İspaniyada vətəndaş müharibəsi

İspaniya vətəndaş müharibəsi (isp. Guerra Civil Española və ya Guerra de España^[1][2][3]) (17 iyul 1936 — 1 aprel 1939) – solçu siyasi qüvvələr (respublikaçılar, loyalistlər), digər tərəfdən isə general Fransisko Frankonun rəhbərlik etdiyi sağçı, millətçi, mühavizəkarlar arasında baş verən və sonda üsyançı qüvvələrin qələbəsi ilə sona çatan münaqişə. Nəticədə İspaniyada respublika quruluşu devrilmiş, İkinci İspaniya Respublikası sona çatmış və general Frankonun rəhbərlik etdiyi diktatura rejimi qurulmuşdur.

İspaniya vətəndaş müharibəsi
"Loyalist əsgərin öldürülməsi". 5 sentyabr 1936-da əsgər Federiko Borrel Qarsiyanın öldürülməsi fotoqraf Robert Kapa tərəfindən lentə alınmışdır.
Tarix	17 iyul 1936 — 1 aprel 1939
Yeri	Kontinental İspaniya, İspaniya Mərakeşi, İspaniya Saharası, Kanar adaları, Balear adaları, İspaniya Qvineyası, Aralıq dənizi
Nəticəsi	Millətçilərin qələbəsi
Münaqişə tərəfləri
İkinci İspaniya Respublikası SSRİ Meksika İnterbriqadalar Millətçi İspaniya İtaliya Krallığı Üçüncü Reyx Portuqaliya
Komandan(lar)
Manuel Asanya Hulian Besteyro Fransisko Larqo Kabalyero Huan Neqrin İndalesio Prieto Fransisko Franko Qonzalo Keypo de Lyano Emilio Mola Hose Sanhurho Huan Yagüe Manuel Qoded Llopis Migel Kabanelyas
Tərəflərin qüvvəsi
450 000 əsgər 350 təyyarə 200 artilleriya batareyası (1938) 600 000 əsgər 600 təyyarə 290 artilleriya batareyası (1938)
Ümumi itkilər
≈ 500 000 nəfər
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tərəflər, səbəb və nəticələri

Milliyətçi general Frankoya Almaniya, İtaliya və Portuqaliya, respublikaçılara isə SSRİ, Meksika və ilk dövrlərdə Fransa hərbi, iqtisadi və siyasi dəstək verirdilər.

Respublikaçıların sıralarında mərkəzçilər, stalinistlər, sosialistlər, eyni zamanda çoxluq təşkil edən anarxist inqilabçılar yer alırdı. Onları əsasən Asturiya və Kataloniya kimi sənaye bölgələrinin əhalisi dəstəkləyirdi.

Millətçilərə monarxist-karlistlər, monarxist-alfonsistlər, falanqistlər, "CEDA" (La Confederación Española de Derechas Autónomas) partiyasının tərəfdarları, katolik və konservativ təşkilatların nümayəndələri daxil idilər. Katolik kilsəsi də onlara açıq dəstək göstərirdi. Respublika əleyhinə döyüşən ispanlar öz mübarizələrini anarxizm və allahsızlığa qarşı "səlib yürüşü" kimi qəbul edirdilər. Frankoya əsas dəstək verən bölgələr Navarra və Qalisiya əyalətləri, Burqos və Salamanka şəhərləri idi.

Ernest Heminquey, Corc Oruell, Marta Gellhorn və Robert Kapa kimi məşhurların əsərləri sayəsində bu münaqişə daim qərb cəmiyyətlərinin diqqət mərkəzində olmuşdur.

Üç il davam edən və İspaniyada böyük itkiyə səbəb olan vətəndaş müharibəsi 1 Aprel 1939-cu ildə milliyətçilərin qələbəsi ilə başa çatmışdır. Müharibəni­n sonunda İspaniyada Frankonun 1975-ci ildəki ölümünə qədər sürən diktatorluq dövrü başlamışdır. Burbon sülaləsinin monarxiyası bərpa edilmişdilir.