2% | 27% | DHS 2007 |
Nepal | 10% | 37% | MICS 2014 |
Nicaragua | 10% | 41% | ENDESA 2006 |
Niger | 28% | 76% | DHS 2012 |
Nigeria | 17% | 43% | DHS 2013 |
Pakistan | 3% | 21% | DHS 2012–2013 |
Panama | 7% | 26% | MICS 2013 KFR |
Papua New Guinea | 2% | 21% | DHS 2006 |
Paraguay | – | 18% | RHS 2004 |
Peru | 3% | 19% | Continuous DHS 2014 |
Philippines | 2% | 15% | DHS 2013 |
Qatar | 0% | 4% | MICS 2012 |
Republic of Moldova | 0% | 12% | MICS 2012 |
Rwanda | 1% | 8% | DHS 2010 |
Saint Lucia | 1% | 8% | MICS 2012 |
Samoa | 1% | 11% | DHS 2014 |
São Tomé and Príncipe | 5% | 34% | DHS 2008–2009 |
Senegal | 9% | 32% | Continuous DHS 2014 |
Serbia | 0% | 3% | MICS 2014 |
Sierra Leone | 13% | 39% | DHS 2013 |
Solomon Islands | 3% | 22% | DHS 2007 |
Somalia | 8% | 45% | MICS 2006 |
South Africa | 1% | 6% | DHS 2003 |
South Sudan | 9% | 52% | SHHS 2010 |
Sri Lanka | 2% | 12% | DHS 2006–2007 |
State of Palestine | 1% | 15% | MICS 2014 |
Sudan | 7% | 33% | SHHS 2010 |
Suriname | 5% | 19% | MICS 2010 |
Swaziland | 1% | 7% | MICS 2010 |
Syrian Arab Republic | 3% | 13% | MICS 2006 |
Tajikistan | 0% | 12% | DHS 2012 |
Thailand | 4% | 22% | MICS 2012 |
Timor-Leste | 3% | 19% | DHS 2009 |
Togo | 6% | 22% | DHS 2013–2014 |
Tonga | 0% | 6% | DHS 2012 |
Trinidad and Tobago | 2% | 8% | MICS 2006 |
Tunisia | 0% | 2% | MICS 2011–2012 |
Turkmenistan | 1% | 7% | MICS 2006 |
Tuvalu | 0% | 10% | DHS 2007 |
Uganda | 10% | 40% | DHS 2011 |
Ukraine | 0% | 9% | MICS 2012 |
United Republic of Tanzania | 7% | 37% | DHS 2010 |
Uruguay | 1% | 25% | MICS 2013 |
Uzbekistan | 0% | 7% | MICS 2006 |
Vanuatu | 3% | 21% | DHS 2013 |
Viet Nam | 1% | 11% | MICS 2014 |
Yemen | 9% | 32% | DHS 2013 |
Zambia | 6% | 31% | DHS 2013–2014 |
Zimbabwe | 4% | 34% | MICS 2014 |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.